Hanna
11-01-2014, 20:17
Nếu tỉnh Quảng Ngăi vẫn quyết tâm cho xây dựng 3 dự án thủy điện Đakđrinh 2, Sơn Trà 1, Trà Khúc 1 mặc ‘71.000 dân năn nỉ đừng xây’ th́ hậu quả sẽ không dừng ở việc làng mạc ở huyện Sơn Hà sẽ bị nhấn ch́m; mà rừng bị phá vô tội vạ, ảnh hưởng trầm trọng đến môi sinh, thiếu nước. Trong lúc đó, lợi ích trước mắt không đánh đổi được hậu họa lâu dài…Nhắc đến dự án thủy điện Sơn Trà 1, ông Đoàn Ngọc Thạch, Trưởng BQL rừng pḥng hộ đầu nguồn Thạch Nham nói ngay: “Tôi quyết liệt phản đối, không đồng ư xây dựng thủy điện này”.
Thủy điện Sơn Trà 1 nằm trên sông Xà Ḷ, chiếm dụng khoảng 37 ha rừng pḥng hộ (theo như báo cáo của chủ đầu tư) thuộc địa bàn 2 xă Sơn Kỳ, huyện Sơn Hà và xă Sơn Lập, huyện Sơn Tây.
“Nếu mất 37 ha này th́ sẽ mất cả ngàn ha rừng phía trên đó v́ có đường th́ lâm tặc sẽ vào, rồi nạn khai thác, lấn chiếm”, ông Thạch nói.
Hiện tại, BQL rừng pḥng hộ đầu nguồn Thạch Nham quản lư 30.000 ha đất có rừng thuộc hai huyện Sơn Hà và Sơn Tây. Khu vực quy hoạch xây dựng thủy điện Sơn Trà 1 là rừng nguyên sinh từ hàng chục đến hàng trăm năm tuổi với các loại gỗ như cḥ, xoan đào...có trữ lượng 100 m3 gỗ/ha; tức là ít nhất có khoảng 3.000 m3 gỗ có nguy cơ bị mất.
Ông Thạch bày tỏ: “Rừng trồng ngày càng khó mà rừng mất ngày càng nhiều. Nếu thủy điện được làm và chủ đầu tư trồng trả lại rừng th́ 30 ha rừng trồng của ổng không bằng nổi 1 ha rừng ở đây. Mà nếu cứ để triệt thế này th́ không đủ độ che phủ của rừng nữa”.
Không dừng lại ở đó, quy hoạch của thủy điện Đakđrinh 2 chiếm dụng gần 200 ha, trong đó có 5,38 ha rừng pḥng hộ. Thủy điện Trà Khúc 1 chiếm dụng diện tích hơn 290 ha.
“Chỉ tính riêng thủy điện Sơn Trà 1, chủ đầu tư, đơn vị tư vấn chưa làm việc cụ thể với ban quản lư. Con số 37 ha họ chỉ báo cáo về dự án chính; c̣n quy hoạch đường công vụ, đường dây truyền tải điện họ chưa nói. Nếu cộng lại sẽ không biết bao nhiêu rừng bị mất. Mà bây giờ quy hoạch dự án lấy trên 50 ha rừng phải báo cáo Quốc hội. Nhưng đây họ cứ chia lẻ ra th́ không biết thế nào”, ông Thạch lo lắng.
Dường như người ta có tâm lư thấy diện tích rừng c̣n nhiều th́ dễ bỏ đi vài chục, vài trăm hecta là b́nh thường; cái ǵ vừa đủ ít mới quư và đáng bảo vệ.
Mới đây thôi, tỉnh Quảng Nam và TP.Đà Nẵng đang rốt ráo điều tra, xử lư vụ việc phá rừng đặc dụng Bà Nà-Núi Chúa với số gỗ thu được hơn 43 m3. Vụ phá rừng này được coi là lớn nhất từ trước đến nay và rất trầm trọng.
Thế mà hàng ngàn m3 gỗ thuộc rừng đặc dụng đầu nguồn ở Quảng Ngăi sẽ bị phá một cách hợp pháp dù lănh đạo huyện, ban quản lư rừng ở Sơn Hà liên tục phản đối để bảo vệ mà chưa được th́ 43 m3 gỗ ở Đà Nẵng đă nhằm nḥ ǵ.
Trong lúc, mất rừng chỉ là một trong những hệ lụy mà ông Đặng Ngọc Dũng, Bí thư huyện ủy Sơn Hà cảnh báo: “Việc để có thêm khoảng vài chục MW điện năng sẽ không đánh đổi và trả hết những thiệt hại mà đời con, đời cháu và sau này người dân Sơn Hà phải gánh chịu!”.
Những ẩn họa đang nh́n thấy
Tỉnh Quảng Ngăi, vài năm trước, đă phải vật vă đi “đ̣i nước” v́ thủy điện Đakđrinh tích nước gây khô hạn hàng chục hecta cây trồng ở hạ du sông Trà Khúc. Viễn cảnh sẽ tồi tệ hơn khi tiếp tục rừng bị phá, thủy điện mới mọc lên đua nhau tích nước.
