vuitoichat
01-30-2013, 20:05
Phiên ṭa xét xử sơ thẩm 22 thành viên của tổ chức « Hội đồng Công luật Công án Bia Sơn », với tội danh « hoạt động nhằm lật đổ chính quyền », khai mạc hôm qua 28/01/2013, tại tỉnh Phú Yên, miền Trung Việt Nam, dự kiến kéo dài 5 ngày, bị nhiều nhà hoạt động nhân quyền chỉ trích là hết sức bất công. Để chuyển thêm đến công chúng các hiểu biết về vụ án, RFI đặt câu hỏi với nhà nghiên cứu dân tộc học Nguyễn Văn Huy (Paris).
Bằng cớ buộc tội không thuyết phục
RFI : Xin chào Tiến sĩ Nguyễn Văn Huy. Thưa ông, như ông biết, tại Việt Nam đang diễn ra phiên ṭa sơ thẩm vụ án xét xử các thành viên nhóm « Hội đồng Công luật Công án Bia Sơn » (xin gọi tắt là vụ Công án Bia Sơn). Xin ông cho biết nhận xét chung của ông về vụ án này.
Nguyễn Văn Huy : Nhận định chung của tôi về vụ án này là : Đây là một vụ án chính trị giả tạo, mang tính gượng ép. V́ những lư cớ, bằng cớ đưa ra không thuyết phục. Bởi v́, bắt và xét xử 22 người trong tổ chức gọi là « Hội đồng Công luật Công án Bia Sơn », bản thân cái tên này ḿnh thấy cũng hơi lủng củng, kỳ cục… Một tổ chức chính trị không thể nào mang một cái tên kỳ cục như thế này. Thứ hai là, những chứng cớ trong bản cáo trạng cho thấy là họ không có bằng chứng rơ ràng. Chẳng hạn như là : người lănh đạo đă từng lập ra một giáo phái, có tên là « Ân Đàn Đại Đạo » năm 1969, sau đó là một lính bị đi cải tạo, rồi được trả tự do, rồi về thành lập một khu Du lịch – Sinh thái mang tên Đá Bia ở Phú Yên, rồi trong đó lập ra một tổ chức chống lại chính quyền, với những bằng chứng như là 19 kíp nổ, hay là những tài liệu về tuyên truyền, gồm những sách kinh của họ, và một số tiền mặt.
Tôi thấy rằng không đủ sức thuyết phục để tin rằng đây là một tổ chức phản động, chống lại chính quyền có tổ chức, một tổ chức chính trị thực sự. Là v́, nh́n thấy số tiền mà chính quyền tịch thu được, có khoảng 9.000 đến 10.000 đô la. Đây chỉ là số lượng tiền dùng cho một cơ quan. Bởi v́ công ty sinh thái Đá Bia này là một công ty du lịch, thành ra số tiền này, theo tôi, chỉ là dùng để chi trả cho công tŕnh này, hoặc là trả lương cho nhân viên. Đồng thời họ nói bắt được vũ khí là 19 kíp nổ. Điều này tôi thấy không đúng, là v́ khi xây dựng công ty du lịch này, th́ theo bản cáo trạng, những người này đă đục đá, khai tường, rồi khắc bia trên đá, th́ những kíp nổ này là để phá đá, hoặc làm tượng, hoặc khai thác đá mà thôi. V́ kíp nổ chứ không phải là ḿn. Kíp nổ chỉ là ng̣i nổ làm bung nứt, thành ra không có thể tấn công được ai hết. Đồng thời họ bắt được 10 bộ điện đàm, th́ tôi nghĩ rằng trong một công ty du lịch, với một diện tích trên 10 ha, th́ những bộ điện đàm đó là để liên lạc với các nhân viên ở đầu này, đầu kia. Những liên lạc như vậy hết sức là b́nh thường, và không có ǵ mang tính truyền tin bí mật ra nước ngoài hết…
Tước đoạt tài sản của « Bia Sơn » : Một mục tiêu ẩn sau vụ án
Những chứng cứ đưa ra để tố cáo không có sức thuyết phục. Tôi nghĩ rằng đây là một vụ giả tạo, gượng ép, mà thực tế, theo nhận xét riêng của cá nhân tôi, th́ đây là một h́nh thức để cướp đoạt tài sản của công dân. V́ khi đọc bản cáo trạng với đơn của gia đ́nh những người bị bắt, th́ họ lập ra công ty này là để thu hút du khách, thành ra công ty đang thành h́nh, th́ chính ông công an sẽ đi bắt những người này cũng đă từng tới thăm, và ông tỉnh trưởng tỉnh Phú Yên cũng đă tới thăm, và khen những người này lập ra công ty để thu hút du khách và phát triển địa phương. Nhưng khi thấy công ty bắt đầu chạy được, tức là có người đến thăm, th́ họ (các lănh đạo) t́m cách để chiếm khu này. Một thời gian sau chắc họ sẽ bán lại cho một người nào đó trong số những người thân của họ. Thành ra tôi cho rằng : đây là một vụ án cướp đoạt tài sản của công dân.
