vuitoichat
06-08-2013, 19:31
Câu chuyện Bụi Đời Chợ Lớn (BĐCL) bị tạm ngưng phát hành theo đề nghị của Cục Điện Ảnh những tưởng chỉ là một một sự việc “thường ngày ở huyện” trong nền hành chính nước ta, nếu có “nóng” th́ cũng chỉ đủ độ “râm ran” trong giới làm nghề.
http://iyouphim.com/forum/attachment.php?attac hmentid=226703&stc=1&d=1370719841
Ấy vậy mà sự việc lại có vẻ như đă nóng thật sự v́ sự quan tâm từ phía khán giả. Khán giả Việt Nam đồng loạt lên tiếng ủng hộ bộ phim trên các mạng xă hội và cả các kênh truyền thông chính thức, đó là một thực tế không thể phủ nhận. Dẫu vậy, số phận của chính BĐCL hiện vẫn c̣n là một câu hỏi lớn.
Có Luật, nhưng vẫn thiếu luật chơi
Thật ra sự thành công của điện ảnh Việt Nam phải kể đến vai tṛ cực kỳ quan trọng của Luật Điện Ảnh đă được ban hành năm 2006, đi kèm với một Nghị định hướng dẫn của Thủ tướng chính phủ năm 2007. Hai văn bản này đă đưa ra một quy định mang tính cách mạng: chỉ cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất phim một lần duy nhất cho các Hăng phim tư nhân khi thành lập, sau đó các Hăng phim sẽ không phải xin phép làm phim cho từng bộ phim nữa. Quy định này đă làm bùng nổ một làn sóng xă hội hóa điện ảnh khi có hàng trăm hăng phim tư nhân đăng kư thành lập, mở ra một kênh đầu tư mới hết sức thênh thang: đầu tư làm phim. Kết quả của cuộc cởi trói ngoạn mục này là số lượng phim Việt Nam ở cả mảng truyền h́nh lẫn điện ảnh đều nở rộ. Dẫu số lượng phim chiếu rạp hàng năm dù chỉ tăng dần tới mốc gấp đôi so với trước năm 2006, th́ bởi đặc thù riêng về yêu cầu kinh phí và chất lượng kỹ thuật, đây vẫn là một thành tựu không hề nhỏ.
Nhưng trớ trêu thay, các công chức từ chính Cục Điện Ảnh nhiều khi lại chưa nắm rơ Luật Điện Ảnh. Gần đây nhất chính là trường hợp Cục trưởng Ngô Phương Lan phát biểu rằng phim Bụi Đời Chợ Lớn đă vi phạm Luật điện ảnh v́ không chỉnh sửa kịch bản như yêu cầu của Cục. Đây là một phát biểu chưa hẳn chuẩn xác: theo điều 23 của Luật Điện ảnh, một kịch bản chỉ phải nộp lên để thẩm định khi đây là hoạt động “hợp tác, liên doanh sản xuất phim cho tổ chức, cá nhân nước ngoài” để xin giấy phép làm phim tại Việt Nam. Như vậy, nếu nhà sản xuất của phim này chỉ là những công ty đăng kư kinh doanh tại Việt Nam (cụ thể ở đây là Chánh Phương Film, Thiên Ngân Galaxy) th́ nhà sản xuất không cần phải xin duyệt kịch bản.
Kể cả khi họ chủ động nộp và xin ư kiến từ Cục, th́ cũng không thể kết luận họ vi phạm pháp luật nếu họ không làm theo các ư kiến ấy. Bởi đây là họ xin ư kiến chứ không phải xin giấy phép làm phim. Cho rằng chỉ cần thành phần đoàn có người nước ngoài th́ phim phải duyệt kịch bản là một cách hiểu sai tồn tại ở rất nhiều người làm việc tại Cục Điện Ảnh. Năm ngoái, khi nộp phim Dành Cho Tháng Sáu để duyệt phát hành, đạo diễn Nguyễn Hữu Tuấn cũng đă được hỏi v́ sao không duyệt kịch bản khi dựng phim là người nước ngoài. Ông Tuấn cho biết: “Tôi trả lời rằng ở thời điểm quay phim th́ tôi không thể biết đến chuyện là sẽ có người dựng phim nước ngoài, v́ quay xong tôi mới gặp họ. V́ vậy yêu cầu duyệt kịch bản là vô lư. Hơn nữa phim hiện nay đă hoàn thành, tôi đă nộp phim lên th́ c̣n duyệt kịch bản làm ǵ nữa? Sau đó phía Cục Điện Ảnh không có yêu cầu ǵ về kịch bản nữa.”
