Romano
02-01-2014, 11:01
"Nhiều Việt kiều đă lên sân khấu hỏi tôi: “Khi anh biểu diễn anh có đốt nhang không? Tôi ngửi thấy mùi nhang đêm Giao thừa”" - nghệ sĩ Đức Dậu kể lại.
Với ông, âm nhạc dân tộc là huyết mạch sự sống. Vậy nên, ông bỏ cả đời người phiêu dạt vạn nẻo đất Việt để “thỉnh” về những chiêng, trống, đàn, sáo... là hồn thiêng của núi rừng, của dân tộc về cất giữ, bảo quản như một gia sản để đời. Để rồi từ đấy, ông khơi dậy những rung động, xúc cảm thiêng liêng nhất trong tận đáy tâm hồn con người, với nghệ thuật diễn xướng bằng cả tâm linh.
Một đời duyên nợ cùng nhạc cụ dân tộc
Căn nhà ấm cúng của nghệ nhân bị xâm chiếm bởi những cồng, chiêng, trống, đàn của các dân tộc. Nơi đây, người xem cảm nhận được sự bao la, vắt vẻo, men say của phiên chợ t́nh, của núi rừng Tây Bắc qua những sáo Mèo, đàn tính, đàn môi... âm hưởng hùng tráng, ầm ào của núi rừng Tây Nguyên qua những chiêng, trống, tù và... đó là thành quả một đời duyên nợ cùng nhạc cụ dân tộc và cũng chính là huyết mạch của nghệ sỹ Trần Trọng Dậu (tức Đức Dậu).
Duyên nợ ấy đến với con người sinh ra để hiến thân cho âm nhạc dân tộc từ rất sớm. Khi mới 12, 13 tuổi, cậu bé Đức Dậu không trèo me, hái sấu như các trẻ khác mà lẻn ra rạp Đại Nam, sân khấu của đoàn Chèo Hà Nội, nhà hát kịch Hà Nội. Từ đây, giai điệu của những nhạc cụ dân tộc, giọng nỉ non, mượt mà của các đào nương đi vào hồn cậu bé tự bao giờ. Để dưỡng dục khát khao, năm 1975, Đức Dậu thi vào trường cao đẳng Nghệ thuật Quân đội (Hà Nội).
http://vietsn.com/forum/attachment.php?attac hmentid=568698&stc=1&d=1391252379
Một góc bộ sưu tập nhạc cụ dân tộc khổng lồ của người nghệ sỹ. Ảnh: Hà Nguyễn.
Ra trường, anh được nhận vào công tác tại Đoàn ca múa Tổng cục Chính trị để rồi bay xa hơn trong viện Nghiên cứu âm nhạc. Cuối cùng, máu nghệ sỹ và những vỡ vạc sau tháng ngày được tiếp xúc cùng những bậc thầy như: Cố GS, nhạc sỹ Nguyễn Xuân Khoát, GS. TS Trần Văn Khê, nhạc sỹ Lưu Hữu Phước, GS. Tô Vũ... Đức Dậu đă gắn đời ḿnh với những nhạc cụ dân tộc. Từ đây, ông bước những bước đầu trên hành tŕnh t́m hồn thiêng dân tộc qua các nhạc cụ trong dân gian.
Chia sẻ về những tháng ngày lang bạt trong các buôn, làng, bản, nghệ sỹ Đức Dậu cho biết: “Tôi có được cái duyên và sự may mắn mới có thể thỉnh những bảo vật này về đây. Đi t́m và sưu tầm những nhạc cụ của các dân tộc là cả một hành tŕnh khó khăn không tưởng. Những nhạc cụ tôi may mắn thỉnh về đều được chủ nhân của nó xem như bảo vật, là phương tiện giao tiếp với thần linh. Thế nên nó thiêng liêng lắm. Không phải cứ có tiền là có được. Thế nên tôi không mua nó bằng tiền mà thỉnh về bằng cả tấm ḷng, nhiệt huyết và khao khát của một người yêu âm nhạc dân tộc cháy bỏng”.
