vuitoichat
04-25-2013, 17:52
Quen với du canh du cư, người La Hủ ở bản Là Si (Lai Châu) chủ yếu sống nhờ săn bắt, hái lượm trong rừng. Ban ngày họ đào củ nâu, củ mài, hái quả ăn, tối t́m hang đá hay túp lều trú ngụ.
Muốn gặp người La Hủ ở bản Là Si, xă Thu Lũm (Mường Tè, Lai Châu) chỉ có cách duy nhất là đi bộ nửa ngày xuyên qua những tán rừng rậm rạp. Ở giữa rừng sâu núi thẳm, tách biệt hoàn toàn với xă hội và chưa bao giờ có ư niệm về pháp luật, từ bao đời nay người La Hủ có tập tính du canh, du cư.
Đến mỗi vùng đất mới, họ tự dựng một chiếc lều mái lá tạm bợ rộng 3-4 m2 hoặc t́m hang đá để trú ngụ. Tối, cả gia đ́nh (kể cả con dâu) ngủ chung một chiếc giường, c̣n ban ngày đào củ nâu, củ mài, hái quả ăn. Khoảng một tuần sau, khi lá (thường là lá chuối rừng) che mưa nắng của lều úa vàng cũng là lúc họ vơ vét đồ đạc di chuyển đến nơi khác.
http://vnexpress.net/Files/Subject/3b/be/3e/e4/lasi.jpg
Không có cơm ăn, trẻ em phải lên rừng đào củ mài về nướng ăn cho đỡ đói. Ảnh: Nông nghiệp Việt Nam.
Đời sống khắc khổ, đói rét, bệnh tật và lạc hậu là nguyên nhân chính khiến tỷ lệ chết trẻ của người La Hủ tăng vọt. Trước nguy cơ suy kiệt giống ṇi, chính quyền đă đề ra chương tŕnh bảo tồn và phát triển người La Hủ ở Mường Tè.
Những ngày tháng 4, bao trùm lên bản Là Si là không khí hoang tàn, vắng lặng. Người lớn không thấy, chỉ c̣n lại hơn chục đứa trẻ lít nhít, áo quần rách rưới, mặt mày đen đúa, da dẻ cáu bẩn đang lăn lê ḅ toài trên nền đất. Thấy có người lạ tới, chúng bảo nhau lẩn vào chỗ khuất. Khách càng tiến lại gần, chúng càng lùi xa hơn.
V́ cửa bị hỏng nên nền nhà của anh Pờ Pó Hừ (40 tuổi) bị trâu phóng uế 4-5 đống phân, ruồi nhặng bay vo ve, chưa đến cửa đă ngửi thấy mùi hôi thối. Ngay cạnh đó là nhà của anh Lỳ Nhu Hừ, tường gỗ đă bị găy vài tấm ván, một con bê có thể chui lọt, trước cửa cỏ dại mọc um tùm.
Ngay đến nhà của công an viên Lỳ Ph́ Po (64 tuổi) cũng luôn trong t́nh trạng kín cửa. Thầy giáo cắm bản Sừng Ph́ Che tâm sự: “Tôi vào đây dạy học từ ngày 26/8/2012, tính đến nay đă được hơn 6 tháng, thế nhưng mới thấy ông Po về nhà 2 lần, mỗi lần về chỉ 1-2 ngày”.
Giống như công an viên Lỳ Ph́ Po, vợ chồng trưởng bản Lỳ Ṃ Giá cũng bỏ bản sống biền biệt ngoài rừng, để lại 4 đứa con ở nhà, nửa tháng mới về thăm một lần. Con gái cả của ông Giá là Lỳ Gió Pa (15 tuổi) cùng 3 đứa em Lỳ Lỳ Mư (6 tuổi), Lỳ Hà Pứ (4 tuổi) và Lỳ Mụ Xá (2 tuổi) ngồi thu lu dưới nền đất trước bếp củi nấu nồi cháo lơng bơng nước, đứa nào cũng gầy nhom, đen nhẻm. Chỗ ngủ của chúng được ghép lại bằng đủ vật liệu, từ gỗ đến phên tre.
http://vnexpress.net/Files/Subject/3b/be/3e/e4/lasi1.jpg
Lều của gia đ́nh anh Lỳ Nhu Hừ ở trong rừng cao chỉ đến cổ người đàn ông trưởng thành. Ảnh: Nông nghiệp Việt Nam.