Tuy nhiên, Luật Điện Ảnh và hệ thống quy định pháp lư đi kèm vẫn chưa hoàn bị. Một trong những vấn đề c̣n tồn đọng, đó chính là công tác thẩm định phim. Quyền hạn của các Hội đồng thẩm định phim được quy định trong Luật là rất lớn, đặc biệt là của Hội đồng duyệt phim thuộc Cục Điện Ảnh. Họ có toàn quyền quyết định một bộ phim được chiếu hay không, nghĩa là quyết định số phần hàng tỷ đồng đầu tư của nhà sản xuất. Nhưng bản thân Hội Đồng lại không phải bị ràng buộc bởi bất kỳ trách nhiệm pháp lư nào v́ trong Luật hoàn toàn không có quy định. Liệu có ai dám chắc được Hội đồng này sẽ không sai sót? Liệu có ai dám chắc Hội đồng này không thể ra quyết định v́ một mục đích cá nhân vụ lợi nào đó? Hoàn toàn có thể đặt ra trường hợp một đối thủ kinh doanh mua chuộc Hội đồng để giết chết một bộ phim. Nếu ví như công tác duyệt phim là một trận đấu bóng, th́ nhà sản xuất và cơ quan quản lư là hai đội bóng. Nhưng với quy định của Luật như vậy, th́ cơ quan quản lư lại vừa đá bóng vừa thổi c̣i, có thể phạm lỗi mà chẳng bị phạt.
Thêm nữa, hiện nay những hành vi bị cấm chỉ được nói khá chung chung trong Luật Điện Ảnh. Sự thiếu rơ ràng này không thể phản ánh hết được sự thiên h́nh vạn trạng của công việc sáng tạo nghệ thuật, dẫn đến sự bối rối của cả người làm phim lẫn chính Hội đồng thẩm định. So sánh với hệ thống tiêu chuẩn phân loại phim rất phức tạp của Mỹ, th́ tiêu chuẩn của chúng ta nghèo nàn đến tội nghiệp. V́ không có tiêu chuẩn, nên Hội đồng chỉ có thể đánh giá mơ hồ theo cảm nhận cá nhân, không thể tránh khỏi sự cảm tính, thiếu khách quan do sự khác biệt về quan điểm, nhận thức nghệ thuật.
Liệu có phải là chơi xấu?
Trong lúc dư luận đa phần đứng về phía Bụi Đời Chợ Lớn, th́ bất ngờ trang tin trực tuyến của Báo Văn Hóa, thuộc Bộ Văn Hóa-Thể Thao-Du Lịch, nêu ra vấn đề về cái tên tiếng Anh được in trên tập kịch bản phim này: Chinatown. Trong một thời điểm nhạy cảm, vấn đề này đă khiến cho rất nhiều khán giả vốn ủng hộ phim, bỗng quay sang giận dữ với người làm phim v́ đă chạm vào tinh thần dân tộc. Bỗng nhiên hướng dư luận lại có lợi cho Cục Điện ảnh. Phải nói thêm là tấm ảnh chụp b́a kịch bản duyệt là được một thành viên của Hội đồng thẩm định đưa ra, không khỏi khiến người ta phải nghi ngờ rằng Cục đang cố gắng gỡ thể diện bằng một phương pháp không đẹp. Bởi chụp mũ thiếu tinh thần dân tộc lên đầu người làm phim trong trường hợp này là một hành vi đánh lạc hướng rất nguy hiểm.
