Romano
10-28-2013, 19:54
Những lỗi lầm của Nguyễn Ánh là rất lớn và đáng lên án, nhưng vẫn có thể coi ông là một vĩ nhân lịch sử, một thực thể tất yếu của lịch sử Đại Việt. Trong danh mục những minh vương dựng nghiệp lớn, có cả tên ông.
Triều Nguyễn tồn tại gần 150 năm, kể từ khi Nguyễn Ánh lên ngôi hoàng đế với niên hiệu Gia Long – năm1802, tạo dựng một đế chế tập quyền trên toàn bộ lănh thổ mà trước đó chưa hề có. Trải qua một thế kỷ rưỡi tồn tại, vinh hoa và tủi nhục, Triều đại Nguyễn là một thực thể cấu thành trong lịch sử Đại Việt. Những cái do triều đ́nh Nhà Nguyễn mang lại cũng rất có ư nghĩa, đó là chấm dứt cuộc nội chiến, tranh giành quyền lực, xương trắng máu đào liên miên mấy thế kỷ, kiến tạo bộ máy quản lư hành chính trung ương tập quyền thống nhất mà Quang Trung – Nguyễn Huệ đă dày công vun đắp gây dựng trước đó. Dân tộc đă phải trải qua những năm tháng bi hùng với nhiều điều nuối tiếc, đáng bàn đáng nói ngay ở chính hôm nay. Song lịch sử là lịch sử, đó là một hiện thực khách quan. Gắn với triều Nguyễn là Nguyễn Ánh – Gia Long, người kế tục sự nghiệp các Chúa Nguyễn tiền bối – người lập nên vương triều nhà Nguyễn – vương triều cuối cùng của nền đế chế phong kiến trung ương tập quyền Việt Nam.
http://vietsn.com/forum/attachment.php?attachmentid=530075&stc=1&d=1382990115
Nguyễn Huệ ( trái) – Gia Long ( phải)
I – Nguyễn Ánh: một ẩn số của lịch sử.
1. Vào lửa.
Nh́n nhận về con người này, thật không đơn giản, là một núi mâu thuẫn, mâu thuẫn do chính cuộc đời ông tạo ra, mâu thuẫn của hoàn cảnh lịch sử và đặc biệt, từ đó tạo ra mâu thuẫn của dân tộc với sự đa dạng trong cách nh́n, cách nghĩ được sản sinh tự nhiên từ ngàn vạn sự kiện thực hư, chính đáng và không chính đáng. Nếu không thật sự khách quan và chiêm nghiệm theo nhiều chiều cạnh, lát cắt của lịch sử, soi xét từ gần đến xa, từ sau đến trước, chủ thể và khách thể, hoá thân vào nhiều vị trí để có góc nh́n trọn vẹn, hoặc luôn bị kiềm toả bởi một định kiến chủ quan, thủ cựu th́ thật khó thoát ḿnh ra khỏi những sai lầm trong cách nh́n nhận vấn đề.
Nguyễn Ánh được sinh thành trong một xă hội nhiều xáo trộn; xáo trộn về thế lực, quyền bính, mâu thuẫn về quan niệm. Những nghệ thuật, thao lược dành chiến thắng trong cuộc sàng lọc khắt khe đă đạt đến đỉnh cao. Đánh giá về ông cũng phong phú, đa chiều và tràn đầy mâu thuẫn.
Trong lịch sử vương quyền, chưa một vị vua nào như Nguyễn Ánh, trước khi ngồi trên ngai vàng, cuộc đời và sự nghiệp lại nhiều gian lao và thách đố đến như vậy, cũng chưa thấy ai đầy ḷng kiên nhẫn để mưu nghiệp lớn như ông. Hơn hai mươi năm lăn lộn, cận kề cái chết, nhưng ông vẫn vươn lên giành được thắng lợi cuối cùng. Mệnh trời đă mỉm cười với ông. Ông đă chiến thắng.
Chúng ta tự hào v́ chúng ta có Nguyễn Huệ Quang Trung, th́ đồng thời chúng ta cũng không thể lăng quên Nguyễn Ánh hoặc tuỳ tiện đánh giá về con người này. Hai thế lực, hai trận tuyến, là kẻ thù không đội trời chung. Nhưng hai con người này đều là thực thể Việt Nam. Mỗi người trong họ đă tạo cho người c̣n lại một môi trường của sự thử sức, ḷng can đảm và sự khôn ngoan để đoạt chiến thắng từ tay đối phương. Đây là hai mặt trong một thể thống nhất biện chứng; mỗi người đều là căn cứ để đánh giá và nh́n nhận người kia.