RFI : Việc một vụ án kéo dài gần một năm rồi, mà các bằng cớ không rơ ràng như vậy, phải chăng khiến người ta hoàn toàn có lư, khi nghi ngờ về tính công minh của việc xét xử ?
Nguyễn Văn Huy : Những chứng cứ kể trên hoàn toàn gượng ép nên không thể thuyết phục bất cứ ai. Một người không phải là luật sư như tôi có thể thấy đây là chuyện giả tạo rồi, th́ với một luật sư, th́ họ sẽ thấy là các tội danh cáo buộc như « phản động » hay « tuyên truyền lật đổ chế độ » là rất nghiêm trọng. V́ trong những cái bằng chứng này, không có một cái ǵ có thể nói rằng họ (nhóm Công án Bia Sơn), có thể đứng ra lập một tổ chức có quy mô để lật đổ chính quyền được. Nhất là với 22 người ở tại một vùng hẻo lánh, thôn quê. Thành ra tôi thấy rằng, chính quyền lo ngại không để luật sư bào chữa. Hoặc là những luật sư mà đọc cái này th́ họ cũng không biết nói ǵ bây giờ, v́ rơ ràng đây là một vụ án giả tạo, cố t́nh kết tội một số người v́ một mục đích chính trị, th́ đúng hơn là một vụ án hoàn toàn là « h́nh sự » hoặc « chính trị ».
V́ sao vụ « Công án Bia Sơn » ít được chú ư ?
RFI : Một vụ án với rất đông người bị bắt giam, truy tố, bắt đầu từ gần một năm nay, nhưng dường như ít được công chúng để ư đến. Ông nghĩ như thế nào về nhận định này.
Nguyễn Văn Huy : Ḿnh thấy trong vụ này, mặc dầu số người bị bắt là 22, nhưng nh́n kỹ lại từng cá nhân, theo bản cáo trạng, th́ gần như phần lớn là những người già cả, năm nay cũng khoảng từ 55 đến 65 tuổi, tức là những người dân b́nh thường, làm việc trong công ty. Với cả hơn nữa là, họ không phải là những người có thành tích nào đáng kể, ngoài cái thành tích có một quá khứ với chế độ Việt Nam Cộng ḥa, hoặc là những người lính cũ, hoặc những người đă tùng sống với chế độ Việt Nam Cộng ḥa. C̣n những thanh niên sinh vào năm 1980, họ là những công nhân, những thanh niên, họ chỉ biết chế độ, thành ra họ không có ǵ có thể nói là chống chế độ hết, v́ họ là những người dân chất phác hiền lành, ở những vùng đồng quê.
Khi vụ án được thông tin trên trang web của Thông Luận, có bài phản bác vụ án khiên cưỡng, Nhưng đối với các tổ chức, cơ quan khác, có thể người ta cho rằng vụ án này không quan trọng.
Có thể người ta nghĩ đây là "một tṛ cười", v́ thật sự là, bắt những người tin « dị đoan », lập ra các hội kín để tu thiền, hoặc là để tuyên bố về những đạo lư xa vời, th́ không phải là một vụ án chính trị. Trên khía cạnh nào đó, có thể nói rằng, đây là một vụ án về « dị đoan ».
Thành ra, người ta không chú ư là v́ những lư do đó, chứ không phải là những người này không xứng đáng được bênh vực. Nhưng v́ người ta thấy, cái tội mà họ bị bắt không quan trọng, th́ nghĩ rằng, những người này chắc sẽ được thả ra, v́ những người này đâu có làm ǵ quá đáng để mà bị phạt vạ.
Người Châu Á thường "t́m quên" trong tu tâm, thay v́ chống bất công
RFI : Vụ án này có thể dẫn đến một liên tưởng với một loạt hiện tượng khá phổ biến trong xă hội Việt Nam, đặc biệt ở miền Nam Việt Nam trước ngày tái thống nhất, và nhất là vào đầu thế kỷ, đó là các phong trào cứu thế, các tổ chức dựa vào "đức độ", uy tín của các vị được coi là các « Phật Thầy » hay các ông đạo là những người rất được sùng kính. Xin ông cho biết ư kiến ông về chuyện này.