Trên con đường đi “thỉnh” nhạc cụ ấy, nhiều khi ông phải trả những cái giá không phải một nghệ nhân nào cũng dám làm. Để có được cái gật đầu đồng ư của chủ nhân nhạc cụ ḿnh muốn ông phải băng rừng, lội suối nhiều khi phải ăn gió nằm sương hàng năm trời. Không kể công vận chuyển từ những buôn, làng, bản xa xôi, ông c̣n phải lưu lại nơi ấy, sống như một người con của buôn, làng, bản. Chủ nhân vật quư chỉ làm lễ trao vật báu chừng nào người nghệ sỹ sống được cách sống của họ, thấm nhuần được phong tục, ḥa điệu được âm điệu của nhạc cụ.
“Nhiều khi để có một chiếc trống cổ, tôi đă phải lưu lại các làng, buôn nhiều ngày thậm chí nhiều năm để thuyết phục các già làng, già bản. Phải sống phải chứng tỏ được ḿnh yêu nhạc cụ, nắm được linh hồn nhạc khí đó, thấm nhuần nó như một người con của bản, làng, buôn mới được làm lễ rước vật báu về. Một trong những kỷ niệm đáng nhớ nhất là khi rong ruổi mua lại chiếc trống cổ Hơ-gơ được xem như vật thiêng của một dân tộc trên Đăk Lăk”, nghệ sỹ Đức Dậu kể.
Sau nhiều tháng thuyết phục bằng cả tấm ḷng và hứa sẽ “chăm sóc nó như chăm sóc chính bản thân ḿnh” chủ nhân mới đồng ư làm lễ cho ông rước về xuôi. Thế nhưng, khi sau khi vượt hơn 20km đường rừng thuê xe vào chở, chủ nhân trống quư lại hối tiếc, nằng nặc trả tiền, quyết đem trống về. Lần ấy, ông phải kiên tŕ “ở rừng”, quyết thuyết phục cho được chủ nhân trống thiêng. Cuối cùng, gần 3 tháng trời thuyết phục, họ mới đồng ư cho ông rước về xuôi.
Chơi nhạc bằng cả... tâm linh
Lư giải cho việc một đời lăng du kiếm t́m, sưu tầm nhạc cụ dân tộc, nghệ sỹ Đức Dậu cho biết: “Âm nhạc sinh ra từ cuộc sống tinh thần, từ đời sống tâm linh. Trong thế giới xù x́ gỗ đá của nhạc cụ dân tộc th́ linh hồn chính là âm thanh muôn điệu do nó phát ra. Đó là lời gửi gắm của tổ tiên mà chúng ta phải ǵn giữ, giải mă và phát huy”.
Quan niệm trên đă thúc giục ông bước nhanh hơn trên nẻo đường vạn dặm, t́m đến suối nguồn tâm linh con người, hồn thiêng sông núi qua các nhạc cụ. Nhưng, chỉ có nhạc cụ thôi chưa đủ, chỉ biết chơi thôi cũng vẫn là một khiếm khuyết đau đáu. Với ông, ông phải sống đời sống thiêng liêng, phải thấm nhuần cái tinh túy, văn hóa, cội nguồn của các nhạc cụ.
Lời nhận xét “ông chơi nhạc bằng cả tâm linh” của một vị khách ngoại quốc ngẫm ra rất “thấm” và sâu sắc. Cái tâm linh ấy là cái tâm đầy nhiệt huyết, cái tâm muốn đi đến tận cùng con đường âm nhạc dân tộc bất tận. Thế nên, mỗi khi đặt chân đến với mục đích thỉnh nhạc cụ, ông lại quên đi ḿnh từng là một nghệ sỹ, một nhà nghiên cứu âm nhạc để lắng nghe, để sống cùng cuộc sống của các nhạc cụ.
http://vietsn.com/forum/attachment.php?attac hmentid=568697&stc=1&d=1391252369
Chân dung người nghệ sỹ chơi nhạc bằng cả tâm linh. Ảnh: Hà Nguyễn.