Những tài năng trác tuyệt thiên bẩm của Nguyễn Ánh là không thể phủ nhận. Mười lăm tuổi (1777) cầm quân, xông pha trận mạc, quyết định những chiến thắng quan trọng và là linh hồn của các thế lực Đàng Trong. Mười tám tuổi (1780), qua những năm tháng thử lửa, ông đă chính thức được tôn vinh làm Chúa Nguyễn – Nguyễn Vương. Sài g̣n – Gia Định trở thành thủ đô trong thánh địa của triều đại ông.
Sự nghiệt ngă của hoàn cảnh chính là ḷ bát quái, là nơi tinh luyện kim đan để kẻ tu hành đắc đạo? Trong sự va đập lịch sử th́ lịch sử cũng biết tự chọn lựa. Một người đă đi đến đích, đă chiến thắng ở trận cuối cùng, đó là Nguyễn Ánh.
2. Sự mỉm cười của định mệnh.
Đất thánh Gia Định và sự che chở của các thế lực phong kiến
Nguyễn Huệ – Tây Sơn dấy binh với danh nghĩa h́nh thức là tiêu diệt tập đoàn tiếm quyền Trương Phúc Loan, được nhân dân hưởng ứng. Với thiên tài cầm quân, Nguyễn Huệ và anh em Tây Sơn đă nhanh chóng đánh đổ vương triều chúa Nguyễn và buộc họ phải chạy vào Gia Định. Việc t́m mảnh đất Gia Định giàu tiềm năng làm nơi ẩn náu, mai phục, mưu kế lâu dài cũng là một nước tính chiến lược. Trong con mắt của các thế lực đại địa chủ, thương nhân Sài g̣n – Gia Định đương thời th́ Nguyễn Ánh và chúa Nguyễn mới thực sự là người đaị diện. Họ đă ra sức che chở bảo vệ.
Nguyễn Ánh là chúa Nguyễn, là trực hệ của Nguyễn Kim, Nguyễn Hoàng; họ là hậu duệ chính đáng của những thế lực được sinh thành và phát triển qua những thách thức từ Vua Lê- Chúa Trịnh trên kinh đô Thăng Long. Họ đă đủ tầm sánh ngang với Chúa Trịnh dể quyết định vận mệnh đất nước. Từ khi Nguyễn Hoàng cai trị phương Nam rồi tiếp đến là: Nguyễn Phúc Nguyên, Nguyễn Phúc Lan, Nguyễn Phúc Tấn, Nguyễn Phúc Thái, Nguyễn Phúc Chu, Nguyễn Phúc Thụ, Nguyễn Phúc Khoát, nh́n chung đều là những minh vương. Duy có Nguyễn Phúc Thuần do c̣n qúa bé (12tuổi) bị rơi vào ṿng kiềm toả của Trương Phúc Loan. Trong con mắt người dân các tỉnh phía nam lúc đó, mà tiêu biểu là giới quư tộc Gia Định th́ Chúa Nguyễn là người đại diện chân chính.
Với hơn 200 năm tồn tại kế từ khi Nguyễn Hoàng gây dựng cơ nghiệp, các thế lực phong kiến cát cứ và bản địa như Vương quốc Phù Nam, Vương quốc Chămpa đều đă bị quy về một mối, sự tồn tại chỉ mang tính h́nh thức. Chúa Nguyễn đă tạo điều kiện cho sự phát triển nền kinh tế văn hoá các vùng phía nam mà các thế kỷ trước đó vẫn nằm trong t́nh trạng lạc hậu hoặc luôn bị sự khống chế của ngoại bang, điển h́nh là Chân Lạp và Xiêm La. Sự lớn mạnh về chính trị, quân sự, kinh tế của Nam Bộ gắn với lịch sử tồn tại của chính quyền trung ương tập quyền lúc đó: tập đoàn chúa Nguyễn.
Sau khi ư đồ đánh đổ chúa Nguyễn của anh em Tây Sơn đă lộ rơ, cộng với sự bất hoà quyền bính trong nội bộ phong trào, th́ lập tức các thế lực thân tín đă quay lại bảo vệ Nguyễn Ánh và chống lại Tây Sơn, một sự chống cự quyết liệt.