Nguyễn Văn Huy : Cái hiện tượng siêu h́nh mang tính cách dị đoan này rất là phổ biến tại miền Nam Việt Nam trước năm 1975. Trước đây, tôi thấy có rất nhiều hiện tượng. Ví dụ như, có người nói ở núi Lang Bian Đà Lạt có Phật Bà hiện xuống. Người ta thường xuyên lội bộ, leo núi lên thăm. Hoặc là, trong thời kỳ Pháp thuộc tại miền Tây Nam Bộ có các hiện tượng như đạo Cao Đài, Ḥa Hảo… Ví dụ như người ta nói rằng : « Đức Phật Thầy Tây An » hiện xuống, Đức Phật giáng bút… để dạy cho dân chúng sống một cuộc đời tu hành cho xứng đáng, với hy vọng để có một cuộc sống tốt hơn.
Thực sự cái hiện tượng mê tín dị đoan của người Việt Nam nói chung, và người miền Nam nói riêng, là do sự thất vọng của họ trước cuộc sống hiện tại. Tức là, thay v́ tập trung vào các cố gắng để thành công trong xă hội mới, th́ nếu không được th́ họ tự rút lui, cố thủ trong chính họ, để t́m cách quên đi cái hiện tại, với hy vọng cuộc sống tương lai khá hơn trong cơi khác. Thành ra, hiện tượng này là rất phổ biến trong các xă hội bị chèn ép rất nặng nề, mà người dân không có cách nào thoát khỏi cái hiện tại, th́ họ t́m quên trong các niềm tin tưởng mang tính cách « mê tín dị đoan ».
Đây cũng là một đặc điểm của xă hội Á Châu, khác với xă hội Tây Phương và vùng Trung Đông. V́ người Tây Phương hay người Trung Đông, khi họ không đồng ư cái ǵ, th́ họ xuống đường biểu t́nh, họ bạo động, họ phản kháng ngay tức khắc, họ chống lại cái chế độ đang hà hiếp họ. Trong khi đó, các xă hội Châu Á, đặc biệt là Trung Hoa và Ấn Độ, người ta tự rút lại vào nội tâm chính ḿnh, để t́m sự giải thoát riêng cho cá nhân, thay v́ tập trung mọi sức lực để chống lại chính quyền, hoặc chế độ mà ở đó họ đang bị đàn áp. Thành ra, tôi nghĩ rằng, đối với các chế độ độc tài, đây có thể là một sự may mắn cho họ.
Tại v́, trong những hoạt động thế này, người dân, thay v́ tập trung xuống đường hẹn nhau biểu t́nh chống lại chế độ, để đ̣i hỏi quyền lợi, th́ lại rút lui vào trong bóng tối, để sống cuộc sống tâm linh của họ, để mà t́m quên qua một cơi khác, với hy vọng cuộc sống khá hơn. Ở đây, tôi nghĩ, người Châu Á, bị ảnh hưởng bởi triết lư Phật giáo hay đạo Bà-la-môn, hay những đạo có tính cách thiền của Ấn Độ, là họ t́m cách quên, với suy nghĩ là cái số phận của ḿnh bây giờ bị khổ, th́ mai ḿnh sẽ khá hơn, bằng cách tu tâm. Thành ra họ t́m cách để hy vọng, với các tiên đoán, tiên tri, giáng bút, hoặc những lời sấm, để tin rằng, nếu chịu đựng hôm nay, th́ ngày mai sẽ khá hơn.
Đây có thể nói là một cái may mắn cho các chế độ độc tài Châu Á. V́ những thái độ này nó không làm cho các chế độ này bị đe dọa, mà làm cho người dân bị động, cam chịu, tiếp tục sống dưới sự cai trị hà khắc của các chế độ độc tài Châu Á.
Trấn áp giáo phái nhỏ để răn đe dân quê
RFI : Ông vừa lưu ư đến điểm có lợi cho các chế độ độc tài Châu Á nói chung, cụ thể là trong trường hợp Việt Nam, khi người ta bị rơi vào trạng thái mê tín, lẩn tránh như vậy. Tuy nhiên, cũng có những điểm, như cáo trạng của vụ án cho thấy, chính quyền cũng lo ngại về các thông điệp mang tính tôn giáo của tổ chức này, như việc tổ chức này quyết hướng đến một xă hội hoàn toàn mới. Cái thông điệp thay đổi "chế độ" trên phương diện tinh thần, mà giáo phái này tuyên truyền, phải chăng chính là điều mà chính quyền thực sự lo ngại ?
Nguyễn Văn Huy : Trong vụ án này, người ta thấy rằng chế độ rất lo sợ về sự kết hợp của dân chúng, để có một thái độ chung về chế độ. Tôi nghĩ rằng, đây là một điều lo ngại « chính đáng » đối với một chế độ độc tài. Chẳng hạn như là, họ rất gay gắt với những cuộc xuống đường đ̣i lại tài sản của những người Công giáo, hoặc những buổi đ̣i lại đất đai của những người Thượng Tin Lành trên Cao nguyên… Tôi thấy rằng, đây là một hiện tượng chính quyền lo ngại, v́ đụng đến tôn giáo là họ đụng đến một tập thể rất đông người, và cái sự bênh vực của thế giới sẽ mạnh hơn.
