vuitoichat
06-19-2013, 16:25
Tháng Chín năm 2011, Tổng Thống Miến Điện (Myanmar) Thein Sein tuyên bố đ́nh chỉ hợp đồng xây dựng đập nước Myitsone. Bang giao giữa Miến Điện và Trung Quốc thay đổi hoàn toàn. V́ ông Thein Sein không hỏi ư kiến, cũng không báo trước cho chính phủ Trung Quốc về quyết định của ḿnh, tuy nói chỉ tạm ngưng nhưng ai cũng hiểu là sẽ chấm dứt công tŕnh đầu tư hơn 3 tỷ 600 ngàn Mỹ kim này.
Chính phủ Miến Điện đă kư hợp đồng với Tập đoàn Đầu tư Điện lực Trung Quốc CPI (China Power Investment Corporation) để xây khu đập nước này từ năm 2006, sau nhiều năm nghiên cứu. Gần 500 gia đ́nh, thuộc hai làng đă được lệnh di chuyển chỗ ở từ hai năm trước, nhiều nông dân vẫn quay trở về làng cũ để trồng trọt, v́ nơi đất mới khó sống; và phần lớn vẫn chưa nhận được số tiền bồi thường mà công ty CPI hứa hẹn. Trung Quốc đă xây hơn 30 các đập thủy điện ở miền Bắc Miến Điện, cung cấp điện cho tỉnh Vân Nam. Khu đập Myitsone là dự án điện lực lớn nhất mà Trung Quốc thực hiện, nếu được hoàn thành th́ sẽ đứng trong năm nhà máy thủy điện lớn nhất thế giới, mà 90% điện sản xuất ra sẽ đáp ứng nhu cầu của tỉnh Vân Nam.
V́ thế, khi ông Thein Sein tuyên bố ngưng dự án xây dựng Myitsone, cả Bắc Kinh đă chấn động, như ông Tần Huy, giáo sư lịch sử ở Đại học Thanh Hoa nhận xét. Tại sao chính phủ Miến Điện lại đơn phương xé bỏ một hợp đồng thương mại lớn như vậy mà không tham khảo ư kiến phía bên kia? Nhất là sau khi hai ông Hồ Cẩm Đào và Thein Sein vừa mới kư một Hiệp định Hợp tác Mậu dịch Chiến lược, vào Tháng Năm năm 2011, hai tháng sau khi ông Thein Sein lên cầm quyền?
Câu trả lời chính thức của chính phủ Miến là: V́ việc xây dựng đập Myitsone bị dân chúng chống đối.
V́ dân chúng chống đối? Quyết định của chính phủ Miến được đọc lên trong một phiên họp của Quốc Hội ở thủ đô Naypyidaw. Bản thông báo của U Thein Sein nói: “Chính phủ Myanmar do dân chúng bầu lên, phải tôn trọng khát vọng và ư nguyện của nhân dân. Chính phủ cũng có bổn phận phải giải quyết các vấn đề dân chúng đang lo lắng. V́ vậy, trong nhiệm kỳ của tôi, tôi quyết định ngưng không xây dựng đập Myitsone nữa.” U Thein Sein cử ông ngoại trưởng sang Bắc Kinh, cũng chỉ để giải thích như vậy.
Trong cuộc bang giao giữa các nước, ít có một chính phủ nào lại giải thích với một nước láng giềng to lớn về một hành động chấm dứt hợp tác, mà lại chỉ nêu lên một lư do giản dị như vậy: V́ dân phản đối.
Quả thật, dân Miến Điện đă bày tỏ ư kiến, họ chống đối cả mối quan hệ ngoại giao mà họ thấy người cầm quyền nước họ giống như đă nằm trong túi của nước láng giềng. Bao nhiêu tài nguyên gỗ rừng, mỏ ngọc thạch đều do các ông chủ Trung Hoa khai thác, để bán rẻ sang Tàu. Trong các cuộc biểu t́nh, thanh niên Miến Điện trương lên những biểu ngữ viết, “Đây là nước Myanmar! Tự Do cho Myanmar! Quỷ ĐraCuLa Trung Quốc cút đi!” (được viết bằng tiếng Anh một cách vụng về: “This is Myanmar Country! Freedom of Myanmar! Dracular (sic) China Get Out!”)