Trong quá tŕnh tồn tại, bên cạnh những thành tựu vĩ đại do Nguyễn Huệ tạo nên, đó là những chiến công hiển hách chống quân xâm lược, bảo vệ độc lập dân tộc, tiến hành những cải cách kinh tế văn hoá, th́ đồng thời những nhược điểm trầm kha của các thế lực khởi nghĩa mang nặng tính nông dân thường mắc phải cũng đă hiện ra trong nội bộ Tây Sơn ngày càng trầm trọng, trầm trọng đến mức không phương cứu chữa. Nguyễn Nhạc là sự hiện thân của sự bất cập này.
Chính những mâu thuẫn đó đă tạo cho các thế lực phong kiến Phương Nam nh́n nhận lại và quyết tâm ủng hộ Nguyễn Ánh đến cùng.
Những trở ngại lịch sử mà Nguyễn Huệ chưa kịp khắc phục.
Những mâu thuẫn trong Tây Sơn xuất hiện mạnh ngay sau khi Nguyễn Huệ tiến quân Bắc Hà lần thứ nhất tiêu diệt chúa Trịnh. Nguyễn Nhạc đă tức tốc ra tận Thăng Long triệu hồi Nguyên Huệ trở về Phú Xuân, bỏ lại một Thăng Long hỗn độn, quân hồi vô phèng với một đống quan lại và sĩ phu khủng hoảng ḷng tin và phương hướng. Nguyễn Hữu Chỉnh, Vũ Văn Nhậm đầy ḷng trắc ẩn, muốn thoát khỏi sự kiểm soát của Nguyễn Huệ, tranh bá đồ vương. Để rồi từ đó xô đẩy kẻ tiểu nhân bất tài Lê Chiêu Thống phải chạy sang cầu cứu Nhà Thanh và đẩy t́nh h́nh đất nước đến bên bờ vực thẳm.
Khi quân Thanh kéo vào xâm lược, vận mệnh độc lập dân tộc trở thành nhiệm vụ lớn nhất mà ở bất kỳ triều đại nào, giai đoạn lịch sử nào cũng phải đặt lên hàng đầu. Chính v́ thế khi đăng quang hoàng đế với niên hiệu Quang Trung tiến ra bắc tiêu diệt quân Măn Thanh, Nguyễn Huệ đă dành được sự ủng hộ tuyệt đối của nhân dân cả nước, mà nhất là nhân dân Bắc Hà. Nguyễn Nhạc cũng không thể chống đối, không thể đi ngược quy luật. Nguyễn Huệ và nhân dân ta đă thắng lợi.
Cuộc đại phá quân Thanh toàn thắng, uy tín và sức mạnh Tây Sơn lớn mạnh vượt bậc, ở thế quyết định bước phát triển mới của dân tộc. Nhưng một trở lực khó vượt qua được đó là những mâu thuẫn trong nội bộ Tây Sơn ngày càng trầm trọng, nhất là khi phải đối đầu với những vấn đề trong nước. Nguyễn Nhạc thu ḿnh trong thành Quy Nhơn với tư cách Đông Định Vương, không muốn đối mặt với những thách thức mới, lại cũng không muốn Nguyễn Huệ vượt lên trên ảnh hưởng của ḿnh. Nguyễn Lữ th́ bất lực. Sức mạnh đoàn kết của ngày đầu dựng nghiệp đă tan biến và nhường chỗ cho những điểm yếu mà kẻ thù không ngừng lợi dụng, khoét sâu. Thực chất đây là mâu thuẫn của các thế lực phong kiến cát cứ, phân quyền.
Liệu trong t́nh h́nh ấy, Nguyễn Huệ có đủ can đảm và nghị lực vươn lên trên tất cả, loại trừ Nguyên Nhạc và Nguyễn Lữ ra khỏi sân khấu Tây Sơn để tự ḿnh vươn tới mục đích cuối cùng hay không? Điều đó thật khó. Khó v́ chính Nguyễn Huệ cũng chưa đủ sức vượt qua những ràng buộc của t́nh huynh đệ thủ túc sống chết có nhau gây dựng cơ đồ trong buổi đầu của cuộc kháng chiến. Thêm nữa, Nguyễn Nhạc, cũng nắm trong tay một lực lượng hùng hậu, cả về cơ sở vật chất, cả về thanh thế đang có, và đặc biệt là quân sự. Nếu Nguyễn Huệ phát động cuộc chiến tranh quy mô để loại Nguyễn Nhạc và Nguyễn Lữ th́ những tổn thất tổng hợp mà Nguyễn Huệ phải lănh chịu là không nhỏ, sẽ tự đánh mất chính ḿnh trước dân tộc, cả uy tín và lực lượng.