Hồn thiêng của những tác phẩm diễn tấu
Nghệ sỹ Đức Dậu cho biết: “Những nhạc cụ ấy được người dân, nhất là các dân tộc anh em xem như những bảo vật giao tiếp với thiên nhiên với thánh thần. Những ǵ họ diễn tấu là văn hóa, là tinh thần, là tâm linh, là lịch sử nguồn cội của họ. Do đó, nếu có được bảo vật mà không thể hiện được những điều ấy th́ chỉ là cái xác không hồn. Mỗi khi muốn thỉnh một nhạc cụ tôi luôn t́m hiểu về nguồn gốc, lịch sử của nó. Mỗi nhạc cụ là cả một chuỗi những câu chuyện văn hóa, câu chuyện tâm linh. Cuối cùng, tôi xin học cho bằng được những giai điệu, cách diễn tấu đặc sắc từ nó”.
Do vậy, Đức Dậu sưu tầm nhạc cụ dân tộc không chỉ chú tâm vào nhạc cụ, nhạc khí mà c̣n dụng công sưu tầm cả không gian, mùi vị, câu chuyện,... mà nhạc cụ đang nhúng ḿnh trong đó. Và dĩ nhiên, công việc trên không giản đơn và cái giá cũng rất đắt. Để được truyền thụ và diễn tấu được những nhạc cụ dân tộc của 54 dân tộc anh em, ông phải trả bằng năm, bằng tháng ăn dầm, nằm dề tại các buôn, bản làng. Đó là một công việc đ̣i hỏi cái tâm.
Nghệ sỹ Đức Dậu chia sẻ: “Người nghệ sỹ chơi nhạc dân tộc phải cho người xem, người nghe thấy được tinh thần, t́nh cảm, hồn thiêng trong những tác phẩm diễn tấu. Nói khác hơn là phải để người xem, người nghe nh́n thấy được sự b́nh yên cuôc sống, sự hào hùng của cuộc sống, ngửi được hương lúa, mùi hoa đồng nội, thấy được xác pháo đêm giao thừa... Muốn như vậy, người nghệ sỹ phải đi t́m trong thực tế các dân tộc. Phải sống, phải ḥa ḿnh vào thực tế bằng cả linh hồn ḿnh”.
Nói thêm về cách chơi nhạc, diễn tấu đem hơi thở sự sống vào nhạc cụ, nhạc khí để người xem có thể ngửi, nghe, sờ, nghệ sỹ Đức Dậu kể: “Trong một lần tôi sang nước ngoài biểu diễn, sau khi diễn xong một trích đoạn diễn tả tiếng pháo đêm giao thừa nhiều Việt kiều đă lên sân khấu hỏi tôi: “Khi anh biểu diễn anh có đốt nhang không? Tôi ngửi thấy mùi nhang đêm giao thừa”, hay “... Tôi thấy mùi bánh chưng thoang thoảng đâu đây” và “tôi nh́n thấy xác pháo hồng rơi lất phất trước mặt ḿnh như những đêm giao thừa cùng ba mẹ đốt pháo”...
“Gia tài lớn nhất đời tôi là bộ sưu tập nhạc cụ dân tộc” Nghệ sỹ Đức Dậu: “Gia tài lớn nhất của đời tôi là bộ sưu tập nhạc cụ dân tộc. Bộ sưu tập này được tôi cất công sưu tầm từ muôn nẻo trên đất Việt gồm hơn 200 loại nhạc cụ dân tộc với gần 2000 hiện vật. Hiện nay, ngoài việc tham gia biểu diễn những chương tŕnh lớn như Ngàn năm Thăng Long tôi chú trọng biên soạn các bài trống cho các trường học.
