Romano
12-15-2014, 16:12
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh đưa ra một viễn kiến đơn giản nhưng quyết liệt: phục hưng nước Trung Hoa. Đó là tiếng gọi thúc đẩy hành động yêu nước, lấy cảm hứng từ quá khứ vàng son của các đế chế Trung Hoa và các lư tưởng xă hội chủ nghĩa hiện tại để củng cố sự đoàn kết chính trị trong nước và tăng cường ảnh hưởng ở nước ngoài. Chỉ sau hai năm tại chức, Tập đă tiến lên phía trước như một lănh đạo có khả năng thay đổi đất nước, theo đuổi một nghị tŕnh để cải tổ, nếu không muốn nói cách mạng hóa, các quan hệ chính trị và kinh tế không những trong nước mà c̣n với phần c̣n lại của thế giới.
Bệ đỡ cho viễn kiến của Tập là một ư thức ngày càng trở nên bức thiết về t́nh trạng khẩn cấp. Tập tiếp nhận quyền lực vào một thời điểm mà Trung Quốc mặc dù thành công về kinh tế, nhưng bấp bênh về chính trị. Đảng Cộng sản Trung Quốc, bị băng hoại do tham nhũng và thiếu hẳn một ư thức hệ hấp dẫn, đă mất uy tín trước dân chúng, trong khi bất ổn xă hội ngày một lan rộng. Kinh tế Trung Quốc, dù vẫn c̣n tăng trưởng ở một tốc độ đầy ấn tượng, nhưng bắt đầu để lộ những dấu hiệu căng thẳng và bấp bênh. C̣n trên mặt trận quốc tế, mặc dù với địa vị của một cường quốc kinh tế toàn cầu, Trung Quốc không có những thành tích lớn. Bắc Kinh không đáp ứng có hiệu quả các cuộc khủng hoảng tại Libya và Syria và đă đứng bên lề khi các biến chuyển chính trị làm rúng động hai trong những đối tác thân cận nhất của ḿnh, Myanmar (c̣n gọi là Miến Điện) và Bắc Hàn. Đối với nhiều nhà quan sát, h́nh như Trung Quốc không có một chiến lược đối ngoại bao quát toàn diện nào cả.
Tập đă phản ứng lại ư thức vô vọng này bằng một cuộc chiếm đoạt quyền hành – cho bản thân, cho Đảng Cộng sản, và cho Trung Quốc. Ông từ bỏ truyền thống lănh đạo tập thể của Đảng Cộng sản và thay vào đó tự khẳng định ḿnh như một lănh đạo tối cao trong một hệ thống chính trị trung ương tập quyền chặt chẽ. Ở trong nước, những cải tổ kinh tế do ông đưa ra sẽ nâng cao vai tṛ của thị trường, tuy nhiên chúng vẫn cho phép Nhà nước giữ quyền kiểm soát đáng kể. Ở ngoài nước, Tập đang t́m cách nâng cao địa vị của Trung Quốc thông qua việc bành trướng thương mại và đầu tư, tạo ra các định chế quốc tế mới, và tăng cường sức mạnh của quân đội. Nhưng viễn kiến của Tập mang trong ḿnh một nỗi sợ hăi ngấm ngầm: rằng một chính sách mở cửa đối với các tư tưởng chính trị và kinh tế phương Tây sẽ xói ṃn quyền lực của Nhà nước Trung Quốc.
Nếu thành công, các cải tổ của Tập có thể đưa đến một quốc gia độc đảng, mạnh về kinh tế, cố kết về chính trị và không có tham nhũng: một Singapore khổng lồ. Nhưng không có ǵ đảm bảo rằng những cải tổ này sẽ thay h́nh đổi dạng Trung Quốc như Tập hi vọng. Các chính sách của Tập đă tạo ra những ổ bất măn sâu sắc ở trong nước và kích động một phản ứng quốc tế quật lại Trung Quốc. Nhằm dập tắt các tiếng nói bất đồng chính kiến, Tập phát động một cuộc đàn áp chính trị, gây bất măn cho nhiều công dân Trung Quốc có tài năng và tháo vát, thành phần mà các cải tổ của ông muốn khuyến khích. Những biện pháp kinh tế thử nghiệm của ông đă nêu lên nhiều nghi vấn về viễn tượng tăng trưởng kinh tế bền vững của Trung Quốc. Năo trạng thắng-là-hưởng-hết [winner-take-all mentality] của Tập đă gây tổn thương cho các nỗ lực để ông có thể trở thành một lănh đạo toàn cầu.