Đó là bài toán cần có lời giải và nghiệm số thoả đáng, và cũng v́ vậy Nguyễn Huệ phải chờ đợi thời cơ phù hợp. Kể từ khi đại phá quân Thanh năm1789 kết thúc, trong hơn ba năm trời chuẩn bị, lực lượng của Nguyễn Huệ vô cùng hùng mạnh, nhưng đến năm 1792 khi ông đột ngột qua đời lực lượng hùng hậu ấy vẫn không phát huy được ưu thế. Cái chết của Nguyễn Huệ đă đẩy triều đ́nh Phú Xuân vào t́nh trạng khủng hoảng. Một triều đ́nh và một lực lượng quân sự khổng lồ, một cỗ máy chiến tranh quy mô lớn không có người cầm lái tương thích là Nguyễn Huệ th́ sức mạnh ấy trở thành một sự bị động. Bên cạnh đó sự tồn tại của Nguyễn Nhạc và thủ phủ Quy Nhơn vẫn nặng sức kiềm toả.
Nguyễn Ánh bắt tay với các giáo sĩ Phương Tây nhằm t́m kiếm sự ủng hộ đă góp phần tăng thêm những ưu thế vật chất, kỹ thuật cho cuộc chiến tranh mà ông ta đang theo đuổi. Cũng chính v́ vậy cuộc phản kích của Nguyễn Ánh đă phát huy cao độ tính hiệu quả. Chỉ trong ṿng mười năm vừa cầm cự vừa rút lui, năm 1802, toàn bộ sự nghiệp Tây Sơn đă hoàn toàn sụp đổ.
Nh́n lại thế trận và kết cục của Nguyễn Huệ và Nguyễn Ánh trong cuộc giao tranh lịch sử, khiến chúng ta liên tưởng đến những sự kiện lịch sử khác với những diễn biến và kết cục thật bất ngờ mà nhiều ẩn số của nó phải hàng thế kỷ mới đủ sức giải đáp.
Cuộc nổi dây khởi nghĩa của Phong trào Thái B́nh Thiên Quốc ở Trung Quốc một thế kỷ sau đó do Hồng Tú Toàn khởi xướng đă nhanh chóng dành được sự ủng hộ của nhân dân. Với khẩu hiệu Tiêu diệt Nhà Thanh, Khôi phục Nhà Hán, cuộc khởi nghĩa đă lan rộng khắp, Nam Kinh trở thành thủ đô của phong trào. Nhưng rồi chính lúc phong trào lên đỉnh cao, tưởng như chiến thắng cuối cùng đă đến, chỉ c̣n tính theo ngày tháng, th́ cũng là lúc mầm mống của sự thất bại và diệt vong đă xuất hiện.
Cuộc khởi nghĩa Thái B́nh Thiên Quốc thực sự là chưa giành được chính quyền v́ chính quyền vẫn nằm trong tay Măn Thanh ở Bắc Kinh, c̣n Nam Kinh chỉ là thủ đô tạm thời và chính quyền chỉ là do các lănh tụ lập nên tự xưng vương, xưng đế. Mới đến đó thôi th́ những mâu thuẫn trong phong trào đă trầm trọng và khả năng đưa cuộc khởi nghĩa đến toàn thắng là không c̣n nữa. Hồng Tú Toàn thu ḿnh ở vị trí hoàng đế, bằng ḷng với những ǵ đă đạt được. Dương Tú Thanh th́ cậy công lộng quyền, dùng phép ma thuật xảo trá hăm hại và hạ uy tín lănh tụ. Những tư tưởng thoả măn, hưởng lạc, chia bôi và tranh giành quyền lực đă báo hiệu sự suy vong tất yếu.
