Romano
03-11-2014, 19:59
Kỷ niệm 64 năm ngày thành lập đoàn Thanh Minh Thanh Nga và 36 năm ngày Thanh Nga mất, con cháu đoàn cải lương vang bóng một thời này đă tổ chức mấy buổi diễn ở Saigon cho hai vở tuồng gắn liền với tên tuổi Thanh Nga sau 1975: Tiếng Trống Mê Linh và Bên Cầu Dệt Lụa. Thành phần nghệ sĩ quy tụ những tiếng tăm lừng lẫy: Thanh Sang, Thanh Tú, Út Bạch Lan, Ngọc Giàu, Hồng Nga, Lệ Thủy, Thành Lộc, Vũ Linh, Xuân Lan, Quốc Nhĩ, Vũ Luân, Kiều Mai Lư, Hồng Loan, Chí Tiên, Đàm Vĩnh Hưng, Phượng Liên, Phương Hồng Thủy. Khán giả ủng hộ nhiệt liệt, những buổi diễn bán sạch vé, thậm chí c̣n phải thêm suất theo yêu cầu. Theo một bài tường tŕnh về một buổi diễn vở Tiếng Trống Mê Linh trên báo Phụ Nữ (Việt Nam), khán giả đă vỗ tay nhiều lần cho những đoạn ưa thích trong vở như cảnh Trưng Trắc đưa tiễn Thi Sách, cảnh Trưng Trắc tế chồng trước khi cầm quân ra trận. Bài báo cũng nói đến một điều ai cũng biết, rằng có những khán giả hầu như đă thuộc ḷng từng câu trong vở tuồng kinh điển này.
http://luyenchuong.com/forum/attachment.php?attac hmentid=455578&stc=1&d=1394567977
Nghệ sĩ cải lương Thanh Nga
Thế nhưng, giữa những tràng pháo tay, trên và dưới sân khấu trang trí công phu nhiều màu sắc, giữa những tiếng hát và điệu múa làm say đắm người xem, hẳn phải có những giây phút chạnh ḷng, nhưng tiếc nuối thương cảm, không chỉ cho người nghệ sĩ tài sắc đă sớm qua đời, mà c̣n cho bộ môn cải lương đă mang cô đến danh vọng và yêu thương của nhiều người.
Bởi v́ cải lương mỗi ngày mỗi sa sút, ngay ở những tỉnh miền Nam vốn là nguồn cội của thể loại nghệ thuật này. Vẫn c̣n những chương tŕnh cải lương trên tivi, nhưng không c̣n những đoàn cải lương diễn quanh năm ở những rạp nhất định. Lớp khán giả mộ điệu thưa thớt theo thời gian và tuổi tác, lớp trẻ không thích cải lương mấy, ngành cải lương không c̣n tạo được nghề nghiệp vững chăi nên khan hiếm nhân tài mới và theo đó sức hấp dẫn của cải lương lại giảm bớt thêm.
Tại sao cải lương không thu hút được giới trẻ? Một lư do hiển nhiên là sau thời đổi mới th́ dân Việt Nam đă có nhiều thứ giải trí hơn: phim Tây phương, tṛ chơi điện tử, phim bộ Trung Quốc, Hàn Quốc, Hong Kong, Đài Loan và cả Thái, Mă Lai, chứ không chỉ hạn hẹp ca nhạc tụ điểm hoặc cải lương hoặc kịch nói như ngày trước.
Cộng thêm vào đó có thể là tự trong ngành đă không đào tạo được lớp nghệ sĩ trẻ nối tiếp tổ nghiệp. Sau những nghệ sĩ cải lương c̣n lại từ trước 1975, những ngưới mới nổi tiếng sau 1975 đếm được trên đầu ngón tay và thật sự để lại dấu ấn trong ḷng khán giả th́ c̣n ít hơn nữa. Thế nên dàn ca diễn của hai vở Tiếng Trống Mê Linh và Bên Cầu Dệt Lụa vẫn đại đa số là những người đă bắt đầu hát và nổi iếng đồng thời với Thanh Nga hoặc sau Thanh Nga th́ cũng trước 1975 như Phượng Liên, Thanh Tú, Lệ Thủy… Những diễn viên đă có mặt trong hai vở này từ đầu như Thanh Sang dĩ nhiên được mời một phần v́ lư do kỷ niệm, nhưng với Phượng Liên, Thanh Tú, Lệ Thủy… th́ lư do chỉ đơn giản là v́ họ tuy rất lớn tuổi vẫn là những diễn viên xuất sắc và thích hợp nhất.