Mỹ và phần c̣n lại của thế giới không thể chờ xem các cải tổ của Tập sẽ diễn ra như thế nào. Mỹ nên sẵn sàng chấp nhận một số sáng kiến của Tập như những cơ hội hợp tác quốc tế, đồng thời phải coi các nỗ lực khác của Tập là những xu thế đáng lo ngại cần phải chặn đứng trước khi chúng được củng cố.
MỘT ĐỢT ĐÀN ÁP TRONG NƯỚC
Viễn kiến của Tập về một nước Trung Hoa phục hồi sức sống [a rejuvenated China] trước hết dựa vào khả năng thực hiện thương hiệu đặc biệt về cải tổ chính trị của ông: củng cố quyền lực cá nhân bằng cách tạo ra các định chế mới, dập tắt các tiếng nói đối lập chính trị, và hợp thức hóa quyền lănh đạo của ông và quyền lực của Đảng Cộng sản trong mắt người dân Trung Quốc. Từ khi nhậm chức, Tập đă nhanh chóng thu tóm quyền lực chính trị và trở thành, không phải là người đứng đầu trong tập thể đứng đầu [first among equals], mà giản dị là người đứng đầu của giới lănh đạo Trung Quốc. Ông đứng đầu Đảng Cộng sản và Quân ủy Trung ương, hai cột trụ truyền thống của ban lănh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc, cũng như đứng đầu các nhóm lănh đạo về kinh tế, cải tổ quân đội, an ninh mạng, vấn đề Đài Loan, và cả Ủy ban An ninh Quốc gia. Khác với các Chủ tịch nước tiền nhiệm, vốn cho Thủ tướng của ḿnh có thẩm quyền nhà nước trong lănh vực kinh tế, Tập nắm giữ luôn vai tṛ này. Ông c̣n nắm giữ vai tṛ Tổng Tư lệnh quân đội Trung Quốc theo một phong cách cá nhân cao độ: mùa Xuân vừa qua, Tập công khai nhận lời tuyên thệ trung thành từ 53 quan chức quân đội cao cấp. Theo một cựu tướng lănh, lễ tuyên thệ trung thành theo cung cách này chỉ diễn ra ba lần trước đó trong lịch sử Trung Quốc.
Trong nỗ lực ráo riết nhằm củng cố quyền lực của ḿnh, Tập c̣n t́m cách triệt tiêu các tiếng nói chính trị ngoài luồng, đặc biệt trên mạng lưới Internet sinh động trước đây của Trung Quốc. Chính phủ đă bắt giữ, bắt giam, hay công khai nhục mạ những blogger nổi tiếng như các doanh nhân tỉ phú Phan Thạch Ngật [Pan Shiyi] và Tiết Tất Quần [Charles Xue]. Những nhà b́nh luận này, có đến hàng chục triệu người theo dơi trên mạng xă hội, thường xuyên thảo luận một loạt vấn đề từ ô nhiễm môi trường, chế độ kiểm duyệt đến nạn buôn bán trẻ em. Mặc dù tiếng nói của họ không hoàn toàn bị dập tắt, nhưng họ không c̣n dám đi lạc vào lănh vực chính trị nhạy cảm. Thật vậy, Phan, một nhân vật trung tâm trong chiến dịch đ̣i chính phủ Trung Quốc cải thiện chất lượng không khí tại Bắc Kinh, bị buộc phải tự phê trên truyền h́nh quốc gia năm 2013. Sau đó, ông phải dùng Weibo, một dịch vụ microblog phổ biến tại Trung Quốc để cảnh báo một tỉ phú địa ốc khác không nên chỉ trích chương tŕnh cải tổ kinh tế của chính phủ: “Hăy thận trọng, nếu không ông có thể bị bắt.”