Vụ xây đập Myitsone là giọt nước sau cùng làm tràn ly. Không riêng ǵ nhà lănh đạo đối lập Aung San Suu Kyi mà dư luận của giới trí thức, sinh viên, các người bảo vệ môi trường, các chùa Phật Giáo, cả giáo hội Báp Tít trong tiểu bang Kachin, vùng xây đập nước, cũng lên tiếng phản đối. Bắc Kinh đă cử Giáo Sư Tần Huy (Qin Hui) qua Miến Điện, đi một ṿng trong tỉnh Kachin để t́m hiểu. Nhà sử học này nhận thấy khu Myitsone được người dân Kachin coi như một vùng đất thiêng liêng, có người so sánh với Jerusalem của Thiên Chúa Giáo và Mecca của Hồi Giáo. Đây là nơi giao lưu của hai con sông Mali và N'Mai trước khi đổ vào sông Irrawaddy, ḍng sông chính tạo nên xứ Miến Điện, giống như sông Cái (Hồng Hà) của người Việt. Người Miến và người Kachin cùng xuất phát từ cao nguyên Tây Tạng, từ dăm ngàn năm trước đă kéo xuống đây. Myitsone nghĩa là Hợp Lưu, nơi các con sông tụ lại. Riêng người Kachin th́ vẫn quy tụ trong vùng này và từ nhiều thế kỷ, vẫn tiếp tục tranh đấu đ̣i thêm quyền tự trị. Truyền thuyết nói rằng đây chính là nơi sinh của một “Vua Rồng, Long Quân,” vị thủy tổ của người Kachin, và các con cháu ông. Một thanh niên địa phương nói với Giáo Sư Tần Huy: “Nếu phải xây đập, tại sao họ lại chọn xây ở chỗ này? Họ không hề hỏi ư kiến chúng tôi. Chỉ có mấy ông tướng và mấy ông chủ người Trung Hoa quyết định, rồi họ ra tay làm!”
Cho tới khi Thein Sein quyết định ngưng. V́ dự án bị dân chúng Miến Điện phản đối. Quyết định này bất ngờ và can đảm. V́ hai nước đă kết nghĩa từ hơn 20 năm rồi. Khi bị thế giới tẩy chay v́ đàn áp đối lập, từ năm 1988 chính quyền quân phiệt Miến Điện coi Trung Cộng là chỗ dựa an toàn duy nhất. Trung Quốc là nguồn cung cấp vốn đầu tư lớn nhất và ngoại thương nhiều nhất với Miến Điện, qua mặt Thái Lan từ mấy năm qua. Trung Quốc đă xây xa lộ nối liền thành phố Mandalay với Yangoon bên bờ Vịnh Thái Lan, và xa lộ nối liền Yangoon với hải cảng Sittwe bên bờ vịnh Bengal. Đó sẽ là con đường ngắn nhất nối tỉnh Vân Nam sang Ấn Độ dương. Họ thiết lập hai đường ống từ bờ biển Miến ở vịnh Bengal, dẫn dầu và khí đốt nhập cảng từ Trung Đông, lên tới tỉnh Vân Nam. Họ xây dựng nhiều bến cảng trên bờ vịnh này, cả một căn cứ truyền tin điện tử ngó thẳng sang Ấn Độ, một nước thù địch.
Tại Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc Trung Quốc luôn phủ quyết các nghị quyết cấm vận Miến Điện. Họ cung cấp cho Miến Điện các phi cơ chiến đấu, xe thiết giáp, tầu chiến; và họ huấn luyện Bộ binh, Hải quân và Không quân Miến.
Thực ra phong trào phản đối xây đạp Myitsone ở Miến Điện thật ra không được biểu hiện mạnh mẽ và rộng lớn như phong trào phản đối việc khai thác bô xít ở Việt Nam. Dân Miến Điện cũng không biểu t́nh chống Trung Cộng nhiều lần và kéo dài nhiều năm hơn dân Việt Nam. Nhưng chính quyền Miến Điện không ngoan cố lên ti vi tuyên bố, “Xây đập Myitsone là một chính sách lớn của Đảng và nhà nước” như Nguyễn Tấn Dũng đă quả quyết để hăm dọa, bịt miệng dân Việt Nam.