Những vở cải lương trên tivi ngày nay cũng ít hấp dẫn v́ kỹ thuật quay h́nh và thu âm. Cải lương cần phải được thu h́nh và thu âm cùng lúc, v́ rất khó để bắt đúng nhịp câu hát nếu diễn viên chỉ nhép môi theo lời, mà những vở tuồng thu h́nh trong khoảng 20 năm trở lại đều mắc phải cái nạn âm và h́nh chênh nhau làm mất rất nhiều hứng thú và cảm giác khi xem.
Ngoài ra, có thể cải lương thiếu đổi mới: những vở cải lương thường xoay ṿng quanh một số tích truyện, thiên về cổ trang. Tuồng cổ khai thác thế mạnh bài trí, h́nh thức và ca từ của cải lương, nhưng cũng khó hiểu, khó thích với lớp trẻ nhiều khi không c̣n hiểu lắm những từ thường dùng trong tuồng tích và cũng xa lạ hơn với những câu chuyện và lư lẽ t́nh cảm trong ấy.
Nh́n về tương lai, khả năng vực dậy môn cải lương hoặc t́m cách phục hồi địa vị của nó trong làng giải trí đến mức trước kia có thể hầu như là con số không. Cứ nh́n đến những bộ môn giải trí đă bị lỗi thời và đào thải (ít ra theo nghĩa đại đa số quần chúng không màng đến) như hát bội và hát chèo th́ rơ. Nhưng ít ra cải lương chưa đến mức tuyệt vọng ấy. Những người muốn ǵn giữ cải lương cho tương lai phải cân nhắc khả năng nâng cao bộ môn này hơn địa vị giải trí b́nh dân vốn dĩ của nó.
Có thể nh́n opera của Tây phương hoặc Kabuki của Nhật làm ví dụ. Muốn thế, phải giữ lại những vở tuồng kinh điển, xây dựng công phu và sáng tạo, lựa lọc những tác phẩm mới, tóm lại là biến cải lương thành một thứ giải trí cao cấp và đáng th́ giờ lẫn tiền bạc của khán giả. Cộng vào đó cũng phải là sự tài trợ của chính phủ hoặc những tố chức ủng hộ văn hóa (giống mô h́nh tài chính của opera ở nhiều quốc gia Tây phương). Nếu làm được, ít ra vẫn c̣n cơ hội cho những người yêu nghiệp vọng cổ, cho số ít trong giới trẻ muốn t́m hiểu một h́nh thức văn hóa cổ truyền, và cho những khán giả vẫn c̣n muốn xem thêm nhiều buổi diễn Tiếng Trống Mê Linh và Bên Cầu Dệt Lụa khác. (np)
VD
http://luyenchuong.com/forum/attachment.php?attac hmentid=455578&stc=1&d=1394567977
Nghệ sĩ cải lương Thanh Nga
Thế nhưng, giữa những tràng pháo tay, trên và dưới sân khấu trang trí công phu nhiều màu sắc, giữa những tiếng hát và điệu múa làm say đắm người xem, hẳn phải có những giây phút chạnh ḷng, nhưng tiếc nuối thương cảm, không chỉ cho người nghệ sĩ tài sắc đă sớm qua đời, mà c̣n cho bộ môn cải lương đă mang cô đến danh vọng và yêu thương của nhiều người.
Bởi v́ cải lương mỗi ngày mỗi sa sút, ngay ở những tỉnh miền Nam vốn là nguồn cội của thể loại nghệ thuật này. Vẫn c̣n những chương tŕnh cải lương trên tivi, nhưng không c̣n những đoàn cải lương diễn quanh năm ở những rạp nhất định. Lớp khán giả mộ điệu thưa thớt theo thời gian và tuổi tác, lớp trẻ không thích cải lương mấy, ngành cải lương không c̣n tạo được nghề nghiệp vững chăi nên khan hiếm nhân tài mới và theo đó sức hấp dẫn của cải lương lại giảm bớt thêm.