Thứ nhất, phải nói rơ ràng, nội dung phim có thể bạo lực, nhưng không hề có yếu tố chính trị, điều này Hội đồng thẩm định hẳn biết rơ v́ họ đă xem phim. Thứ hai, việc đặt một cái tựa tạm thời để sử dụng trong thời gian làm phim, sau đó không dùng là tựa chính thức là chuyện vô cùng b́nh thường. Chính đạo diễn Charlie Nguyễn cũng đă phải đăng đàn nói rơ, rằng họ chỉ chọn một cái tên theo thói quen để tiện dùng khi trao đổi trong đoàn với nhau, và tên quốc tế chính thức của phim là Cho Lon. Thứ ba, người ta đă t́m thấy trên trang Báo điện tử Đảng Cộng Sản Việt Nam một bài viết vào ngày 5/1/2012 về không khí Tết tại Chợ Lớn, trong đó dùng từ Chinatown để nói về nơi này. Có lẽ Cục Điện Ảnh cần phải lên tiếng chính thức, cải chính lại về vấn đề này v́ để dư luận hiểu sai như vậy là hết sức bất công cho người làm phim. Liệu Cục sẽ phải đối diện với các Hăng phim thế nào đây khi cần nhờ đến sự hỗ trợ của họ trong các hoạt động chung, như họ đă từng đóng vai tṛ hết sức quan trọng trong Liên hoan phim quốc tế Hà Nội?
Đâu là lối thoát?
Có lẽ Bụi Đời Chợ Lớn sau khi chỉnh sửa sẽ không bị cấm chiếu như trường hợp của Bẫy Cấp Ba năm ngoái. Nhưng nếu cứ khắt khe cấm chiếu, các nhà sản xuất phim mất hết vốn đầu tư, liệu chính sách khuyến khích xă hội hóa điện ảnh sẽ đi về đâu? Một điều hết sức rơ ràng: công tác thẩm định phim phải được cải thiện.
Trước hết, Hội đồng thẩm định phim cần được đổi mới liên tục, để tư duy về điện ảnh của Hội đồng không bị lạc hậu, tŕ trệ. Hiện nay tuổi trung b́nh của 9 thành viên Hội đồng đă khá lớn, gồm những người được đào tạo và trưởng thành trong môi trường điện ảnh bao cấp, phần lớn tư duy nghệ thuật của họ đă lỗi thời. Chúng ta cần một hội đồng duyệt nhiều thành viên hơn để tăng sự khách quan, trẻ trung hơn để theo kịp tư duy mới của thời đại. Thậm chí có thể mở rộng cho các thành phần xă hội khác tham gia vào công tác này, chứ không chỉ gồm các nghệ sĩ điện ảnh. Hiệp hội điện ảnh Mỹ, cơ quan chịu trách nhiệm phân loại phim tại quốc gia này thành lập Hội đồng thẩm định từ những người khán giả rất b́nh thường. Các khán giả này được lựa chọn ngẫu nhiên, trải qua phỏng vấn để kiểm tra về tư duy điện ảnh. Các thành viên hội đồng này cũng thường xuyên được thay đổi.
Song song với đó, Nhà nước cần đưa ra một hệ thống tiêu chuẩn chi tiết để dùng cho công tác thẩm định phim. Bạo lực đến đâu là chấp nhận được, đến đâu là không, thế nào là không đúng thực tế xă hội… tất cả đều cần những tiêu chuẩn rơ ràng, càng ít sự cảm tính th́ sẽ càng công bằng. Và điều càng cần thiết hơn là Quốc hội cần phải rà soát và điều chỉnh lại Luật Điện ảnh. Hăy quy định rơ ràng hơn trách nhiệm pháp lư của Hội đồng thẩm định, phải đưa ra cả những hành vi cấm vi phạm đối với Hội đồng này. Có như vậy chúng ta mới có thể giải quyết được t́nh trạng vừa đá bóng, vừa thổi c̣i. Làm sao để Luật đem lại lợi ích cho cả người làm phim lẫn cơ quan quản lư nhà nước. Và đặc biệt là để người làm phim thấy rằng quyền lợi chính đáng của họ được bảo vệ bởi Luật Điện Ảnh.