Chính v́ vậy mà, ở Việt Nam hiện nay có rất nhiều cuộc xuống đường, như của người Công giáo trong những năm vừa qua, nhưng chính quyền chỉ dàn xếp rất dè dặt và chỉ bắt bớ một cách từ từ những người lănh đạo sau đó, và cũng không dám xử những bản án nặng nề, v́ họ rất lo ngại, v́ sự hậu thuẫn của các tôn giáo lớn, như đạo Công giáo, đạo Tin Lành, hoặc Phật giáo.
Thành ra, khi họ thấy một nhóm, một giáo phái nhỏ như hội Bia Sơn này, th́ họ có thể đàn áp mạnh, để răn đe những dân chúng ở vùng quê, để không dám công khai chống đối chính quyền. Tại v́, nh́n chung trong xă hội Việt Nam hiện nay, ai cũng sẵn sàng chỉ trích chế độ một cách công khai trên đường phố. Nhưng đó là tại các thành phố lớn. C̣n tại các vùng thôn quê, lănh đạo các cấp địa phương rất lo ngại, v́ người nông dân ở vùng thôn quê là họ thật thà, v́ họ nghĩ ǵ là nói thẳng, và sẵn sàng nghe theo bất cứ ai. Có thể nói là, nếu bị « xúi giục » để chống lại th́ họ sẵn sàng làm. Trong khi đó, ở thành phố, th́ họ chỉ nói ngoài miệng, c̣n họ không làm ǵ hết.
Trấn áp dân để trấn an nội bộ
RFI : C̣n cụ thể trong vụ này, th́ về thực chất, giáo lư và hoạt động của tổ chức « Công án Bia sơn » không hề có ư nghĩa đe dọa như tư pháp Việt Nam cố gắng chứng minh ?
Nguyễn Văn Huy : Chính quyền cố t́nh làm lớn vụ này, thật sự là để trấn an nội bộ hơn là để răn dân chúng. V́ hiện nay, ḿnh thấy rằng, cái « chủ nghĩa xă hội », « chủ nghĩa cộng sản » hiện nay không c̣n thuyết phục được ai hết. Hành động của các đảng viên, cán bộ Nhà nước không có ǵ là « xă hội chủ nghĩa » hoặc là « cộng sản » cả. Họ là những người sống một thứ tư bản rừng rú, một cách hết sức rơ ràng. Họ thích của cải tiền bạc, và sống phô trương sự giầu có một cách công khai. Nếu lôi kéo nội bộ vào chủ thuyết cộng sản, th́ không thuyết phục được. Thành ra, nếu nội bộ không đoàn kết với nhau để bảo vệ chế độ, th́ chắc chắn có thể bị những người dân b́nh thường như những người này đe dọa chỗ đứng của ḿnh. Chính v́ sự đe dọa như vậy, mà họ phải kết hợp với nhau thành một khối để đàn áp lại khối đa số kia, vốn đang có những suy nghĩ tiêu cực về chế độ.
Họ dùng yếu tố « sẽ bị lật đổ », « bị dân chúng thù ghét » hoặc « trả thù » để đoàn kết nội bộ, để tiếp tục cầm quyền trong những ngày tới.
RFI : Trước khi chia tay, ông có chia sẻ ǵ thêm với thính giả về chủ đề này không ?
Nguyễn Văn Huy : Trong rất nhiều vụ án chính trị xảy ra trong năm vừa rồi, như cơ quan quan sát nhân quyền quốc tế đưa ra, th́ những người bị bắt toàn là những người dân b́nh thường, những blogger, hay là những người chỉ trích chế độ một cách công khai trên một trang mạng. Tôi nghĩ rằng, đây là một hành động xúc phạm đến quyền tự do của người ta một cách trắng trợn. Tại v́, như tôi sống tại Pháp, nếu mà nước Pháp áp dụng luật lệ như Việt Nam hiện nay, th́ phải đến 45 triệu người (Pháp) vào tù.
V́ cái quyền phát biểu là quyền tự do của con người, thành ra có phát biểu, th́ mới không có các hành động (bạo lực). C̣n nếu cấm người ta, th́ sẽ có hành động trong đầu và hành động bí mật, th́ cái đó rất là nguy hại, và có thể không kiểm soát được.
Thành ra, nếu chính quyền cộng sản Việt Nam biết nh́n xa, th́ họ phải cởi trói dân chúng, tức là cho dân chúng tự do phát biểu một cách ôn ḥa, để từ đó hiểu được, để giải tỏa được các bất măn của dân chúng, để tiếp tục cầm quyền. C̣n cứ đàn áp kiểu này, th́ ngày nào đó, sự uất ức của dân chúng sẽ nổ cao lên, và lúc đó sẽ không kiểm soát được, v́ người ta không c̣n ǵ để mất nữa, th́ lúc đó, sự tồn tại của chế độ rất đáng lo ngại.