Tại sao cải lương không thu hút được giới trẻ? Một lư do hiển nhiên là sau thời đổi mới th́ dân Việt Nam đă có nhiều thứ giải trí hơn: phim Tây phương, tṛ chơi điện tử, phim bộ Trung Quốc, Hàn Quốc, Hong Kong, Đài Loan và cả Thái, Mă Lai, chứ không chỉ hạn hẹp ca nhạc tụ điểm hoặc cải lương hoặc kịch nói như ngày trước.
Cộng thêm vào đó có thể là tự trong ngành đă không đào tạo được lớp nghệ sĩ trẻ nối tiếp tổ nghiệp. Sau những nghệ sĩ cải lương c̣n lại từ trước 1975, những ngưới mới nổi tiếng sau 1975 đếm được trên đầu ngón tay và thật sự để lại dấu ấn trong ḷng khán giả th́ c̣n ít hơn nữa. Thế nên dàn ca diễn của hai vở Tiếng Trống Mê Linh và Bên Cầu Dệt Lụa vẫn đại đa số là những người đă bắt đầu hát và nổi iếng đồng thời với Thanh Nga hoặc sau Thanh Nga th́ cũng trước 1975 như Phượng Liên, Thanh Tú, Lệ Thủy… Những diễn viên đă có mặt trong hai vở này từ đầu như Thanh Sang dĩ nhiên được mời một phần v́ lư do kỷ niệm, nhưng với Phượng Liên, Thanh Tú, Lệ Thủy… th́ lư do chỉ đơn giản là v́ họ tuy rất lớn tuổi vẫn là những diễn viên xuất sắc và thích hợp nhất.
Những vở cải lương trên tivi ngày nay cũng ít hấp dẫn v́ kỹ thuật quay h́nh và thu âm. Cải lương cần phải được thu h́nh và thu âm cùng lúc, v́ rất khó để bắt đúng nhịp câu hát nếu diễn viên chỉ nhép môi theo lời, mà những vở tuồng thu h́nh trong khoảng 20 năm trở lại đều mắc phải cái nạn âm và h́nh chênh nhau làm mất rất nhiều hứng thú và cảm giác khi xem.
Ngoài ra, có thể cải lương thiếu đổi mới: những vở cải lương thường xoay ṿng quanh một số tích truyện, thiên về cổ trang. Tuồng cổ khai thác thế mạnh bài trí, h́nh thức và ca từ của cải lương, nhưng cũng khó hiểu, khó thích với lớp trẻ nhiều khi không c̣n hiểu lắm những từ thường dùng trong tuồng tích và cũng xa lạ hơn với những câu chuyện và lư lẽ t́nh cảm trong ấy.
Nh́n về tương lai, khả năng vực dậy môn cải lương hoặc t́m cách phục hồi địa vị của nó trong làng giải trí đến mức trước kia có thể hầu như là con số không. Cứ nh́n đến những bộ môn giải trí đă bị lỗi thời và đào thải (ít ra theo nghĩa đại đa số quần chúng không màng đến) như hát bội và hát chèo th́ rơ. Nhưng ít ra cải lương chưa đến mức tuyệt vọng ấy. Những người muốn ǵn giữ cải lương cho tương lai phải cân nhắc khả năng nâng cao bộ môn này hơn địa vị giải trí b́nh dân vốn dĩ của nó.
Có thể nh́n opera của Tây phương hoặc Kabuki của Nhật làm ví dụ. Muốn thế, phải giữ lại những vở tuồng kinh điển, xây dựng công phu và sáng tạo, lựa lọc những tác phẩm mới, tóm lại là biến cải lương thành một thứ giải trí cao cấp và đáng th́ giờ lẫn tiền bạc của khán giả. Cộng vào đó cũng phải là sự tài trợ của chính phủ hoặc những tố chức ủng hộ văn hóa (giống mô h́nh tài chính của opera ở nhiều quốc gia Tây phương). Nếu làm được, ít ra vẫn c̣n cơ hội cho những người yêu nghiệp vọng cổ, cho số ít trong giới trẻ muốn t́m hiểu một h́nh thức văn hóa cổ truyền, và cho những khán giả vẫn c̣n muốn xem thêm nhiều buổi diễn Tiếng Trống Mê Linh và Bên Cầu Dệt Lụa khác. (np)
VD