Trong rừng, nơi ở của gia đ́nh anh Lỳ Nhu Hừ (cách bản Là Si hơn 3 km) là căn lều bé tí tẹo, rộng khoảng 5 m2, mái lợp bằng tôn mỏng nên nóng hầm hập, nóc chỉ cao đến cổ người lớn. Trong lều chỉ kê một tấm dát giường sát đất làm chỗ ngủ. Ngay kế bên là một bếp củi đang đun nước, khói bay mù mịt. Ngoài một cái nong và 2 chiếc can đựng nước th́ không có ǵ đáng giá.
Nghe khách hỏi "Ở đây nắng nóng thế sao không về nhà ở?", anh Hừ bảo: "Tí nữa cả nhà ra khe suối tránh nóng, tiện thể lấy chuối ăn luôn, đến chiều tối mát lại về đây ở. Về bản không có ǵ ăn, đói lắm". Khách hỏi tiếp: "Bộ đội biên pḥng đă khai hoang ruộng cho gia đ́nh rồi, sao không trồng lúa lấy cái ăn?". "Ồ, người ḿnh không quen làm ruộng, vất vả và lâu được ăn lắm", anh Hừ trả lời.
Cũng v́ cái đói lay lắt mà có nhiều thời điểm, ngoài 3 giáo viên và 2 bộ đội biên pḥng, cả bản Là Si không một bóng người. Thầy Chu Ḷ Phạ, 40 tuổi, là giáo viên tiểu học cắm bản, buồn rầu kể cứ đói là người lớn lại dẫn con vào rừng t́m đồ ăn. Nhà trường giao cho giáo viên dạy học, nhưng có hôm không học sinh nào đến lớp. Học đến lớp 3 rồi nhưng nhiều em vẫn chưa thuộc hết mặt chữ cái.
"Cả bản không ai nói được tiếng phổ thông nên mọi sự giao tiếp phải truyền đạt qua tiếng La Hủ. Mỗi tháng vài lần tôi cùng thầy Che và thầy Giá (giáo viên mầm non) đi vận động dân bản đưa con em của họ về học, nhưng cứ đến gần lều, thấy tiếng chó sủa là bố mẹ lại giấu tiệt con, thế là công leo bộ cả ngày đường bằng không. Đau lắm!”, thầy Phạ chia sẻ.
http://vnexpress.net/Files/Subject/3b/be/3e/e4/lasi2.jpg
Lớp học 1 thầy, 1 tṛ. Ảnh: Nông nghiệp Việt Nam.
Chủ tịch xă Chu Xé Lù cho biết, trước đây người La Hủ sống gần như không có tổ chức. Khi lập bản mới chính quyền xă phải cử thầy mo (ông Lỳ Ṃ Giá) làm trưởng bản v́ dân tộc này cực kỳ mê tín. Các tổ chức hội đă bắt đầu h́nh thành nhưng chưa có hiệu quả.
Ở đây, sự lao động của người Là Si (làm nương) chỉ đủ ăn khoảng 1-2 tháng, cộng thêm 3 tháng Nhà nước trợ cấp gạo cứu đói. C̣n lại 70% dựa vào việc khai thác sản vật tự nhiên. T́nh trạng hôn nhân cận huyết vẫn c̣n gay gắt, anh em 2 đời đă lấy nhau là chuyện thường. Trai gái thích nhau cứ thế về nhà ở mà không cần đám cưới v́ quá đói nghèo.
C̣n thiếu uư Đỗ Tuất Nhâm (31 tuổi) ở đồn biên pḥng bản Là Si, phụ trách việc khám chữa bệnh, cho biết trẻ con ở đây mới sinh ra đă quen với điều kiện sống khắc khổ nên sức đề kháng rất tốt, thỉnh thoảng chỉ mắc bệnh thông thường như cảm cúm, xổ mũi, nhức đầu. Tuy nhiên, hầu như đứa nào cũng thiếu dinh dưỡng bởi tất cả đều đói ăn.
Đêm. Bản Là Si thường vang lên những tiếng khóc năo nề của trẻ nhỏ. Thiếu uư Nhâm giải thích bọn trẻ đói quá nên quấy khóc đấy! C̣n thầy Sừng Ph́ Che th́ nói: "Trẻ em ở đây có cháo loăng ăn là tốt lắm rồi. Gạo đấy là Nhà nước cứu đói, hết gạo th́ ăn sắn nương. Hết sắn, có những đứa trẻ mới 6 tuổi đă phải cầm cuốc, thuổng vào rừng đào củ nâu, củ mài về nướng. T́m không thấy củ nâu, củ mài th́ ăn thân cây, dễ cây rừng, miễn sao có cái bỏ bụng để sống".