Trước con mắt của người dân Trung Quốc lúc đó, giành lại quyền cai trị đất nước cho đại đa số các dân tộc Hán là một nguyện vọng, nhằm tạo lập lại nền văn minh Hán mà mấy thế kỷ đă bị tha hoá. Song điều cốt tử là lực lượng ấy có đại diện cho dân tộc Trung Hoa hay không? Câu trả lời mà thực tế của cuộc Khởi nghĩa Thái B́nh Thiên Quốc mang lại sau nhiều năm hiện diện là: Không.
mới xem tiếp phía dưới
Triều Nguyễn tồn tại gần 150 năm, kể từ khi Nguyễn Ánh lên ngôi hoàng đế với niên hiệu Gia Long – năm1802, tạo dựng một đế chế tập quyền trên toàn bộ lănh thổ mà trước đó chưa hề có. Trải qua một thế kỷ rưỡi tồn tại, vinh hoa và tủi nhục, Triều đại Nguyễn là một thực thể cấu thành trong lịch sử Đại Việt. Những cái do triều đ́nh Nhà Nguyễn mang lại cũng rất có ư nghĩa, đó là chấm dứt cuộc nội chiến, tranh giành quyền lực, xương trắng máu đào liên miên mấy thế kỷ, kiến tạo bộ máy quản lư hành chính trung ương tập quyền thống nhất mà Quang Trung – Nguyễn Huệ đă dày công vun đắp gây dựng trước đó. Dân tộc đă phải trải qua những năm tháng bi hùng với nhiều điều nuối tiếc, đáng bàn đáng nói ngay ở chính hôm nay. Song lịch sử là lịch sử, đó là một hiện thực khách quan. Gắn với triều Nguyễn là Nguyễn Ánh – Gia Long, người kế tục sự nghiệp các Chúa Nguyễn tiền bối – người lập nên vương triều nhà Nguyễn – vương triều cuối cùng của nền đế chế phong kiến trung ương tập quyền Việt Nam.
http://vietsn.com/forum/attachment.php?attachmentid=530075&stc=1&d=1382990115
Nguyễn Huệ ( trái) – Gia Long ( phải)
I – Nguyễn Ánh: một ẩn số của lịch sử.
1. Vào lửa.
Nh́n nhận về con người này, thật không đơn giản, là một núi mâu thuẫn, mâu thuẫn do chính cuộc đời ông tạo ra, mâu thuẫn của hoàn cảnh lịch sử và đặc biệt, từ đó tạo ra mâu thuẫn của dân tộc với sự đa dạng trong cách nh́n, cách nghĩ được sản sinh tự nhiên từ ngàn vạn sự kiện thực hư, chính đáng và không chính đáng. Nếu không thật sự khách quan và chiêm nghiệm theo nhiều chiều cạnh, lát cắt của lịch sử, soi xét từ gần đến xa, từ sau đến trước, chủ thể và khách thể, hoá thân vào nhiều vị trí để có góc nh́n trọn vẹn, hoặc luôn bị kiềm toả bởi một định kiến chủ quan, thủ cựu th́ thật khó thoát ḿnh ra khỏi những sai lầm trong cách nh́n nhận vấn đề.
Nguyễn Ánh được sinh thành trong một xă hội nhiều xáo trộn; xáo trộn về thế lực, quyền bính, mâu thuẫn về quan niệm. Những nghệ thuật, thao lược dành chiến thắng trong cuộc sàng lọc khắt khe đă đạt đến đỉnh cao. Đánh giá về ông cũng phong phú, đa chiều và tràn đầy mâu thuẫn.
Trong lịch sử vương quyền, chưa một vị vua nào như Nguyễn Ánh, trước khi ngồi trên ngai vàng, cuộc đời và sự nghiệp lại nhiều gian lao và thách đố đến như vậy, cũng chưa thấy ai đầy ḷng kiên nhẫn để mưu nghiệp lớn như ông. Hơn hai mươi năm lăn lộn, cận kề cái chết, nhưng ông vẫn vươn lên giành được thắng lợi cuối cùng. Mệnh trời đă mỉm cười với ông. Ông đă chiến thắng.
Chúng ta tự hào v́ chúng ta có Nguyễn Huệ Quang Trung, th́ đồng thời chúng ta cũng không thể lăng quên Nguyễn Ánh hoặc tuỳ tiện đánh giá về con người này. Hai thế lực, hai trận tuyến, là kẻ thù không đội trời chung. Nhưng hai con người này đều là thực thể Việt Nam. Mỗi người trong họ đă tạo cho người c̣n lại một môi trường của sự thử sức, ḷng can đảm và sự khôn ngoan để đoạt chiến thắng từ tay đối phương. Đây là hai mặt trong một thể thống nhất biện chứng; mỗi người đều là căn cứ để đánh giá và nh́n nhận người kia.