RFI xin chân thành cảm ơn nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Huy đă dành thời gian cho cuộc phỏng vấn hôm nay.
Trọng Thành (RFI)
Bằng cớ buộc tội không thuyết phục
RFI : Xin chào Tiến sĩ Nguyễn Văn Huy. Thưa ông, như ông biết, tại Việt Nam đang diễn ra phiên ṭa sơ thẩm vụ án xét xử các thành viên nhóm « Hội đồng Công luật Công án Bia Sơn » (xin gọi tắt là vụ Công án Bia Sơn). Xin ông cho biết nhận xét chung của ông về vụ án này.
Nguyễn Văn Huy : Nhận định chung của tôi về vụ án này là : Đây là một vụ án chính trị giả tạo, mang tính gượng ép. V́ những lư cớ, bằng cớ đưa ra không thuyết phục. Bởi v́, bắt và xét xử 22 người trong tổ chức gọi là « Hội đồng Công luật Công án Bia Sơn », bản thân cái tên này ḿnh thấy cũng hơi lủng củng, kỳ cục… Một tổ chức chính trị không thể nào mang một cái tên kỳ cục như thế này. Thứ hai là, những chứng cớ trong bản cáo trạng cho thấy là họ không có bằng chứng rơ ràng. Chẳng hạn như là : người lănh đạo đă từng lập ra một giáo phái, có tên là « Ân Đàn Đại Đạo » năm 1969, sau đó là một lính bị đi cải tạo, rồi được trả tự do, rồi về thành lập một khu Du lịch – Sinh thái mang tên Đá Bia ở Phú Yên, rồi trong đó lập ra một tổ chức chống lại chính quyền, với những bằng chứng như là 19 kíp nổ, hay là những tài liệu về tuyên truyền, gồm những sách kinh của họ, và một số tiền mặt.
Tôi thấy rằng không đủ sức thuyết phục để tin rằng đây là một tổ chức phản động, chống lại chính quyền có tổ chức, một tổ chức chính trị thực sự. Là v́, nh́n thấy số tiền mà chính quyền tịch thu được, có khoảng 9.000 đến 10.000 đô la. Đây chỉ là số lượng tiền dùng cho một cơ quan. Bởi v́ công ty sinh thái Đá Bia này là một công ty du lịch, thành ra số tiền này, theo tôi, chỉ là dùng để chi trả cho công tŕnh này, hoặc là trả lương cho nhân viên. Đồng thời họ nói bắt được vũ khí là 19 kíp nổ. Điều này tôi thấy không đúng, là v́ khi xây dựng công ty du lịch này, th́ theo bản cáo trạng, những người này đă đục đá, khai tường, rồi khắc bia trên đá, th́ những kíp nổ này là để phá đá, hoặc làm tượng, hoặc khai thác đá mà thôi. V́ kíp nổ chứ không phải là ḿn. Kíp nổ chỉ là ng̣i nổ làm bung nứt, thành ra không có thể tấn công được ai hết. Đồng thời họ bắt được 10 bộ điện đàm, th́ tôi nghĩ rằng trong một công ty du lịch, với một diện tích trên 10 ha, th́ những bộ điện đàm đó là để liên lạc với các nhân viên ở đầu này, đầu kia. Những liên lạc như vậy hết sức là b́nh thường, và không có ǵ mang tính truyền tin bí mật ra nước ngoài hết…
Tước đoạt tài sản của « Bia Sơn » : Một mục tiêu ẩn sau vụ án
Những chứng cứ đưa ra để tố cáo không có sức thuyết phục. Tôi nghĩ rằng đây là một vụ giả tạo, gượng ép, mà thực tế, theo nhận xét riêng của cá nhân tôi, th́ đây là một h́nh thức để cướp đoạt tài sản của công dân. V́ khi đọc bản cáo trạng với đơn của gia đ́nh những người bị bắt, th́ họ lập ra công ty này là để thu hút du khách, thành ra công ty đang thành h́nh, th́ chính ông công an sẽ đi bắt những người này cũng đă từng tới thăm, và ông tỉnh trưởng tỉnh Phú Yên cũng đă tới thăm, và khen những người này lập ra công ty để thu hút du khách và phát triển địa phương. Nhưng khi thấy công ty bắt đầu chạy được, tức là có người đến thăm, th́ họ (các lănh đạo) t́m cách để chiếm khu này. Một thời gian sau chắc họ sẽ bán lại cho một người nào đó trong số những người thân của họ. Thành ra tôi cho rằng : đây là một vụ án cướp đoạt tài sản của công dân.