Dưới chế độ Tập Cận B́nh, Bắc Kinh c̣n đưa ra một loạt qui định Internet mới. Trong đó có cả một điều luật đe dọa trừng phạt đến ba năm tù giam về tội đăng lên mạng bất cứ điều ǵ mà nhà cầm quyền coi là một “tin đồn,” nếuthông điệp mạng [post] này được hơn 5000 người đọc hoặc trên 500 lượt chia sẻ. Dưới những luật lệ nghiêm khắt mới nhất này, nhiều công dân Trung Quốc đă bị bắt giữ chỉ v́ đăng các giả thuyết về sự biến mất của Chuyến bay 370 của Malaysia Airlines. Trong một giai đoạn bốn tháng liên tục, Bắc Kinh đă đ́nh chỉ, xoá bỏ, hoặc trừng phạt hơn 100.000 tài khoản trên Weibo v́ vi phạm một trong bảy “điều cốt lơi” được định nghĩa một cách khái quát tiêu biểu cho những giới hạn của quyền bày tỏ được cho phép [the limits of permissible expression]. Những hạn chế này đă giảm thiểu 70 phần trăm số post trên Weibo từ tháng Ba 2012 đến tháng Mười Hai 2013, theo một cuộc nghiên cứu dựa vào ư kiến của 1,6 triệu người sử dụng mạng Weibo được báo The Telegraph ủy nhiệm. Và khi các công dân mạng Trung Quốc t́m các phương tiện khác để trao đổi thông tin, chẳng hạn thông qua diễn đàn đưa tin nhanh WeChat, nhân viên kiểm duyệt của chính phủ vẫn c̣n theo dơi họ. Tháng Tám 2014, Bắc Kinh đưa ra những qui định mới về dịch vụ đưa tin nhanh, đ̣i hỏi người sử dụng phải đăng kư bằng tên thật của ḿnh, hạn chế việc chia sẻ tin tức chính trị, và thực thi một qui tắc ứng xử [dành cho công dân mạng]. Thật không đáng ngạc nhiên chút nào khi trong bản xếp hạng mức độ tự do Internet trên toàn thế giới năm 2013, tổ chức vô vị lợi Freedom House có trụ sở tại Mỹ đặt Trung Quốc vào vị thứ 58 trong số 60 nước – đồng hạng với Cuba, và chỉ trên Iran.
Trong nỗ lực thúc đẩy thống nhất ư thức hệ trong nước, Tập c̣n chụp mũ các tư tưởng du nhập từ ngoài vào và thách thức chế độ chính trị Trung Quốc là phản lại t́nh yêu nước và thậm chí là nguy hiểm. Theo đường lối này, Bắc Kinh đă cấm nghiên cứu và giảng dạy bảy đề tài tại các đại học: đó là các giá trị phổ quát, xă hội dân sự, các quyền của công dân, tự do báo chí, các sai phạm của Đảng Cộng sản, các đặc quyền của chủ nghĩa tư bản, và tính độc lập của ngành tư pháp. Mùa Hè vừa qua, một quan chức Đảng đă công khai đả kích Viện Khoa học Xă hội Trung Quốc, một cơ quan nghiên cứu của chính phủ, với cáo buộc là viện này “bị các thế lực nước ngoài xâm nhập.” Việc đả kích này gặp phải sự chế giễu của nhiều trí thức Trung Quốc nổi tiếng bên ngoài Viện Khoa học Xă hội, kể cả nhà kinh tế Mao Vu Thức [Mao Yushi], giáo sư luật Hạ Vệ Phương [He Weifang], và nhà văn Lưu Dật Minh [Liu Yiming]. Tuy vậy, những cáo buộc này có thể gây ra những hậu quả đáng sợ cho công việc nghiên cứu và hợp tác quốc tế của các học giả.