Trước mắt, tôi vừa hoàn thành bài trống Trống hội khai trường và được các học sinh trường Thực nghiệm Tây Ninh, trường trung cấp Du lịch và khách sạn Saigontourist áp dụng biểu diễn sau lễ chào cờ”.
tm
Với ông, âm nhạc dân tộc là huyết mạch sự sống. Vậy nên, ông bỏ cả đời người phiêu dạt vạn nẻo đất Việt để “thỉnh” về những chiêng, trống, đàn, sáo... là hồn thiêng của núi rừng, của dân tộc về cất giữ, bảo quản như một gia sản để đời. Để rồi từ đấy, ông khơi dậy những rung động, xúc cảm thiêng liêng nhất trong tận đáy tâm hồn con người, với nghệ thuật diễn xướng bằng cả tâm linh.
Một đời duyên nợ cùng nhạc cụ dân tộc
Căn nhà ấm cúng của nghệ nhân bị xâm chiếm bởi những cồng, chiêng, trống, đàn của các dân tộc. Nơi đây, người xem cảm nhận được sự bao la, vắt vẻo, men say của phiên chợ t́nh, của núi rừng Tây Bắc qua những sáo Mèo, đàn tính, đàn môi... âm hưởng hùng tráng, ầm ào của núi rừng Tây Nguyên qua những chiêng, trống, tù và... đó là thành quả một đời duyên nợ cùng nhạc cụ dân tộc và cũng chính là huyết mạch của nghệ sỹ Trần Trọng Dậu (tức Đức Dậu).
Duyên nợ ấy đến với con người sinh ra để hiến thân cho âm nhạc dân tộc từ rất sớm. Khi mới 12, 13 tuổi, cậu bé Đức Dậu không trèo me, hái sấu như các trẻ khác mà lẻn ra rạp Đại Nam, sân khấu của đoàn Chèo Hà Nội, nhà hát kịch Hà Nội. Từ đây, giai điệu của những nhạc cụ dân tộc, giọng nỉ non, mượt mà của các đào nương đi vào hồn cậu bé tự bao giờ. Để dưỡng dục khát khao, năm 1975, Đức Dậu thi vào trường cao đẳng Nghệ thuật Quân đội (Hà Nội).
http://vietsn.com/forum/attachment.php?attac hmentid=568698&stc=1&d=1391252379
Một góc bộ sưu tập nhạc cụ dân tộc khổng lồ của người nghệ sỹ. Ảnh: Hà Nguyễn.
Ra trường, anh được nhận vào công tác tại Đoàn ca múa Tổng cục Chính trị để rồi bay xa hơn trong viện Nghiên cứu âm nhạc. Cuối cùng, máu nghệ sỹ và những vỡ vạc sau tháng ngày được tiếp xúc cùng những bậc thầy như: Cố GS, nhạc sỹ Nguyễn Xuân Khoát, GS. TS Trần Văn Khê, nhạc sỹ Lưu Hữu Phước, GS. Tô Vũ... Đức Dậu đă gắn đời ḿnh với những nhạc cụ dân tộc. Từ đây, ông bước những bước đầu trên hành tŕnh t́m hồn thiêng dân tộc qua các nhạc cụ trong dân gian.
Chia sẻ về những tháng ngày lang bạt trong các buôn, làng, bản, nghệ sỹ Đức Dậu cho biết: “Tôi có được cái duyên và sự may mắn mới có thể thỉnh những bảo vật này về đây. Đi t́m và sưu tầm những nhạc cụ của các dân tộc là cả một hành tŕnh khó khăn không tưởng. Những nhạc cụ tôi may mắn thỉnh về đều được chủ nhân của nó xem như bảo vật, là phương tiện giao tiếp với thần linh. Thế nên nó thiêng liêng lắm. Không phải cứ có tiền là có được. Thế nên tôi không mua nó bằng tiền mà thỉnh về bằng cả tấm ḷng, nhiệt huyết và khao khát của một người yêu âm nhạc dân tộc cháy bỏng”.