Những tài năng trác tuyệt thiên bẩm của Nguyễn Ánh là không thể phủ nhận. Mười lăm tuổi (1777) cầm quân, xông pha trận mạc, quyết định những chiến thắng quan trọng và là linh hồn của các thế lực Đàng Trong. Mười tám tuổi (1780), qua những năm tháng thử lửa, ông đă chính thức được tôn vinh làm Chúa Nguyễn – Nguyễn Vương. Sài g̣n – Gia Định trở thành thủ đô trong thánh địa của triều đại ông.
Sự nghiệt ngă của hoàn cảnh chính là ḷ bát quái, là nơi tinh luyện kim đan để kẻ tu hành đắc đạo? Trong sự va đập lịch sử th́ lịch sử cũng biết tự chọn lựa. Một người đă đi đến đích, đă chiến thắng ở trận cuối cùng, đó là Nguyễn Ánh.
2. Sự mỉm cười của định mệnh.
Đất thánh Gia Định và sự che chở của các thế lực phong kiến
Nguyễn Huệ – Tây Sơn dấy binh với danh nghĩa h́nh thức là tiêu diệt tập đoàn tiếm quyền Trương Phúc Loan, được nhân dân hưởng ứng. Với thiên tài cầm quân, Nguyễn Huệ và anh em Tây Sơn đă nhanh chóng đánh đổ vương triều chúa Nguyễn và buộc họ phải chạy vào Gia Định. Việc t́m mảnh đất Gia Định giàu tiềm năng làm nơi ẩn náu, mai phục, mưu kế lâu dài cũng là một nước tính chiến lược. Trong con mắt của các thế lực đại địa chủ, thương nhân Sài g̣n – Gia Định đương thời th́ Nguyễn Ánh và chúa Nguyễn mới thực sự là người đaị diện. Họ đă ra sức che chở bảo vệ.
Nguyễn Ánh là chúa Nguyễn, là trực hệ của Nguyễn Kim, Nguyễn Hoàng; họ là hậu duệ chính đáng của những thế lực được sinh thành và phát triển qua những thách thức từ Vua Lê- Chúa Trịnh trên kinh đô Thăng Long. Họ đă đủ tầm sánh ngang với Chúa Trịnh dể quyết định vận mệnh đất nước. Từ khi Nguyễn Hoàng cai trị phương Nam rồi tiếp đến là: Nguyễn Phúc Nguyên, Nguyễn Phúc Lan, Nguyễn Phúc Tấn, Nguyễn Phúc Thái, Nguyễn Phúc Chu, Nguyễn Phúc Thụ, Nguyễn Phúc Khoát, nh́n chung đều là những minh vương. Duy có Nguyễn Phúc Thuần do c̣n qúa bé (12tuổi) bị rơi vào ṿng kiềm toả của Trương Phúc Loan. Trong con mắt người dân các tỉnh phía nam lúc đó, mà tiêu biểu là giới quư tộc Gia Định th́ Chúa Nguyễn là người đại diện chân chính.
Với hơn 200 năm tồn tại kế từ khi Nguyễn Hoàng gây dựng cơ nghiệp, các thế lực phong kiến cát cứ và bản địa như Vương quốc Phù Nam, Vương quốc Chămpa đều đă bị quy về một mối, sự tồn tại chỉ mang tính h́nh thức. Chúa Nguyễn đă tạo điều kiện cho sự phát triển nền kinh tế văn hoá các vùng phía nam mà các thế kỷ trước đó vẫn nằm trong t́nh trạng lạc hậu hoặc luôn bị sự khống chế của ngoại bang, điển h́nh là Chân Lạp và Xiêm La. Sự lớn mạnh về chính trị, quân sự, kinh tế của Nam Bộ gắn với lịch sử tồn tại của chính quyền trung ương tập quyền lúc đó: tập đoàn chúa Nguyễn.
Sau khi ư đồ đánh đổ chúa Nguyễn của anh em Tây Sơn đă lộ rơ, cộng với sự bất hoà quyền bính trong nội bộ phong trào, th́ lập tức các thế lực thân tín đă quay lại bảo vệ Nguyễn Ánh và chống lại Tây Sơn, một sự chống cự quyết liệt.