Đợt đàn áp này có thể xói ṃn sự gắn bó chính trị [political cohesion] mà Tập đang theo đuổi. Cư dân Hồng Kông vàMacao, vốn có truyền thống hưởng nhiều quyền tự do chính trị hơn dân chúng lục địa, đă theo dơi những động thái này của Tập với một nỗi lo ngại ngày càng sâu sắc; nhiều người đă lên tiếng kêu gọi cải tổ dân chủ. Đối với một xă hội dân chủ có nhiều tiếng nói đa nguyên như Đài Loan, khuynh hướng đàn áp của Tập không thể tạo điều kiện để thúc đẩy việc thống nhất với lục địa. Và tại vùng Tân Cương, vốn bị phân hóa sắc tộc, những chính sách của Bắc Kinh nhằm hạn chế sinh hoạt chính trị và văn hóa đă đưa đến các cuộc biểu t́nh bạo động.
Thậm chí trong tầng lớp thượng lưu kinh tế và chính trị Trung Quốc, nhiều người tỏ ra lo lắng về hành động gia tăng kềm kẹp chính trị của Tập và họ đang t́m kiếm một chỗ giữ chân [foothold] ở nước ngoài. Theo nguyệt san Hurun Report có trụ sở tại Trung Quốc, 85 phần trăm những người có tài sản trên 1 triệu Mỹ kim muốn gửi con ra học nước ngoài, và hơn 65 phần trăm những công dân Trung Quốc có tài sản từ 1,6 triệu Mỹ kim trở lên đă di cư hoặc có kế hoạch di cư ra nước ngoài. Việc các nhóm tinh hoa Trung Quốc bỏ nước ra đi không những gây bối rối chính trị mà c̣n là một bước thụt lùi đáng kể đối với các nỗ lực của Bắc Kinh nhằm chiêu dụ các khoa học gia và học giả hàng đầu đă bỏ nước ra đi trong nhiều thập niên trước trở về.
[B]MỘT THẨM QUYỀN ĐẠO LƯ?
Đặc điểm quan trọng nhất trong các cải tổ chính trị của Tập là nỗ lực phục hồi thẩm quyền đạo lư của Đảng Cộng sản. Ông lập luận rằng nếu không giải quyết được vấn đề tham nhũng đang lan tràn trong Đảng, việc này có thể dẫn đến sự sụp đổ không những của Đảng mà c̣n của nhà nước Trung Quốc. Dưới sự giám sát chặt chẽ của Vương Kỳ Sơn [Wang Qishan], ủy viên Ban Thường vụ Bộ Chính trị, việc chống tham nhũng trong giới quan chức đă trở thành một vấn đề mang dấu ấn của Tập. Mặc dù các lănh đạo Trung Quốc trước đây cũng từng thực thi các chiến dịch bài trừ tham nhũng, nhưng Tập đă đưa vào mục tiêu này một năng lượng mới, một thái độ nghiêm túc mới: hạn chế ngân quĩ dành cho các bữa tiệc chiêu đăi quan chức, việc sử dụng ô tô, và các bữa ăn khi đi công tác; theo dơi các nhân vật nổi tiếng trong báo giới, chính quyền, quân đội, và khu vực tư; và nhanh chóng gia tăng số vụ tham nhũng được đem ra tra xét chính thức. Năm 2013, Đảng đă trừng phạt hơn 182.000 viên chức về tội tham nhũng, cao hơn con số trung b́nh của 5 năm trước đến 50.000. Hai vụ tai tiếng bùng nổ vào mùa Xuân vừa qua cho thấy phạm vi rộng lớn của chiến dịch này. Trong vụ thứ nhất, chính quyền trung ương bắt giữ một trung tướng trong quân đội Trung Quốc về tội bán hàng trăm chức vị trong quân đội, đôi khi để đổi lấy những món tiền khổng lồ; cái giá để trở thành một thiếu tướng, chẳng hạn, có thể lên tới 4,8 triệu Mỹ kim. Trong vụ thứ hai, Bắc Kinh bắt đầu điều tra hơn 500 quan chức chính quyền khu vực tỉnh Hồ Nam v́ đă tham gia một đường dây mua phiếu bầu lên tới 18 triệu Mỹ kim.