Theo Nông nghiệp Việt Nam
Muốn gặp người La Hủ ở bản Là Si, xă Thu Lũm (Mường Tè, Lai Châu) chỉ có cách duy nhất là đi bộ nửa ngày xuyên qua những tán rừng rậm rạp. Ở giữa rừng sâu núi thẳm, tách biệt hoàn toàn với xă hội và chưa bao giờ có ư niệm về pháp luật, từ bao đời nay người La Hủ có tập tính du canh, du cư.
Đến mỗi vùng đất mới, họ tự dựng một chiếc lều mái lá tạm bợ rộng 3-4 m2 hoặc t́m hang đá để trú ngụ. Tối, cả gia đ́nh (kể cả con dâu) ngủ chung một chiếc giường, c̣n ban ngày đào củ nâu, củ mài, hái quả ăn. Khoảng một tuần sau, khi lá (thường là lá chuối rừng) che mưa nắng của lều úa vàng cũng là lúc họ vơ vét đồ đạc di chuyển đến nơi khác.
http://vnexpress.net/Files/Subject/3b/be/3e/e4/lasi.jpg
Không có cơm ăn, trẻ em phải lên rừng đào củ mài về nướng ăn cho đỡ đói. Ảnh: Nông nghiệp Việt Nam.
Đời sống khắc khổ, đói rét, bệnh tật và lạc hậu là nguyên nhân chính khiến tỷ lệ chết trẻ của người La Hủ tăng vọt. Trước nguy cơ suy kiệt giống ṇi, chính quyền đă đề ra chương tŕnh bảo tồn và phát triển người La Hủ ở Mường Tè.
Những ngày tháng 4, bao trùm lên bản Là Si là không khí hoang tàn, vắng lặng. Người lớn không thấy, chỉ c̣n lại hơn chục đứa trẻ lít nhít, áo quần rách rưới, mặt mày đen đúa, da dẻ cáu bẩn đang lăn lê ḅ toài trên nền đất. Thấy có người lạ tới, chúng bảo nhau lẩn vào chỗ khuất. Khách càng tiến lại gần, chúng càng lùi xa hơn.
V́ cửa bị hỏng nên nền nhà của anh Pờ Pó Hừ (40 tuổi) bị trâu phóng uế 4-5 đống phân, ruồi nhặng bay vo ve, chưa đến cửa đă ngửi thấy mùi hôi thối. Ngay cạnh đó là nhà của anh Lỳ Nhu Hừ, tường gỗ đă bị găy vài tấm ván, một con bê có thể chui lọt, trước cửa cỏ dại mọc um tùm.
Ngay đến nhà của công an viên Lỳ Ph́ Po (64 tuổi) cũng luôn trong t́nh trạng kín cửa. Thầy giáo cắm bản Sừng Ph́ Che tâm sự: “Tôi vào đây dạy học từ ngày 26/8/2012, tính đến nay đă được hơn 6 tháng, thế nhưng mới thấy ông Po về nhà 2 lần, mỗi lần về chỉ 1-2 ngày”.
Giống như công an viên Lỳ Ph́ Po, vợ chồng trưởng bản Lỳ Ṃ Giá cũng bỏ bản sống biền biệt ngoài rừng, để lại 4 đứa con ở nhà, nửa tháng mới về thăm một lần. Con gái cả của ông Giá là Lỳ Gió Pa (15 tuổi) cùng 3 đứa em Lỳ Lỳ Mư (6 tuổi), Lỳ Hà Pứ (4 tuổi) và Lỳ Mụ Xá (2 tuổi) ngồi thu lu dưới nền đất trước bếp củi nấu nồi cháo lơng bơng nước, đứa nào cũng gầy nhom, đen nhẻm. Chỗ ngủ của chúng được ghép lại bằng đủ vật liệu, từ gỗ đến phên tre.
http://vnexpress.net/Files/Subject/3b/be/3e/e4/lasi1.jpg
Lều của gia đ́nh anh Lỳ Nhu Hừ ở trong rừng cao chỉ đến cổ người đàn ông trưởng thành. Ảnh: Nông nghiệp Việt Nam.