Nguồn: FB Vietnam Film Critic Community
http://iyouphim.com/forum/attachment.php?attac hmentid=226703&stc=1&d=1370719841
Ấy vậy mà sự việc lại có vẻ như đă nóng thật sự v́ sự quan tâm từ phía khán giả. Khán giả Việt Nam đồng loạt lên tiếng ủng hộ bộ phim trên các mạng xă hội và cả các kênh truyền thông chính thức, đó là một thực tế không thể phủ nhận. Dẫu vậy, số phận của chính BĐCL hiện vẫn c̣n là một câu hỏi lớn.
Có Luật, nhưng vẫn thiếu luật chơi
Thật ra sự thành công của điện ảnh Việt Nam phải kể đến vai tṛ cực kỳ quan trọng của Luật Điện Ảnh đă được ban hành năm 2006, đi kèm với một Nghị định hướng dẫn của Thủ tướng chính phủ năm 2007. Hai văn bản này đă đưa ra một quy định mang tính cách mạng: chỉ cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất phim một lần duy nhất cho các Hăng phim tư nhân khi thành lập, sau đó các Hăng phim sẽ không phải xin phép làm phim cho từng bộ phim nữa. Quy định này đă làm bùng nổ một làn sóng xă hội hóa điện ảnh khi có hàng trăm hăng phim tư nhân đăng kư thành lập, mở ra một kênh đầu tư mới hết sức thênh thang: đầu tư làm phim. Kết quả của cuộc cởi trói ngoạn mục này là số lượng phim Việt Nam ở cả mảng truyền h́nh lẫn điện ảnh đều nở rộ. Dẫu số lượng phim chiếu rạp hàng năm dù chỉ tăng dần tới mốc gấp đôi so với trước năm 2006, th́ bởi đặc thù riêng về yêu cầu kinh phí và chất lượng kỹ thuật, đây vẫn là một thành tựu không hề nhỏ.
Nhưng trớ trêu thay, các công chức từ chính Cục Điện Ảnh nhiều khi lại chưa nắm rơ Luật Điện Ảnh. Gần đây nhất chính là trường hợp Cục trưởng Ngô Phương Lan phát biểu rằng phim Bụi Đời Chợ Lớn đă vi phạm Luật điện ảnh v́ không chỉnh sửa kịch bản như yêu cầu của Cục. Đây là một phát biểu chưa hẳn chuẩn xác: theo điều 23 của Luật Điện ảnh, một kịch bản chỉ phải nộp lên để thẩm định khi đây là hoạt động “hợp tác, liên doanh sản xuất phim cho tổ chức, cá nhân nước ngoài” để xin giấy phép làm phim tại Việt Nam. Như vậy, nếu nhà sản xuất của phim này chỉ là những công ty đăng kư kinh doanh tại Việt Nam (cụ thể ở đây là Chánh Phương Film, Thiên Ngân Galaxy) th́ nhà sản xuất không cần phải xin duyệt kịch bản.
Kể cả khi họ chủ động nộp và xin ư kiến từ Cục, th́ cũng không thể kết luận họ vi phạm pháp luật nếu họ không làm theo các ư kiến ấy. Bởi đây là họ xin ư kiến chứ không phải xin giấy phép làm phim. Cho rằng chỉ cần thành phần đoàn có người nước ngoài th́ phim phải duyệt kịch bản là một cách hiểu sai tồn tại ở rất nhiều người làm việc tại Cục Điện Ảnh. Năm ngoái, khi nộp phim Dành Cho Tháng Sáu để duyệt phát hành, đạo diễn Nguyễn Hữu Tuấn cũng đă được hỏi v́ sao không duyệt kịch bản khi dựng phim là người nước ngoài. Ông Tuấn cho biết: “Tôi trả lời rằng ở thời điểm quay phim th́ tôi không thể biết đến chuyện là sẽ có người dựng phim nước ngoài, v́ quay xong tôi mới gặp họ. V́ vậy yêu cầu duyệt kịch bản là vô lư. Hơn nữa phim hiện nay đă hoàn thành, tôi đă nộp phim lên th́ c̣n duyệt kịch bản làm ǵ nữa? Sau đó phía Cục Điện Ảnh không có yêu cầu ǵ về kịch bản nữa.”