Cuộc thánh chiến chống tham nhũng của Tập chỉ là một phần của một kế hoạch rộng lớn hơn để phục hồi thẩm quyền đạo lư của Đảng Cộng sản. Ông cũng đă công bố các cải tổ nhằm đối phó một số vấn đề bức thiết nhất của xă hội Trung Quốc. Dưới sự lèo lái của Tập, lănh đạo Trung Quốc đă phát động một chiến dịch cải thiện chất lượng không khí tại Trung Quốc; cải tổ chính sách một con; duyệt lại chế độ hộ khẩu vốn ràng buộc nơi ăn chốn ở, phúc lợi y tế, và việc học hành của con cái với nơi cư ngụ chính thức của người dân, dành nhiều ưu đăi cho cư dân thành thị hơn vùng quê; và đóng cửa hệ thống trại “lao cải”, vốn cho phép chính phủ giam giữ người dân vô cớ. Chính phủ c̣n công bố các kế hoạch làm cho hệ thống tư pháp minh bạch hơn và loại bỏ sự can thiệp của các quan chức địa phương vào công việc của toà án.
Bệ đỡ cho viễn kiến của Tập là một ư thức ngày càng trở nên bức thiết về t́nh trạng khẩn cấp. Tập tiếp nhận quyền lực vào một thời điểm mà Trung Quốc mặc dù thành công về kinh tế, nhưng bấp bênh về chính trị. Đảng Cộng sản Trung Quốc, bị băng hoại do tham nhũng và thiếu hẳn một ư thức hệ hấp dẫn, đă mất uy tín trước dân chúng, trong khi bất ổn xă hội ngày một lan rộng. Kinh tế Trung Quốc, dù vẫn c̣n tăng trưởng ở một tốc độ đầy ấn tượng, nhưng bắt đầu để lộ những dấu hiệu căng thẳng và bấp bênh. C̣n trên mặt trận quốc tế, mặc dù với địa vị của một cường quốc kinh tế toàn cầu, Trung Quốc không có những thành tích lớn. Bắc Kinh không đáp ứng có hiệu quả các cuộc khủng hoảng tại Libya và Syria và đă đứng bên lề khi các biến chuyển chính trị làm rúng động hai trong những đối tác thân cận nhất của ḿnh, Myanmar (c̣n gọi là Miến Điện) và Bắc Hàn. Đối với nhiều nhà quan sát, h́nh như Trung Quốc không có một chiến lược đối ngoại bao quát toàn diện nào cả.
Tập đă phản ứng lại ư thức vô vọng này bằng một cuộc chiếm đoạt quyền hành – cho bản thân, cho Đảng Cộng sản, và cho Trung Quốc. Ông từ bỏ truyền thống lănh đạo tập thể của Đảng Cộng sản và thay vào đó tự khẳng định ḿnh như một lănh đạo tối cao trong một hệ thống chính trị trung ương tập quyền chặt chẽ. Ở trong nước, những cải tổ kinh tế do ông đưa ra sẽ nâng cao vai tṛ của thị trường, tuy nhiên chúng vẫn cho phép Nhà nước giữ quyền kiểm soát đáng kể. Ở ngoài nước, Tập đang t́m cách nâng cao địa vị của Trung Quốc thông qua việc bành trướng thương mại và đầu tư, tạo ra các định chế quốc tế mới, và tăng cường sức mạnh của quân đội. Nhưng viễn kiến của Tập mang trong ḿnh một nỗi sợ hăi ngấm ngầm: rằng một chính sách mở cửa đối với các tư tưởng chính trị và kinh tế phương Tây sẽ xói ṃn quyền lực của Nhà nước Trung Quốc.