Trong rừng, nơi ở của gia đ́nh anh Lỳ Nhu Hừ (cách bản Là Si hơn 3 km) là căn lều bé tí tẹo, rộng khoảng 5 m2, mái lợp bằng tôn mỏng nên nóng hầm hập, nóc chỉ cao đến cổ người lớn. Trong lều chỉ kê một tấm dát giường sát đất làm chỗ ngủ. Ngay kế bên là một bếp củi đang đun nước, khói bay mù mịt. Ngoài một cái nong và 2 chiếc can đựng nước th́ không có ǵ đáng giá.
Nghe khách hỏi "Ở đây nắng nóng thế sao không về nhà ở?", anh Hừ bảo: "Tí nữa cả nhà ra khe suối tránh nóng, tiện thể lấy chuối ăn luôn, đến chiều tối mát lại về đây ở. Về bản không có ǵ ăn, đói lắm". Khách hỏi tiếp: "Bộ đội biên pḥng đă khai hoang ruộng cho gia đ́nh rồi, sao không trồng lúa lấy cái ăn?". "Ồ, người ḿnh không quen làm ruộng, vất vả và lâu được ăn lắm", anh Hừ trả lời.
Cũng v́ cái đói lay lắt mà có nhiều thời điểm, ngoài 3 giáo viên và 2 bộ đội biên pḥng, cả bản Là Si không một bóng người. Thầy Chu Ḷ Phạ, 40 tuổi, là giáo viên tiểu học cắm bản, buồn rầu kể cứ đói là người lớn lại dẫn con vào rừng t́m đồ ăn. Nhà trường giao cho giáo viên dạy học, nhưng có hôm không học sinh nào đến lớp. Học đến lớp 3 rồi nhưng nhiều em vẫn chưa thuộc hết mặt chữ cái.
"Cả bản không ai nói được tiếng phổ thông nên mọi sự giao tiếp phải truyền đạt qua tiếng La Hủ. Mỗi tháng vài lần tôi cùng thầy Che và thầy Giá (giáo viên mầm non) đi vận động dân bản đưa con em của họ về học, nhưng cứ đến gần lều, thấy tiếng chó sủa là bố mẹ lại giấu tiệt con, thế là công leo bộ cả ngày đường bằng không. Đau lắm!”, thầy Phạ chia sẻ.
http://vnexpress.net/Files/Subject/3b/be/3e/e4/lasi2.jpg
Lớp học 1 thầy, 1 tṛ. Ảnh: Nông nghiệp Việt Nam.
Chủ tịch xă Chu Xé Lù cho biết, trước đây người La Hủ sống gần như không có tổ chức. Khi lập bản mới chính quyền xă phải cử thầy mo (ông Lỳ Ṃ Giá) làm trưởng bản v́ dân tộc này cực kỳ mê tín. Các tổ chức hội đă bắt đầu h́nh thành nhưng chưa có hiệu quả.
Ở đây, sự lao động của người Là Si (làm nương) chỉ đủ ăn khoảng 1-2 tháng, cộng thêm 3 tháng Nhà nước trợ cấp gạo cứu đói. C̣n lại 70% dựa vào việc khai thác sản vật tự nhiên. T́nh trạng hôn nhân cận huyết vẫn c̣n gay gắt, anh em 2 đời đă lấy nhau là chuyện thường. Trai gái thích nhau cứ thế về nhà ở mà không cần đám cưới v́ quá đói nghèo.
C̣n thiếu uư Đỗ Tuất Nhâm (31 tuổi) ở đồn biên pḥng bản Là Si, phụ trách việc khám chữa bệnh, cho biết trẻ con ở đây mới sinh ra đă quen với điều kiện sống khắc khổ nên sức đề kháng rất tốt, thỉnh thoảng chỉ mắc bệnh thông thường như cảm cúm, xổ mũi, nhức đầu. Tuy nhiên, hầu như đứa nào cũng thiếu dinh dưỡng bởi tất cả đều đói ăn.
Đêm. Bản Là Si thường vang lên những tiếng khóc năo nề của trẻ nhỏ. Thiếu uư Nhâm giải thích bọn trẻ đói quá nên quấy khóc đấy! C̣n thầy Sừng Ph́ Che th́ nói: "Trẻ em ở đây có cháo loăng ăn là tốt lắm rồi. Gạo đấy là Nhà nước cứu đói, hết gạo th́ ăn sắn nương. Hết sắn, có những đứa trẻ mới 6 tuổi đă phải cầm cuốc, thuổng vào rừng đào củ nâu, củ mài về nướng. T́m không thấy củ nâu, củ mài th́ ăn thân cây, dễ cây rừng, miễn sao có cái bỏ bụng để sống".
Theo Nông nghiệp Việt Nam