Quan hệ giữa hai nước đă thay đổi. Ngay khi ông Thein Sein giải thích quyết định ngưng xây đập Myitsone với một lư do duy nhất: V́ dân Miến Điện phản đối. Với lời giải thích đó, Thein Sein đă thay đổi “luật chơi” trong quan hệ giữa hai nước. Ông viện dẫn một quy tắc: “Chúng tôi do dân chúng bàu lên, cho nên phải tôn trọng ư nguyện của dân.”
Trước khi Thein Sein nói câu đó, cuộc bang giao giữa hai nước hoàn toàn do các tướng lănh quân phiệt và “các ông chủ Trung Hoa” quyết định. Nay, thêm một cầu thủ mới ra sân: Dân Miến Điện. Và Thein Sein đă nhường cho cầu thủ mới quyết định cuộc chơi. Quyết định này c̣n được thể hiện trong chính sách nội bộ ở nước Miến Điện.
Một tháng trước quyết định Myitsone, Thein Sein đă mời lănh tụ đối lập Aung San Suu Kyi tới gặp để bắt tay nhau, mở đầu tiến tŕnh dân chủ hóa. Trước đó, Thein Sein đă băi bỏ lệnh kiểm duyệt báo chí và kiểm soát các mạng Internet. Trong bản báo cáo về quyền tự do báo chí cho năm 2011-12, tổ chức Phóng Viên Không Biên Giới đă nâng Miến Điện từ hạng 169 lên hạng 151, cao hơn Lào, Việt Nam, chỉ thua Singapore hai bậc; và cao hơn Trung Quốc 23 bậc. Đảng đối lập Liên minh Dân tộc Dân chủ đă được công nhận và được mời tham dự một cuộc bầu cử bổ túc vào Quốc Hội. Cuộc bỏ phiếu tự do và thẳng thắn, phe đối lập thắng 43 trong số 44 ghế tranh đua. Cả thế giới ngạc nhiên. Ngày nay dân Miến Điện có quyền xuất bản báo tự do, tiếng nói của người dân được cất lên. Một đạo luật mới ra đời, công nhận quyền tự do lập công đoàn của người lao động. Có thể nói, ông Thein Sein đă thay đổi luật chơi trên cả hai sân: trong nước và đối ngoại. Và ông được ngay cả các nhà tranh đấu cho dân chủ ở Miến Điện kính trọng và tin tưởng.
Tại sao chính quyền quân phiệt Miến Điện dám thay đổi nhanh như vậy? V́ họ có can đảm công nhận chính họ đă sai lầm. Từ năm 1962, Tướng Newin cướp chính quyền, công bố theo chủ nghĩa xă hội, đánh tư sản, ngưng giao thương với các nước tư bản; họ đă đưa đất nước vào t́nh trạng suy đồi, rơ rệt nhất là về kinh tế. Năm 1962, lợi tức theo đầu người ở Miến Điện lên tới 670 Mỹ kim một năm, cao gấp đôi Thái Lan và gấp ba lần Indonesia. Sau nửa thế kỷ, lợi tức b́nh quân của dân Miến Điện hiện thấp nhất vùng Đông Nam Á, bằng một phần sáu dân Thái Lan, một phần ba dân Indonesia. “Chủ nghĩa Xă hội lối Miến Điện” hoàn toàn thất bại. Nhưng một ưu điểm của chính quyền quân phiệt là họ không tôn thờ chủ nghĩa Mác-LêNin, không nô lệ một ư thức hệ ngoại lai. Các tướng lănh vẫn coi sứ mạng của họ là bảo vệ dân, giúp nước, chứ không nhập cảng một ư thức hệ như một tôn giáo mới, bắt toàn dân phải theo. Do đó, khi nh́n thấy con đường sai lầm về cả kinh tế lẫn chính trị, họ có thể sửa đổi tất cả chính sách nội trị và ngoại giao mà không luyến tiếc, rũ bỏ một quá khứ đen tối để đi theo con đường mới.
Chính phủ Miến Điện đă thay đổi luật chơi với Trung Cộng, nhân danh nguyện vọng và quyền lợi của người dân.