Trên con đường đi “thỉnh” nhạc cụ ấy, nhiều khi ông phải trả những cái giá không phải một nghệ nhân nào cũng dám làm. Để có được cái gật đầu đồng ư của chủ nhân nhạc cụ ḿnh muốn ông phải băng rừng, lội suối nhiều khi phải ăn gió nằm sương hàng năm trời. Không kể công vận chuyển từ những buôn, làng, bản xa xôi, ông c̣n phải lưu lại nơi ấy, sống như một người con của buôn, làng, bản. Chủ nhân vật quư chỉ làm lễ trao vật báu chừng nào người nghệ sỹ sống được cách sống của họ, thấm nhuần được phong tục, ḥa điệu được âm điệu của nhạc cụ.
“Nhiều khi để có một chiếc trống cổ, tôi đă phải lưu lại các làng, buôn nhiều ngày thậm chí nhiều năm để thuyết phục các già làng, già bản. Phải sống phải chứng tỏ được ḿnh yêu nhạc cụ, nắm được linh hồn nhạc khí đó, thấm nhuần nó như một người con của bản, làng, buôn mới được làm lễ rước vật báu về. Một trong những kỷ niệm đáng nhớ nhất là khi rong ruổi mua lại chiếc trống cổ Hơ-gơ được xem như vật thiêng của một dân tộc trên Đăk Lăk”, nghệ sỹ Đức Dậu kể.
Sau nhiều tháng thuyết phục bằng cả tấm ḷng và hứa sẽ “chăm sóc nó như chăm sóc chính bản thân ḿnh” chủ nhân mới đồng ư làm lễ cho ông rước về xuôi. Thế nhưng, khi sau khi vượt hơn 20km đường rừng thuê xe vào chở, chủ nhân trống quư lại hối tiếc, nằng nặc trả tiền, quyết đem trống về. Lần ấy, ông phải kiên tŕ “ở rừng”, quyết thuyết phục cho được chủ nhân trống thiêng. Cuối cùng, gần 3 tháng trời thuyết phục, họ mới đồng ư cho ông rước về xuôi.
Chơi nhạc bằng cả... tâm linh
Lư giải cho việc một đời lăng du kiếm t́m, sưu tầm nhạc cụ dân tộc, nghệ sỹ Đức Dậu cho biết: “Âm nhạc sinh ra từ cuộc sống tinh thần, từ đời sống tâm linh. Trong thế giới xù x́ gỗ đá của nhạc cụ dân tộc th́ linh hồn chính là âm thanh muôn điệu do nó phát ra. Đó là lời gửi gắm của tổ tiên mà chúng ta phải ǵn giữ, giải mă và phát huy”.
Quan niệm trên đă thúc giục ông bước nhanh hơn trên nẻo đường vạn dặm, t́m đến suối nguồn tâm linh con người, hồn thiêng sông núi qua các nhạc cụ. Nhưng, chỉ có nhạc cụ thôi chưa đủ, chỉ biết chơi thôi cũng vẫn là một khiếm khuyết đau đáu. Với ông, ông phải sống đời sống thiêng liêng, phải thấm nhuần cái tinh túy, văn hóa, cội nguồn của các nhạc cụ.
Lời nhận xét “ông chơi nhạc bằng cả tâm linh” của một vị khách ngoại quốc ngẫm ra rất “thấm” và sâu sắc. Cái tâm linh ấy là cái tâm đầy nhiệt huyết, cái tâm muốn đi đến tận cùng con đường âm nhạc dân tộc bất tận. Thế nên, mỗi khi đặt chân đến với mục đích thỉnh nhạc cụ, ông lại quên đi ḿnh từng là một nghệ sỹ, một nhà nghiên cứu âm nhạc để lắng nghe, để sống cùng cuộc sống của các nhạc cụ.
http://vietsn.com/forum/attachment.php?attac hmentid=568697&stc=1&d=1391252369
Chân dung người nghệ sỹ chơi nhạc bằng cả tâm linh. Ảnh: Hà Nguyễn.