Trong quá tŕnh tồn tại, bên cạnh những thành tựu vĩ đại do Nguyễn Huệ tạo nên, đó là những chiến công hiển hách chống quân xâm lược, bảo vệ độc lập dân tộc, tiến hành những cải cách kinh tế văn hoá, th́ đồng thời những nhược điểm trầm kha của các thế lực khởi nghĩa mang nặng tính nông dân thường mắc phải cũng đă hiện ra trong nội bộ Tây Sơn ngày càng trầm trọng, trầm trọng đến mức không phương cứu chữa. Nguyễn Nhạc là sự hiện thân của sự bất cập này.
Chính những mâu thuẫn đó đă tạo cho các thế lực phong kiến Phương Nam nh́n nhận lại và quyết tâm ủng hộ Nguyễn Ánh đến cùng.
Những trở ngại lịch sử mà Nguyễn Huệ chưa kịp khắc phục.
Những mâu thuẫn trong Tây Sơn xuất hiện mạnh ngay sau khi Nguyễn Huệ tiến quân Bắc Hà lần thứ nhất tiêu diệt chúa Trịnh. Nguyễn Nhạc đă tức tốc ra tận Thăng Long triệu hồi Nguyên Huệ trở về Phú Xuân, bỏ lại một Thăng Long hỗn độn, quân hồi vô phèng với một đống quan lại và sĩ phu khủng hoảng ḷng tin và phương hướng. Nguyễn Hữu Chỉnh, Vũ Văn Nhậm đầy ḷng trắc ẩn, muốn thoát khỏi sự kiểm soát của Nguyễn Huệ, tranh bá đồ vương. Để rồi từ đó xô đẩy kẻ tiểu nhân bất tài Lê Chiêu Thống phải chạy sang cầu cứu Nhà Thanh và đẩy t́nh h́nh đất nước đến bên bờ vực thẳm.
Khi quân Thanh kéo vào xâm lược, vận mệnh độc lập dân tộc trở thành nhiệm vụ lớn nhất mà ở bất kỳ triều đại nào, giai đoạn lịch sử nào cũng phải đặt lên hàng đầu. Chính v́ thế khi đăng quang hoàng đế với niên hiệu Quang Trung tiến ra bắc tiêu diệt quân Măn Thanh, Nguyễn Huệ đă dành được sự ủng hộ tuyệt đối của nhân dân cả nước, mà nhất là nhân dân Bắc Hà. Nguyễn Nhạc cũng không thể chống đối, không thể đi ngược quy luật. Nguyễn Huệ và nhân dân ta đă thắng lợi.
Cuộc đại phá quân Thanh toàn thắng, uy tín và sức mạnh Tây Sơn lớn mạnh vượt bậc, ở thế quyết định bước phát triển mới của dân tộc. Nhưng một trở lực khó vượt qua được đó là những mâu thuẫn trong nội bộ Tây Sơn ngày càng trầm trọng, nhất là khi phải đối đầu với những vấn đề trong nước. Nguyễn Nhạc thu ḿnh trong thành Quy Nhơn với tư cách Đông Định Vương, không muốn đối mặt với những thách thức mới, lại cũng không muốn Nguyễn Huệ vượt lên trên ảnh hưởng của ḿnh. Nguyễn Lữ th́ bất lực. Sức mạnh đoàn kết của ngày đầu dựng nghiệp đă tan biến và nhường chỗ cho những điểm yếu mà kẻ thù không ngừng lợi dụng, khoét sâu. Thực chất đây là mâu thuẫn của các thế lực phong kiến cát cứ, phân quyền.
Liệu trong t́nh h́nh ấy, Nguyễn Huệ có đủ can đảm và nghị lực vươn lên trên tất cả, loại trừ Nguyên Nhạc và Nguyễn Lữ ra khỏi sân khấu Tây Sơn để tự ḿnh vươn tới mục đích cuối cùng hay không? Điều đó thật khó. Khó v́ chính Nguyễn Huệ cũng chưa đủ sức vượt qua những ràng buộc của t́nh huynh đệ thủ túc sống chết có nhau gây dựng cơ đồ trong buổi đầu của cuộc kháng chiến. Thêm nữa, Nguyễn Nhạc, cũng nắm trong tay một lực lượng hùng hậu, cả về cơ sở vật chất, cả về thanh thế đang có, và đặc biệt là quân sự. Nếu Nguyễn Huệ phát động cuộc chiến tranh quy mô để loại Nguyễn Nhạc và Nguyễn Lữ th́ những tổn thất tổng hợp mà Nguyễn Huệ phải lănh chịu là không nhỏ, sẽ tự đánh mất chính ḿnh trước dân tộc, cả uy tín và lực lượng.