RFI : Việc một vụ án kéo dài gần một năm rồi, mà các bằng cớ không rơ ràng như vậy, phải chăng khiến người ta hoàn toàn có lư, khi nghi ngờ về tính công minh của việc xét xử ?
Nguyễn Văn Huy : Những chứng cứ kể trên hoàn toàn gượng ép nên không thể thuyết phục bất cứ ai. Một người không phải là luật sư như tôi có thể thấy đây là chuyện giả tạo rồi, th́ với một luật sư, th́ họ sẽ thấy là các tội danh cáo buộc như « phản động » hay « tuyên truyền lật đổ chế độ » là rất nghiêm trọng. V́ trong những cái bằng chứng này, không có một cái ǵ có thể nói rằng họ (nhóm Công án Bia Sơn), có thể đứng ra lập một tổ chức có quy mô để lật đổ chính quyền được. Nhất là với 22 người ở tại một vùng hẻo lánh, thôn quê. Thành ra tôi thấy rằng, chính quyền lo ngại không để luật sư bào chữa. Hoặc là những luật sư mà đọc cái này th́ họ cũng không biết nói ǵ bây giờ, v́ rơ ràng đây là một vụ án giả tạo, cố t́nh kết tội một số người v́ một mục đích chính trị, th́ đúng hơn là một vụ án hoàn toàn là « h́nh sự » hoặc « chính trị ».
V́ sao vụ « Công án Bia Sơn » ít được chú ư ?
RFI : Một vụ án với rất đông người bị bắt giam, truy tố, bắt đầu từ gần một năm nay, nhưng dường như ít được công chúng để ư đến. Ông nghĩ như thế nào về nhận định này.
Nguyễn Văn Huy : Ḿnh thấy trong vụ này, mặc dầu số người bị bắt là 22, nhưng nh́n kỹ lại từng cá nhân, theo bản cáo trạng, th́ gần như phần lớn là những người già cả, năm nay cũng khoảng từ 55 đến 65 tuổi, tức là những người dân b́nh thường, làm việc trong công ty. Với cả hơn nữa là, họ không phải là những người có thành tích nào đáng kể, ngoài cái thành tích có một quá khứ với chế độ Việt Nam Cộng ḥa, hoặc là những người lính cũ, hoặc những người đă tùng sống với chế độ Việt Nam Cộng ḥa. C̣n những thanh niên sinh vào năm 1980, họ là những công nhân, những thanh niên, họ chỉ biết chế độ, thành ra họ không có ǵ có thể nói là chống chế độ hết, v́ họ là những người dân chất phác hiền lành, ở những vùng đồng quê.
Khi vụ án được thông tin trên trang web của Thông Luận, có bài phản bác vụ án khiên cưỡng, Nhưng đối với các tổ chức, cơ quan khác, có thể người ta cho rằng vụ án này không quan trọng.
Có thể người ta nghĩ đây là "một tṛ cười", v́ thật sự là, bắt những người tin « dị đoan », lập ra các hội kín để tu thiền, hoặc là để tuyên bố về những đạo lư xa vời, th́ không phải là một vụ án chính trị. Trên khía cạnh nào đó, có thể nói rằng, đây là một vụ án về « dị đoan ».
Thành ra, người ta không chú ư là v́ những lư do đó, chứ không phải là những người này không xứng đáng được bênh vực. Nhưng v́ người ta thấy, cái tội mà họ bị bắt không quan trọng, th́ nghĩ rằng, những người này chắc sẽ được thả ra, v́ những người này đâu có làm ǵ quá đáng để mà bị phạt vạ.
Người Châu Á thường "t́m quên" trong tu tâm, thay v́ chống bất công
RFI : Vụ án này có thể dẫn đến một liên tưởng với một loạt hiện tượng khá phổ biến trong xă hội Việt Nam, đặc biệt ở miền Nam Việt Nam trước ngày tái thống nhất, và nhất là vào đầu thế kỷ, đó là các phong trào cứu thế, các tổ chức dựa vào "đức độ", uy tín của các vị được coi là các « Phật Thầy » hay các ông đạo là những người rất được sùng kính. Xin ông cho biết ư kiến ông về chuyện này.
Nguyễn Văn Huy : Cái hiện tượng siêu h́nh mang tính cách dị đoan này rất là phổ biến tại miền Nam Việt Nam trước năm 1975. Trước đây, tôi thấy có rất nhiều hiện tượng. Ví dụ như, có người nói ở núi Lang Bian Đà Lạt có Phật Bà hiện xuống. Người ta thường xuyên lội bộ, leo núi lên thăm. Hoặc là, trong thời kỳ Pháp thuộc tại miền Tây Nam Bộ có các hiện tượng như đạo Cao Đài, Ḥa Hảo… Ví dụ như người ta nói rằng : « Đức Phật Thầy Tây An » hiện xuống, Đức Phật giáng bút… để dạy cho dân chúng sống một cuộc đời tu hành cho xứng đáng, với hy vọng để có một cuộc sống tốt hơn.