Nếu thành công, các cải tổ của Tập có thể đưa đến một quốc gia độc đảng, mạnh về kinh tế, cố kết về chính trị và không có tham nhũng: một Singapore khổng lồ. Nhưng không có ǵ đảm bảo rằng những cải tổ này sẽ thay h́nh đổi dạng Trung Quốc như Tập hi vọng. Các chính sách của Tập đă tạo ra những ổ bất măn sâu sắc ở trong nước và kích động một phản ứng quốc tế quật lại Trung Quốc. Nhằm dập tắt các tiếng nói bất đồng chính kiến, Tập phát động một cuộc đàn áp chính trị, gây bất măn cho nhiều công dân Trung Quốc có tài năng và tháo vát, thành phần mà các cải tổ của ông muốn khuyến khích. Những biện pháp kinh tế thử nghiệm của ông đă nêu lên nhiều nghi vấn về viễn tượng tăng trưởng kinh tế bền vững của Trung Quốc. Năo trạng thắng-là-hưởng-hết [winner-take-all mentality] của Tập đă gây tổn thương cho các nỗ lực để ông có thể trở thành một lănh đạo toàn cầu.
Mỹ và phần c̣n lại của thế giới không thể chờ xem các cải tổ của Tập sẽ diễn ra như thế nào. Mỹ nên sẵn sàng chấp nhận một số sáng kiến của Tập như những cơ hội hợp tác quốc tế, đồng thời phải coi các nỗ lực khác của Tập là những xu thế đáng lo ngại cần phải chặn đứng trước khi chúng được củng cố.
MỘT ĐỢT ĐÀN ÁP TRONG NƯỚC
Viễn kiến của Tập về một nước Trung Hoa phục hồi sức sống [a rejuvenated China] trước hết dựa vào khả năng thực hiện thương hiệu đặc biệt về cải tổ chính trị của ông: củng cố quyền lực cá nhân bằng cách tạo ra các định chế mới, dập tắt các tiếng nói đối lập chính trị, và hợp thức hóa quyền lănh đạo của ông và quyền lực của Đảng Cộng sản trong mắt người dân Trung Quốc. Từ khi nhậm chức, Tập đă nhanh chóng thu tóm quyền lực chính trị và trở thành, không phải là người đứng đầu trong tập thể đứng đầu [first among equals], mà giản dị là người đứng đầu của giới lănh đạo Trung Quốc. Ông đứng đầu Đảng Cộng sản và Quân ủy Trung ương, hai cột trụ truyền thống của ban lănh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc, cũng như đứng đầu các nhóm lănh đạo về kinh tế, cải tổ quân đội, an ninh mạng, vấn đề Đài Loan, và cả Ủy ban An ninh Quốc gia. Khác với các Chủ tịch nước tiền nhiệm, vốn cho Thủ tướng của ḿnh có thẩm quyền nhà nước trong lănh vực kinh tế, Tập nắm giữ luôn vai tṛ này. Ông c̣n nắm giữ vai tṛ Tổng Tư lệnh quân đội Trung Quốc theo một phong cách cá nhân cao độ: mùa Xuân vừa qua, Tập công khai nhận lời tuyên thệ trung thành từ 53 quan chức quân đội cao cấp. Theo một cựu tướng lănh, lễ tuyên thệ trung thành theo cung cách này chỉ diễn ra ba lần trước đó trong lịch sử Trung Quốc.