Và một điều ẩn họa hơn, vào đầu năm nay, đă có nhiều rung chấn và tiếng nổ tại ḷng hồ thủy điện Đakđrinh phía huyện Sơn Tây (Quảng Ngăi) và Kon Plông (Kon Tum).
Lúc đó, PGS.TS Cao Đ́nh Triều, chuyên gia động đất của viện Vật lư địa cầu cho biết, vùng ḷng hồ thủy điện Đakđrinh có nền đá gnây, granit, gần giống ḷng hồ thuỷ điện Sông Tranh 2 (Quảng Nam). Quá tŕnh tích nước ḷng hồ sẽ làm tải trọng của nước đè lên nền đất đá khiến nước thẩm thấu xuống độ sâu nền đá, làm thay đổi ứng suất lỗ rỗng, gây ra hiện tượng động đất kích thích như ở thủy điện Sông Tranh 2.
Có thể, một hồ thủy điện Đakđrinh không gây ra những trận động đất mạnh nhưng một khi đă h́nh thành hệ thống liên hồ chứa của các thủy điện khác nhau như thủy điện Nước Trong, thủy điện Đakđrinh, hệ thống các hồ thủy lợi… sẽ trở thành mối họa lớn về động đất, vỡ đập đe doạ an toàn tính mạng người dân.
Điều này không chỉ riêng Quảng Ngăi mà toàn khu vực miền Trung và Tây Nguyên cần phải xem xét lại. Dân tái định cư v́ thủy điện “trở nên nghèo đói hơn, nhiều nhóm dân cư buộc phải xâm hại tài nguyên rừng, di cư tự do t́m nguồn sinh kế mới” là tiếng kêu mà diễn đàn "Nhân dân thủy điện miền Trung và Tây Nguyên về vấn đề xây dựng và vận hành thủy điện" vừa lên tiếng.
Diễn đàn do Mạng lưới sông ng̣i Việt Nam (VRN) tổ chức đưa ra kiến nghị các dự án thủy điện phải được xây dựng trên cơ sở xem xét toàn diện các tác động môi trường và xă hội. Bởi lẽ, những tác động xă hội tiêu cực mà thủy điện đem lại sẽ trở nên khó giải quyết theo thời gian nếu không được nghiên cứu thấu đáo và có phương án giải quyết hợp lư ngay từ đầu.
Tuy nhiên, những dự án thủy điện cụ thể được nêu trong loạt bài này tại huyện Sơn Hà lại có vẻ không được nghiên cứu thấu đáo. Tỉnh cứ kư duyệt cho phép triển khai. Bí thư huyện và hàng ngàn dân liên tục phản đối trong nơm nớp sợ hăi về một tương lai đầy tai ương.
Có lẽ, cần một tiếng nói từ Quốc hội.
Lê Đ́nh Dũng
Thủy điện Sơn Trà 1 nằm trên sông Xà Ḷ, chiếm dụng khoảng 37 ha rừng pḥng hộ (theo như báo cáo của chủ đầu tư) thuộc địa bàn 2 xă Sơn Kỳ, huyện Sơn Hà và xă Sơn Lập, huyện Sơn Tây.
“Nếu mất 37 ha này th́ sẽ mất cả ngàn ha rừng phía trên đó v́ có đường th́ lâm tặc sẽ vào, rồi nạn khai thác, lấn chiếm”, ông Thạch nói.
Hiện tại, BQL rừng pḥng hộ đầu nguồn Thạch Nham quản lư 30.000 ha đất có rừng thuộc hai huyện Sơn Hà và Sơn Tây. Khu vực quy hoạch xây dựng thủy điện Sơn Trà 1 là rừng nguyên sinh từ hàng chục đến hàng trăm năm tuổi với các loại gỗ như cḥ, xoan đào...có trữ lượng 100 m3 gỗ/ha; tức là ít nhất có khoảng 3.000 m3 gỗ có nguy cơ bị mất.
Ông Thạch bày tỏ: “Rừng trồng ngày càng khó mà rừng mất ngày càng nhiều. Nếu thủy điện được làm và chủ đầu tư trồng trả lại rừng th́ 30 ha rừng trồng của ổng không bằng nổi 1 ha rừng ở đây. Mà nếu cứ để triệt thế này th́ không đủ độ che phủ của rừng nữa”.
Không dừng lại ở đó, quy hoạch của thủy điện Đakđrinh 2 chiếm dụng gần 200 ha, trong đó có 5,38 ha rừng pḥng hộ. Thủy điện Trà Khúc 1 chiếm dụng diện tích hơn 290 ha.