Thực sự cái hiện tượng mê tín dị đoan của người Việt Nam nói chung, và người miền Nam nói riêng, là do sự thất vọng của họ trước cuộc sống hiện tại. Tức là, thay v́ tập trung vào các cố gắng để thành công trong xă hội mới, th́ nếu không được th́ họ tự rút lui, cố thủ trong chính họ, để t́m cách quên đi cái hiện tại, với hy vọng cuộc sống tương lai khá hơn trong cơi khác. Thành ra, hiện tượng này là rất phổ biến trong các xă hội bị chèn ép rất nặng nề, mà người dân không có cách nào thoát khỏi cái hiện tại, th́ họ t́m quên trong các niềm tin tưởng mang tính cách « mê tín dị đoan ».
Đây cũng là một đặc điểm của xă hội Á Châu, khác với xă hội Tây Phương và vùng Trung Đông. V́ người Tây Phương hay người Trung Đông, khi họ không đồng ư cái ǵ, th́ họ xuống đường biểu t́nh, họ bạo động, họ phản kháng ngay tức khắc, họ chống lại cái chế độ đang hà hiếp họ. Trong khi đó, các xă hội Châu Á, đặc biệt là Trung Hoa và Ấn Độ, người ta tự rút lại vào nội tâm chính ḿnh, để t́m sự giải thoát riêng cho cá nhân, thay v́ tập trung mọi sức lực để chống lại chính quyền, hoặc chế độ mà ở đó họ đang bị đàn áp. Thành ra, tôi nghĩ rằng, đối với các chế độ độc tài, đây có thể là một sự may mắn cho họ.
Tại v́, trong những hoạt động thế này, người dân, thay v́ tập trung xuống đường hẹn nhau biểu t́nh chống lại chế độ, để đ̣i hỏi quyền lợi, th́ lại rút lui vào trong bóng tối, để sống cuộc sống tâm linh của họ, để mà t́m quên qua một cơi khác, với hy vọng cuộc sống khá hơn. Ở đây, tôi nghĩ, người Châu Á, bị ảnh hưởng bởi triết lư Phật giáo hay đạo Bà-la-môn, hay những đạo có tính cách thiền của Ấn Độ, là họ t́m cách quên, với suy nghĩ là cái số phận của ḿnh bây giờ bị khổ, th́ mai ḿnh sẽ khá hơn, bằng cách tu tâm. Thành ra họ t́m cách để hy vọng, với các tiên đoán, tiên tri, giáng bút, hoặc những lời sấm, để tin rằng, nếu chịu đựng hôm nay, th́ ngày mai sẽ khá hơn.
Đây có thể nói là một cái may mắn cho các chế độ độc tài Châu Á. V́ những thái độ này nó không làm cho các chế độ này bị đe dọa, mà làm cho người dân bị động, cam chịu, tiếp tục sống dưới sự cai trị hà khắc của các chế độ độc tài Châu Á.
Trấn áp giáo phái nhỏ để răn đe dân quê
RFI : Ông vừa lưu ư đến điểm có lợi cho các chế độ độc tài Châu Á nói chung, cụ thể là trong trường hợp Việt Nam, khi người ta bị rơi vào trạng thái mê tín, lẩn tránh như vậy. Tuy nhiên, cũng có những điểm, như cáo trạng của vụ án cho thấy, chính quyền cũng lo ngại về các thông điệp mang tính tôn giáo của tổ chức này, như việc tổ chức này quyết hướng đến một xă hội hoàn toàn mới. Cái thông điệp thay đổi "chế độ" trên phương diện tinh thần, mà giáo phái này tuyên truyền, phải chăng chính là điều mà chính quyền thực sự lo ngại ?
Nguyễn Văn Huy : Trong vụ án này, người ta thấy rằng chế độ rất lo sợ về sự kết hợp của dân chúng, để có một thái độ chung về chế độ. Tôi nghĩ rằng, đây là một điều lo ngại « chính đáng » đối với một chế độ độc tài. Chẳng hạn như là, họ rất gay gắt với những cuộc xuống đường đ̣i lại tài sản của những người Công giáo, hoặc những buổi đ̣i lại đất đai của những người Thượng Tin Lành trên Cao nguyên… Tôi thấy rằng, đây là một hiện tượng chính quyền lo ngại, v́ đụng đến tôn giáo là họ đụng đến một tập thể rất đông người, và cái sự bênh vực của thế giới sẽ mạnh hơn.