Đó là bài toán cần có lời giải và nghiệm số thoả đáng, và cũng v́ vậy Nguyễn Huệ phải chờ đợi thời cơ phù hợp. Kể từ khi đại phá quân Thanh năm1789 kết thúc, trong hơn ba năm trời chuẩn bị, lực lượng của Nguyễn Huệ vô cùng hùng mạnh, nhưng đến năm 1792 khi ông đột ngột qua đời lực lượng hùng hậu ấy vẫn không phát huy được ưu thế. Cái chết của Nguyễn Huệ đă đẩy triều đ́nh Phú Xuân vào t́nh trạng khủng hoảng. Một triều đ́nh và một lực lượng quân sự khổng lồ, một cỗ máy chiến tranh quy mô lớn không có người cầm lái tương thích là Nguyễn Huệ th́ sức mạnh ấy trở thành một sự bị động. Bên cạnh đó sự tồn tại của Nguyễn Nhạc và thủ phủ Quy Nhơn vẫn nặng sức kiềm toả.
Nguyễn Ánh bắt tay với các giáo sĩ Phương Tây nhằm t́m kiếm sự ủng hộ đă góp phần tăng thêm những ưu thế vật chất, kỹ thuật cho cuộc chiến tranh mà ông ta đang theo đuổi. Cũng chính v́ vậy cuộc phản kích của Nguyễn Ánh đă phát huy cao độ tính hiệu quả. Chỉ trong ṿng mười năm vừa cầm cự vừa rút lui, năm 1802, toàn bộ sự nghiệp Tây Sơn đă hoàn toàn sụp đổ.
Nh́n lại thế trận và kết cục của Nguyễn Huệ và Nguyễn Ánh trong cuộc giao tranh lịch sử, khiến chúng ta liên tưởng đến những sự kiện lịch sử khác với những diễn biến và kết cục thật bất ngờ mà nhiều ẩn số của nó phải hàng thế kỷ mới đủ sức giải đáp.
Cuộc nổi dây khởi nghĩa của Phong trào Thái B́nh Thiên Quốc ở Trung Quốc một thế kỷ sau đó do Hồng Tú Toàn khởi xướng đă nhanh chóng dành được sự ủng hộ của nhân dân. Với khẩu hiệu Tiêu diệt Nhà Thanh, Khôi phục Nhà Hán, cuộc khởi nghĩa đă lan rộng khắp, Nam Kinh trở thành thủ đô của phong trào. Nhưng rồi chính lúc phong trào lên đỉnh cao, tưởng như chiến thắng cuối cùng đă đến, chỉ c̣n tính theo ngày tháng, th́ cũng là lúc mầm mống của sự thất bại và diệt vong đă xuất hiện.
Cuộc khởi nghĩa Thái B́nh Thiên Quốc thực sự là chưa giành được chính quyền v́ chính quyền vẫn nằm trong tay Măn Thanh ở Bắc Kinh, c̣n Nam Kinh chỉ là thủ đô tạm thời và chính quyền chỉ là do các lănh tụ lập nên tự xưng vương, xưng đế. Mới đến đó thôi th́ những mâu thuẫn trong phong trào đă trầm trọng và khả năng đưa cuộc khởi nghĩa đến toàn thắng là không c̣n nữa. Hồng Tú Toàn thu ḿnh ở vị trí hoàng đế, bằng ḷng với những ǵ đă đạt được. Dương Tú Thanh th́ cậy công lộng quyền, dùng phép ma thuật xảo trá hăm hại và hạ uy tín lănh tụ. Những tư tưởng thoả măn, hưởng lạc, chia bôi và tranh giành quyền lực đă báo hiệu sự suy vong tất yếu.
Trước con mắt của người dân Trung Quốc lúc đó, giành lại quyền cai trị đất nước cho đại đa số các dân tộc Hán là một nguyện vọng, nhằm tạo lập lại nền văn minh Hán mà mấy thế kỷ đă bị tha hoá. Song điều cốt tử là lực lượng ấy có đại diện cho dân tộc Trung Hoa hay không? Câu trả lời mà thực tế của cuộc Khởi nghĩa Thái B́nh Thiên Quốc mang lại sau nhiều năm hiện diện là: Không.
mới xem tiếp phía dưới