Hồn thiêng của những tác phẩm diễn tấu
Nghệ sỹ Đức Dậu cho biết: “Những nhạc cụ ấy được người dân, nhất là các dân tộc anh em xem như những bảo vật giao tiếp với thiên nhiên với thánh thần. Những ǵ họ diễn tấu là văn hóa, là tinh thần, là tâm linh, là lịch sử nguồn cội của họ. Do đó, nếu có được bảo vật mà không thể hiện được những điều ấy th́ chỉ là cái xác không hồn. Mỗi khi muốn thỉnh một nhạc cụ tôi luôn t́m hiểu về nguồn gốc, lịch sử của nó. Mỗi nhạc cụ là cả một chuỗi những câu chuyện văn hóa, câu chuyện tâm linh. Cuối cùng, tôi xin học cho bằng được những giai điệu, cách diễn tấu đặc sắc từ nó”.
Do vậy, Đức Dậu sưu tầm nhạc cụ dân tộc không chỉ chú tâm vào nhạc cụ, nhạc khí mà c̣n dụng công sưu tầm cả không gian, mùi vị, câu chuyện,... mà nhạc cụ đang nhúng ḿnh trong đó. Và dĩ nhiên, công việc trên không giản đơn và cái giá cũng rất đắt. Để được truyền thụ và diễn tấu được những nhạc cụ dân tộc của 54 dân tộc anh em, ông phải trả bằng năm, bằng tháng ăn dầm, nằm dề tại các buôn, bản làng. Đó là một công việc đ̣i hỏi cái tâm.
Nghệ sỹ Đức Dậu chia sẻ: “Người nghệ sỹ chơi nhạc dân tộc phải cho người xem, người nghe thấy được tinh thần, t́nh cảm, hồn thiêng trong những tác phẩm diễn tấu. Nói khác hơn là phải để người xem, người nghe nh́n thấy được sự b́nh yên cuôc sống, sự hào hùng của cuộc sống, ngửi được hương lúa, mùi hoa đồng nội, thấy được xác pháo đêm giao thừa... Muốn như vậy, người nghệ sỹ phải đi t́m trong thực tế các dân tộc. Phải sống, phải ḥa ḿnh vào thực tế bằng cả linh hồn ḿnh”.
Nói thêm về cách chơi nhạc, diễn tấu đem hơi thở sự sống vào nhạc cụ, nhạc khí để người xem có thể ngửi, nghe, sờ, nghệ sỹ Đức Dậu kể: “Trong một lần tôi sang nước ngoài biểu diễn, sau khi diễn xong một trích đoạn diễn tả tiếng pháo đêm giao thừa nhiều Việt kiều đă lên sân khấu hỏi tôi: “Khi anh biểu diễn anh có đốt nhang không? Tôi ngửi thấy mùi nhang đêm giao thừa”, hay “... Tôi thấy mùi bánh chưng thoang thoảng đâu đây” và “tôi nh́n thấy xác pháo hồng rơi lất phất trước mặt ḿnh như những đêm giao thừa cùng ba mẹ đốt pháo”...
“Gia tài lớn nhất đời tôi là bộ sưu tập nhạc cụ dân tộc” Nghệ sỹ Đức Dậu: “Gia tài lớn nhất của đời tôi là bộ sưu tập nhạc cụ dân tộc. Bộ sưu tập này được tôi cất công sưu tầm từ muôn nẻo trên đất Việt gồm hơn 200 loại nhạc cụ dân tộc với gần 2000 hiện vật. Hiện nay, ngoài việc tham gia biểu diễn những chương tŕnh lớn như Ngàn năm Thăng Long tôi chú trọng biên soạn các bài trống cho các trường học.
Trước mắt, tôi vừa hoàn thành bài trống Trống hội khai trường và được các học sinh trường Thực nghiệm Tây Ninh, trường trung cấp Du lịch và khách sạn Saigontourist áp dụng biểu diễn sau lễ chào cờ”.
tm