Dân Miến Điện đă bước vào sân cỏ, bắt đầu tham dự cuộc chơi dân chủ. Đến bao giờ nước Việt Nam mới có những người cầm quyền đủ can đảm như vậy?
Ngô Nhân Dụng
(Người Việt)
Chính phủ Miến Điện đă kư hợp đồng với Tập đoàn Đầu tư Điện lực Trung Quốc CPI (China Power Investment Corporation) để xây khu đập nước này từ năm 2006, sau nhiều năm nghiên cứu. Gần 500 gia đ́nh, thuộc hai làng đă được lệnh di chuyển chỗ ở từ hai năm trước, nhiều nông dân vẫn quay trở về làng cũ để trồng trọt, v́ nơi đất mới khó sống; và phần lớn vẫn chưa nhận được số tiền bồi thường mà công ty CPI hứa hẹn. Trung Quốc đă xây hơn 30 các đập thủy điện ở miền Bắc Miến Điện, cung cấp điện cho tỉnh Vân Nam. Khu đập Myitsone là dự án điện lực lớn nhất mà Trung Quốc thực hiện, nếu được hoàn thành th́ sẽ đứng trong năm nhà máy thủy điện lớn nhất thế giới, mà 90% điện sản xuất ra sẽ đáp ứng nhu cầu của tỉnh Vân Nam.
V́ thế, khi ông Thein Sein tuyên bố ngưng dự án xây dựng Myitsone, cả Bắc Kinh đă chấn động, như ông Tần Huy, giáo sư lịch sử ở Đại học Thanh Hoa nhận xét. Tại sao chính phủ Miến Điện lại đơn phương xé bỏ một hợp đồng thương mại lớn như vậy mà không tham khảo ư kiến phía bên kia? Nhất là sau khi hai ông Hồ Cẩm Đào và Thein Sein vừa mới kư một Hiệp định Hợp tác Mậu dịch Chiến lược, vào Tháng Năm năm 2011, hai tháng sau khi ông Thein Sein lên cầm quyền?
Câu trả lời chính thức của chính phủ Miến là: V́ việc xây dựng đập Myitsone bị dân chúng chống đối.
V́ dân chúng chống đối? Quyết định của chính phủ Miến được đọc lên trong một phiên họp của Quốc Hội ở thủ đô Naypyidaw. Bản thông báo của U Thein Sein nói: “Chính phủ Myanmar do dân chúng bầu lên, phải tôn trọng khát vọng và ư nguyện của nhân dân. Chính phủ cũng có bổn phận phải giải quyết các vấn đề dân chúng đang lo lắng. V́ vậy, trong nhiệm kỳ của tôi, tôi quyết định ngưng không xây dựng đập Myitsone nữa.” U Thein Sein cử ông ngoại trưởng sang Bắc Kinh, cũng chỉ để giải thích như vậy.
Trong cuộc bang giao giữa các nước, ít có một chính phủ nào lại giải thích với một nước láng giềng to lớn về một hành động chấm dứt hợp tác, mà lại chỉ nêu lên một lư do giản dị như vậy: V́ dân phản đối.
Quả thật, dân Miến Điện đă bày tỏ ư kiến, họ chống đối cả mối quan hệ ngoại giao mà họ thấy người cầm quyền nước họ giống như đă nằm trong túi của nước láng giềng. Bao nhiêu tài nguyên gỗ rừng, mỏ ngọc thạch đều do các ông chủ Trung Hoa khai thác, để bán rẻ sang Tàu. Trong các cuộc biểu t́nh, thanh niên Miến Điện trương lên những biểu ngữ viết, “Đây là nước Myanmar! Tự Do cho Myanmar! Quỷ ĐraCuLa Trung Quốc cút đi!” (được viết bằng tiếng Anh một cách vụng về: “This is Myanmar Country! Freedom of Myanmar! Dracular (sic) China Get Out!”)