Tuy nhiên, Luật Điện Ảnh và hệ thống quy định pháp lư đi kèm vẫn chưa hoàn bị. Một trong những vấn đề c̣n tồn đọng, đó chính là công tác thẩm định phim. Quyền hạn của các Hội đồng thẩm định phim được quy định trong Luật là rất lớn, đặc biệt là của Hội đồng duyệt phim thuộc Cục Điện Ảnh. Họ có toàn quyền quyết định một bộ phim được chiếu hay không, nghĩa là quyết định số phần hàng tỷ đồng đầu tư của nhà sản xuất. Nhưng bản thân Hội Đồng lại không phải bị ràng buộc bởi bất kỳ trách nhiệm pháp lư nào v́ trong Luật hoàn toàn không có quy định. Liệu có ai dám chắc được Hội đồng này sẽ không sai sót? Liệu có ai dám chắc Hội đồng này không thể ra quyết định v́ một mục đích cá nhân vụ lợi nào đó? Hoàn toàn có thể đặt ra trường hợp một đối thủ kinh doanh mua chuộc Hội đồng để giết chết một bộ phim. Nếu ví như công tác duyệt phim là một trận đấu bóng, th́ nhà sản xuất và cơ quan quản lư là hai đội bóng. Nhưng với quy định của Luật như vậy, th́ cơ quan quản lư lại vừa đá bóng vừa thổi c̣i, có thể phạm lỗi mà chẳng bị phạt.
Thêm nữa, hiện nay những hành vi bị cấm chỉ được nói khá chung chung trong Luật Điện Ảnh. Sự thiếu rơ ràng này không thể phản ánh hết được sự thiên h́nh vạn trạng của công việc sáng tạo nghệ thuật, dẫn đến sự bối rối của cả người làm phim lẫn chính Hội đồng thẩm định. So sánh với hệ thống tiêu chuẩn phân loại phim rất phức tạp của Mỹ, th́ tiêu chuẩn của chúng ta nghèo nàn đến tội nghiệp. V́ không có tiêu chuẩn, nên Hội đồng chỉ có thể đánh giá mơ hồ theo cảm nhận cá nhân, không thể tránh khỏi sự cảm tính, thiếu khách quan do sự khác biệt về quan điểm, nhận thức nghệ thuật.
Liệu có phải là chơi xấu?
Trong lúc dư luận đa phần đứng về phía Bụi Đời Chợ Lớn, th́ bất ngờ trang tin trực tuyến của Báo Văn Hóa, thuộc Bộ Văn Hóa-Thể Thao-Du Lịch, nêu ra vấn đề về cái tên tiếng Anh được in trên tập kịch bản phim này: Chinatown. Trong một thời điểm nhạy cảm, vấn đề này đă khiến cho rất nhiều khán giả vốn ủng hộ phim, bỗng quay sang giận dữ với người làm phim v́ đă chạm vào tinh thần dân tộc. Bỗng nhiên hướng dư luận lại có lợi cho Cục Điện ảnh. Phải nói thêm là tấm ảnh chụp b́a kịch bản duyệt là được một thành viên của Hội đồng thẩm định đưa ra, không khỏi khiến người ta phải nghi ngờ rằng Cục đang cố gắng gỡ thể diện bằng một phương pháp không đẹp. Bởi chụp mũ thiếu tinh thần dân tộc lên đầu người làm phim trong trường hợp này là một hành vi đánh lạc hướng rất nguy hiểm.