Chính v́ vậy mà, ở Việt Nam hiện nay có rất nhiều cuộc xuống đường, như của người Công giáo trong những năm vừa qua, nhưng chính quyền chỉ dàn xếp rất dè dặt và chỉ bắt bớ một cách từ từ những người lănh đạo sau đó, và cũng không dám xử những bản án nặng nề, v́ họ rất lo ngại, v́ sự hậu thuẫn của các tôn giáo lớn, như đạo Công giáo, đạo Tin Lành, hoặc Phật giáo.
Thành ra, khi họ thấy một nhóm, một giáo phái nhỏ như hội Bia Sơn này, th́ họ có thể đàn áp mạnh, để răn đe những dân chúng ở vùng quê, để không dám công khai chống đối chính quyền. Tại v́, nh́n chung trong xă hội Việt Nam hiện nay, ai cũng sẵn sàng chỉ trích chế độ một cách công khai trên đường phố. Nhưng đó là tại các thành phố lớn. C̣n tại các vùng thôn quê, lănh đạo các cấp địa phương rất lo ngại, v́ người nông dân ở vùng thôn quê là họ thật thà, v́ họ nghĩ ǵ là nói thẳng, và sẵn sàng nghe theo bất cứ ai. Có thể nói là, nếu bị « xúi giục » để chống lại th́ họ sẵn sàng làm. Trong khi đó, ở thành phố, th́ họ chỉ nói ngoài miệng, c̣n họ không làm ǵ hết.
Trấn áp dân để trấn an nội bộ
RFI : C̣n cụ thể trong vụ này, th́ về thực chất, giáo lư và hoạt động của tổ chức « Công án Bia sơn » không hề có ư nghĩa đe dọa như tư pháp Việt Nam cố gắng chứng minh ?
Nguyễn Văn Huy : Chính quyền cố t́nh làm lớn vụ này, thật sự là để trấn an nội bộ hơn là để răn dân chúng. V́ hiện nay, ḿnh thấy rằng, cái « chủ nghĩa xă hội », « chủ nghĩa cộng sản » hiện nay không c̣n thuyết phục được ai hết. Hành động của các đảng viên, cán bộ Nhà nước không có ǵ là « xă hội chủ nghĩa » hoặc là « cộng sản » cả. Họ là những người sống một thứ tư bản rừng rú, một cách hết sức rơ ràng. Họ thích của cải tiền bạc, và sống phô trương sự giầu có một cách công khai. Nếu lôi kéo nội bộ vào chủ thuyết cộng sản, th́ không thuyết phục được. Thành ra, nếu nội bộ không đoàn kết với nhau để bảo vệ chế độ, th́ chắc chắn có thể bị những người dân b́nh thường như những người này đe dọa chỗ đứng của ḿnh. Chính v́ sự đe dọa như vậy, mà họ phải kết hợp với nhau thành một khối để đàn áp lại khối đa số kia, vốn đang có những suy nghĩ tiêu cực về chế độ.
Họ dùng yếu tố « sẽ bị lật đổ », « bị dân chúng thù ghét » hoặc « trả thù » để đoàn kết nội bộ, để tiếp tục cầm quyền trong những ngày tới.
RFI : Trước khi chia tay, ông có chia sẻ ǵ thêm với thính giả về chủ đề này không ?
Nguyễn Văn Huy : Trong rất nhiều vụ án chính trị xảy ra trong năm vừa rồi, như cơ quan quan sát nhân quyền quốc tế đưa ra, th́ những người bị bắt toàn là những người dân b́nh thường, những blogger, hay là những người chỉ trích chế độ một cách công khai trên một trang mạng. Tôi nghĩ rằng, đây là một hành động xúc phạm đến quyền tự do của người ta một cách trắng trợn. Tại v́, như tôi sống tại Pháp, nếu mà nước Pháp áp dụng luật lệ như Việt Nam hiện nay, th́ phải đến 45 triệu người (Pháp) vào tù.
V́ cái quyền phát biểu là quyền tự do của con người, thành ra có phát biểu, th́ mới không có các hành động (bạo lực). C̣n nếu cấm người ta, th́ sẽ có hành động trong đầu và hành động bí mật, th́ cái đó rất là nguy hại, và có thể không kiểm soát được.
Thành ra, nếu chính quyền cộng sản Việt Nam biết nh́n xa, th́ họ phải cởi trói dân chúng, tức là cho dân chúng tự do phát biểu một cách ôn ḥa, để từ đó hiểu được, để giải tỏa được các bất măn của dân chúng, để tiếp tục cầm quyền. C̣n cứ đàn áp kiểu này, th́ ngày nào đó, sự uất ức của dân chúng sẽ nổ cao lên, và lúc đó sẽ không kiểm soát được, v́ người ta không c̣n ǵ để mất nữa, th́ lúc đó, sự tồn tại của chế độ rất đáng lo ngại.
RFI xin chân thành cảm ơn nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Huy đă dành thời gian cho cuộc phỏng vấn hôm nay.
Trọng Thành (RFI)