Vụ xây đập Myitsone là giọt nước sau cùng làm tràn ly. Không riêng ǵ nhà lănh đạo đối lập Aung San Suu Kyi mà dư luận của giới trí thức, sinh viên, các người bảo vệ môi trường, các chùa Phật Giáo, cả giáo hội Báp Tít trong tiểu bang Kachin, vùng xây đập nước, cũng lên tiếng phản đối. Bắc Kinh đă cử Giáo Sư Tần Huy (Qin Hui) qua Miến Điện, đi một ṿng trong tỉnh Kachin để t́m hiểu. Nhà sử học này nhận thấy khu Myitsone được người dân Kachin coi như một vùng đất thiêng liêng, có người so sánh với Jerusalem của Thiên Chúa Giáo và Mecca của Hồi Giáo. Đây là nơi giao lưu của hai con sông Mali và N'Mai trước khi đổ vào sông Irrawaddy, ḍng sông chính tạo nên xứ Miến Điện, giống như sông Cái (Hồng Hà) của người Việt. Người Miến và người Kachin cùng xuất phát từ cao nguyên Tây Tạng, từ dăm ngàn năm trước đă kéo xuống đây. Myitsone nghĩa là Hợp Lưu, nơi các con sông tụ lại. Riêng người Kachin th́ vẫn quy tụ trong vùng này và từ nhiều thế kỷ, vẫn tiếp tục tranh đấu đ̣i thêm quyền tự trị. Truyền thuyết nói rằng đây chính là nơi sinh của một “Vua Rồng, Long Quân,” vị thủy tổ của người Kachin, và các con cháu ông. Một thanh niên địa phương nói với Giáo Sư Tần Huy: “Nếu phải xây đập, tại sao họ lại chọn xây ở chỗ này? Họ không hề hỏi ư kiến chúng tôi. Chỉ có mấy ông tướng và mấy ông chủ người Trung Hoa quyết định, rồi họ ra tay làm!”
Cho tới khi Thein Sein quyết định ngưng. V́ dự án bị dân chúng Miến Điện phản đối. Quyết định này bất ngờ và can đảm. V́ hai nước đă kết nghĩa từ hơn 20 năm rồi. Khi bị thế giới tẩy chay v́ đàn áp đối lập, từ năm 1988 chính quyền quân phiệt Miến Điện coi Trung Cộng là chỗ dựa an toàn duy nhất. Trung Quốc là nguồn cung cấp vốn đầu tư lớn nhất và ngoại thương nhiều nhất với Miến Điện, qua mặt Thái Lan từ mấy năm qua. Trung Quốc đă xây xa lộ nối liền thành phố Mandalay với Yangoon bên bờ Vịnh Thái Lan, và xa lộ nối liền Yangoon với hải cảng Sittwe bên bờ vịnh Bengal. Đó sẽ là con đường ngắn nhất nối tỉnh Vân Nam sang Ấn Độ dương. Họ thiết lập hai đường ống từ bờ biển Miến ở vịnh Bengal, dẫn dầu và khí đốt nhập cảng từ Trung Đông, lên tới tỉnh Vân Nam. Họ xây dựng nhiều bến cảng trên bờ vịnh này, cả một căn cứ truyền tin điện tử ngó thẳng sang Ấn Độ, một nước thù địch.
Tại Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc Trung Quốc luôn phủ quyết các nghị quyết cấm vận Miến Điện. Họ cung cấp cho Miến Điện các phi cơ chiến đấu, xe thiết giáp, tầu chiến; và họ huấn luyện Bộ binh, Hải quân và Không quân Miến.
Thực ra phong trào phản đối xây đạp Myitsone ở Miến Điện thật ra không được biểu hiện mạnh mẽ và rộng lớn như phong trào phản đối việc khai thác bô xít ở Việt Nam. Dân Miến Điện cũng không biểu t́nh chống Trung Cộng nhiều lần và kéo dài nhiều năm hơn dân Việt Nam. Nhưng chính quyền Miến Điện không ngoan cố lên ti vi tuyên bố, “Xây đập Myitsone là một chính sách lớn của Đảng và nhà nước” như Nguyễn Tấn Dũng đă quả quyết để hăm dọa, bịt miệng dân Việt Nam.