Thứ nhất, phải nói rơ ràng, nội dung phim có thể bạo lực, nhưng không hề có yếu tố chính trị, điều này Hội đồng thẩm định hẳn biết rơ v́ họ đă xem phim. Thứ hai, việc đặt một cái tựa tạm thời để sử dụng trong thời gian làm phim, sau đó không dùng là tựa chính thức là chuyện vô cùng b́nh thường. Chính đạo diễn Charlie Nguyễn cũng đă phải đăng đàn nói rơ, rằng họ chỉ chọn một cái tên theo thói quen để tiện dùng khi trao đổi trong đoàn với nhau, và tên quốc tế chính thức của phim là Cho Lon. Thứ ba, người ta đă t́m thấy trên trang Báo điện tử Đảng Cộng Sản Việt Nam một bài viết vào ngày 5/1/2012 về không khí Tết tại Chợ Lớn, trong đó dùng từ Chinatown để nói về nơi này. Có lẽ Cục Điện Ảnh cần phải lên tiếng chính thức, cải chính lại về vấn đề này v́ để dư luận hiểu sai như vậy là hết sức bất công cho người làm phim. Liệu Cục sẽ phải đối diện với các Hăng phim thế nào đây khi cần nhờ đến sự hỗ trợ của họ trong các hoạt động chung, như họ đă từng đóng vai tṛ hết sức quan trọng trong Liên hoan phim quốc tế Hà Nội?
Đâu là lối thoát?
Có lẽ Bụi Đời Chợ Lớn sau khi chỉnh sửa sẽ không bị cấm chiếu như trường hợp của Bẫy Cấp Ba năm ngoái. Nhưng nếu cứ khắt khe cấm chiếu, các nhà sản xuất phim mất hết vốn đầu tư, liệu chính sách khuyến khích xă hội hóa điện ảnh sẽ đi về đâu? Một điều hết sức rơ ràng: công tác thẩm định phim phải được cải thiện.
Trước hết, Hội đồng thẩm định phim cần được đổi mới liên tục, để tư duy về điện ảnh của Hội đồng không bị lạc hậu, tŕ trệ. Hiện nay tuổi trung b́nh của 9 thành viên Hội đồng đă khá lớn, gồm những người được đào tạo và trưởng thành trong môi trường điện ảnh bao cấp, phần lớn tư duy nghệ thuật của họ đă lỗi thời. Chúng ta cần một hội đồng duyệt nhiều thành viên hơn để tăng sự khách quan, trẻ trung hơn để theo kịp tư duy mới của thời đại. Thậm chí có thể mở rộng cho các thành phần xă hội khác tham gia vào công tác này, chứ không chỉ gồm các nghệ sĩ điện ảnh. Hiệp hội điện ảnh Mỹ, cơ quan chịu trách nhiệm phân loại phim tại quốc gia này thành lập Hội đồng thẩm định từ những người khán giả rất b́nh thường. Các khán giả này được lựa chọn ngẫu nhiên, trải qua phỏng vấn để kiểm tra về tư duy điện ảnh. Các thành viên hội đồng này cũng thường xuyên được thay đổi.
Song song với đó, Nhà nước cần đưa ra một hệ thống tiêu chuẩn chi tiết để dùng cho công tác thẩm định phim. Bạo lực đến đâu là chấp nhận được, đến đâu là không, thế nào là không đúng thực tế xă hội… tất cả đều cần những tiêu chuẩn rơ ràng, càng ít sự cảm tính th́ sẽ càng công bằng. Và điều càng cần thiết hơn là Quốc hội cần phải rà soát và điều chỉnh lại Luật Điện ảnh. Hăy quy định rơ ràng hơn trách nhiệm pháp lư của Hội đồng thẩm định, phải đưa ra cả những hành vi cấm vi phạm đối với Hội đồng này. Có như vậy chúng ta mới có thể giải quyết được t́nh trạng vừa đá bóng, vừa thổi c̣i. Làm sao để Luật đem lại lợi ích cho cả người làm phim lẫn cơ quan quản lư nhà nước. Và đặc biệt là để người làm phim thấy rằng quyền lợi chính đáng của họ được bảo vệ bởi Luật Điện Ảnh.
Nguồn: FB Vietnam Film Critic Community