“Chỉ tính riêng thủy điện Sơn Trà 1, chủ đầu tư, đơn vị tư vấn chưa làm việc cụ thể với ban quản lư. Con số 37 ha họ chỉ báo cáo về dự án chính; c̣n quy hoạch đường công vụ, đường dây truyền tải điện họ chưa nói. Nếu cộng lại sẽ không biết bao nhiêu rừng bị mất. Mà bây giờ quy hoạch dự án lấy trên 50 ha rừng phải báo cáo Quốc hội. Nhưng đây họ cứ chia lẻ ra th́ không biết thế nào”, ông Thạch lo lắng.
Dường như người ta có tâm lư thấy diện tích rừng c̣n nhiều th́ dễ bỏ đi vài chục, vài trăm hecta là b́nh thường; cái ǵ vừa đủ ít mới quư và đáng bảo vệ.
Mới đây thôi, tỉnh Quảng Nam và TP.Đà Nẵng đang rốt ráo điều tra, xử lư vụ việc phá rừng đặc dụng Bà Nà-Núi Chúa với số gỗ thu được hơn 43 m3. Vụ phá rừng này được coi là lớn nhất từ trước đến nay và rất trầm trọng.
Thế mà hàng ngàn m3 gỗ thuộc rừng đặc dụng đầu nguồn ở Quảng Ngăi sẽ bị phá một cách hợp pháp dù lănh đạo huyện, ban quản lư rừng ở Sơn Hà liên tục phản đối để bảo vệ mà chưa được th́ 43 m3 gỗ ở Đà Nẵng đă nhằm nḥ ǵ.
Trong lúc, mất rừng chỉ là một trong những hệ lụy mà ông Đặng Ngọc Dũng, Bí thư huyện ủy Sơn Hà cảnh báo: “Việc để có thêm khoảng vài chục MW điện năng sẽ không đánh đổi và trả hết những thiệt hại mà đời con, đời cháu và sau này người dân Sơn Hà phải gánh chịu!”.
Những ẩn họa đang nh́n thấy
Tỉnh Quảng Ngăi, vài năm trước, đă phải vật vă đi “đ̣i nước” v́ thủy điện Đakđrinh tích nước gây khô hạn hàng chục hecta cây trồng ở hạ du sông Trà Khúc. Viễn cảnh sẽ tồi tệ hơn khi tiếp tục rừng bị phá, thủy điện mới mọc lên đua nhau tích nước.
Và một điều ẩn họa hơn, vào đầu năm nay, đă có nhiều rung chấn và tiếng nổ tại ḷng hồ thủy điện Đakđrinh phía huyện Sơn Tây (Quảng Ngăi) và Kon Plông (Kon Tum).
Lúc đó, PGS.TS Cao Đ́nh Triều, chuyên gia động đất của viện Vật lư địa cầu cho biết, vùng ḷng hồ thủy điện Đakđrinh có nền đá gnây, granit, gần giống ḷng hồ thuỷ điện Sông Tranh 2 (Quảng Nam). Quá tŕnh tích nước ḷng hồ sẽ làm tải trọng của nước đè lên nền đất đá khiến nước thẩm thấu xuống độ sâu nền đá, làm thay đổi ứng suất lỗ rỗng, gây ra hiện tượng động đất kích thích như ở thủy điện Sông Tranh 2.
Có thể, một hồ thủy điện Đakđrinh không gây ra những trận động đất mạnh nhưng một khi đă h́nh thành hệ thống liên hồ chứa của các thủy điện khác nhau như thủy điện Nước Trong, thủy điện Đakđrinh, hệ thống các hồ thủy lợi… sẽ trở thành mối họa lớn về động đất, vỡ đập đe doạ an toàn tính mạng người dân.
Điều này không chỉ riêng Quảng Ngăi mà toàn khu vực miền Trung và Tây Nguyên cần phải xem xét lại. Dân tái định cư v́ thủy điện “trở nên nghèo đói hơn, nhiều nhóm dân cư buộc phải xâm hại tài nguyên rừng, di cư tự do t́m nguồn sinh kế mới” là tiếng kêu mà diễn đàn "Nhân dân thủy điện miền Trung và Tây Nguyên về vấn đề xây dựng và vận hành thủy điện" vừa lên tiếng.
Diễn đàn do Mạng lưới sông ng̣i Việt Nam (VRN) tổ chức đưa ra kiến nghị các dự án thủy điện phải được xây dựng trên cơ sở xem xét toàn diện các tác động môi trường và xă hội. Bởi lẽ, những tác động xă hội tiêu cực mà thủy điện đem lại sẽ trở nên khó giải quyết theo thời gian nếu không được nghiên cứu thấu đáo và có phương án giải quyết hợp lư ngay từ đầu.
Tuy nhiên, những dự án thủy điện cụ thể được nêu trong loạt bài này tại huyện Sơn Hà lại có vẻ không được nghiên cứu thấu đáo. Tỉnh cứ kư duyệt cho phép triển khai. Bí thư huyện và hàng ngàn dân liên tục phản đối trong nơm nớp sợ hăi về một tương lai đầy tai ương.
Có lẽ, cần một tiếng nói từ Quốc hội.
Lê Đ́nh Dũng