Quan hệ giữa hai nước đă thay đổi. Ngay khi ông Thein Sein giải thích quyết định ngưng xây đập Myitsone với một lư do duy nhất: V́ dân Miến Điện phản đối. Với lời giải thích đó, Thein Sein đă thay đổi “luật chơi” trong quan hệ giữa hai nước. Ông viện dẫn một quy tắc: “Chúng tôi do dân chúng bàu lên, cho nên phải tôn trọng ư nguyện của dân.”
Trước khi Thein Sein nói câu đó, cuộc bang giao giữa hai nước hoàn toàn do các tướng lănh quân phiệt và “các ông chủ Trung Hoa” quyết định. Nay, thêm một cầu thủ mới ra sân: Dân Miến Điện. Và Thein Sein đă nhường cho cầu thủ mới quyết định cuộc chơi. Quyết định này c̣n được thể hiện trong chính sách nội bộ ở nước Miến Điện.
Một tháng trước quyết định Myitsone, Thein Sein đă mời lănh tụ đối lập Aung San Suu Kyi tới gặp để bắt tay nhau, mở đầu tiến tŕnh dân chủ hóa. Trước đó, Thein Sein đă băi bỏ lệnh kiểm duyệt báo chí và kiểm soát các mạng Internet. Trong bản báo cáo về quyền tự do báo chí cho năm 2011-12, tổ chức Phóng Viên Không Biên Giới đă nâng Miến Điện từ hạng 169 lên hạng 151, cao hơn Lào, Việt Nam, chỉ thua Singapore hai bậc; và cao hơn Trung Quốc 23 bậc. Đảng đối lập Liên minh Dân tộc Dân chủ đă được công nhận và được mời tham dự một cuộc bầu cử bổ túc vào Quốc Hội. Cuộc bỏ phiếu tự do và thẳng thắn, phe đối lập thắng 43 trong số 44 ghế tranh đua. Cả thế giới ngạc nhiên. Ngày nay dân Miến Điện có quyền xuất bản báo tự do, tiếng nói của người dân được cất lên. Một đạo luật mới ra đời, công nhận quyền tự do lập công đoàn của người lao động. Có thể nói, ông Thein Sein đă thay đổi luật chơi trên cả hai sân: trong nước và đối ngoại. Và ông được ngay cả các nhà tranh đấu cho dân chủ ở Miến Điện kính trọng và tin tưởng.
Tại sao chính quyền quân phiệt Miến Điện dám thay đổi nhanh như vậy? V́ họ có can đảm công nhận chính họ đă sai lầm. Từ năm 1962, Tướng Newin cướp chính quyền, công bố theo chủ nghĩa xă hội, đánh tư sản, ngưng giao thương với các nước tư bản; họ đă đưa đất nước vào t́nh trạng suy đồi, rơ rệt nhất là về kinh tế. Năm 1962, lợi tức theo đầu người ở Miến Điện lên tới 670 Mỹ kim một năm, cao gấp đôi Thái Lan và gấp ba lần Indonesia. Sau nửa thế kỷ, lợi tức b́nh quân của dân Miến Điện hiện thấp nhất vùng Đông Nam Á, bằng một phần sáu dân Thái Lan, một phần ba dân Indonesia. “Chủ nghĩa Xă hội lối Miến Điện” hoàn toàn thất bại. Nhưng một ưu điểm của chính quyền quân phiệt là họ không tôn thờ chủ nghĩa Mác-LêNin, không nô lệ một ư thức hệ ngoại lai. Các tướng lănh vẫn coi sứ mạng của họ là bảo vệ dân, giúp nước, chứ không nhập cảng một ư thức hệ như một tôn giáo mới, bắt toàn dân phải theo. Do đó, khi nh́n thấy con đường sai lầm về cả kinh tế lẫn chính trị, họ có thể sửa đổi tất cả chính sách nội trị và ngoại giao mà không luyến tiếc, rũ bỏ một quá khứ đen tối để đi theo con đường mới.
Chính phủ Miến Điện đă thay đổi luật chơi với Trung Cộng, nhân danh nguyện vọng và quyền lợi của người dân.
Dân Miến Điện đă bước vào sân cỏ, bắt đầu tham dự cuộc chơi dân chủ. Đến bao giờ nước Việt Nam mới có những người cầm quyền đủ can đảm như vậy?
Ngô Nhân Dụng
(Người Việt)