Trong nỗ lực ráo riết nhằm củng cố quyền lực của ḿnh, Tập c̣n t́m cách triệt tiêu các tiếng nói chính trị ngoài luồng, đặc biệt trên mạng lưới Internet sinh động trước đây của Trung Quốc. Chính phủ đă bắt giữ, bắt giam, hay công khai nhục mạ những blogger nổi tiếng như các doanh nhân tỉ phú Phan Thạch Ngật [Pan Shiyi] và Tiết Tất Quần [Charles Xue]. Những nhà b́nh luận này, có đến hàng chục triệu người theo dơi trên mạng xă hội, thường xuyên thảo luận một loạt vấn đề từ ô nhiễm môi trường, chế độ kiểm duyệt đến nạn buôn bán trẻ em. Mặc dù tiếng nói của họ không hoàn toàn bị dập tắt, nhưng họ không c̣n dám đi lạc vào lănh vực chính trị nhạy cảm. Thật vậy, Phan, một nhân vật trung tâm trong chiến dịch đ̣i chính phủ Trung Quốc cải thiện chất lượng không khí tại Bắc Kinh, bị buộc phải tự phê trên truyền h́nh quốc gia năm 2013. Sau đó, ông phải dùng Weibo, một dịch vụ microblog phổ biến tại Trung Quốc để cảnh báo một tỉ phú địa ốc khác không nên chỉ trích chương tŕnh cải tổ kinh tế của chính phủ: “Hăy thận trọng, nếu không ông có thể bị bắt.”
Dưới chế độ Tập Cận B́nh, Bắc Kinh c̣n đưa ra một loạt qui định Internet mới. Trong đó có cả một điều luật đe dọa trừng phạt đến ba năm tù giam về tội đăng lên mạng bất cứ điều ǵ mà nhà cầm quyền coi là một “tin đồn,” nếuthông điệp mạng [post] này được hơn 5000 người đọc hoặc trên 500 lượt chia sẻ. Dưới những luật lệ nghiêm khắt mới nhất này, nhiều công dân Trung Quốc đă bị bắt giữ chỉ v́ đăng các giả thuyết về sự biến mất của Chuyến bay 370 của Malaysia Airlines. Trong một giai đoạn bốn tháng liên tục, Bắc Kinh đă đ́nh chỉ, xoá bỏ, hoặc trừng phạt hơn 100.000 tài khoản trên Weibo v́ vi phạm một trong bảy “điều cốt lơi” được định nghĩa một cách khái quát tiêu biểu cho những giới hạn của quyền bày tỏ được cho phép [the limits of permissible expression]. Những hạn chế này đă giảm thiểu 70 phần trăm số post trên Weibo từ tháng Ba 2012 đến tháng Mười Hai 2013, theo một cuộc nghiên cứu dựa vào ư kiến của 1,6 triệu người sử dụng mạng Weibo được báo The Telegraph ủy nhiệm. Và khi các công dân mạng Trung Quốc t́m các phương tiện khác để trao đổi thông tin, chẳng hạn thông qua diễn đàn đưa tin nhanh WeChat, nhân viên kiểm duyệt của chính phủ vẫn c̣n theo dơi họ. Tháng Tám 2014, Bắc Kinh đưa ra những qui định mới về dịch vụ đưa tin nhanh, đ̣i hỏi người sử dụng phải đăng kư bằng tên thật của ḿnh, hạn chế việc chia sẻ tin tức chính trị, và thực thi một qui tắc ứng xử [dành cho công dân mạng]. Thật không đáng ngạc nhiên chút nào khi trong bản xếp hạng mức độ tự do Internet trên toàn thế giới năm 2013, tổ chức vô vị lợi Freedom House có trụ sở tại Mỹ đặt Trung Quốc vào vị thứ 58 trong số 60 nước – đồng hạng với Cuba, và chỉ trên Iran.
Trong nỗ lực thúc đẩy thống nhất ư thức hệ trong nước, Tập c̣n chụp mũ các tư tưởng du nhập từ ngoài vào và thách thức chế độ chính trị Trung Quốc là phản lại t́nh yêu nước và thậm chí là nguy hiểm. Theo đường lối này, Bắc Kinh đă cấm nghiên cứu và giảng dạy bảy đề tài tại các đại học: đó là các giá trị phổ quát, xă hội dân sự, các quyền của công dân, tự do báo chí, các sai phạm của Đảng Cộng sản, các đặc quyền của chủ nghĩa tư bản, và tính độc lập của ngành tư pháp. Mùa Hè vừa qua, một quan chức Đảng đă công khai đả kích Viện Khoa học Xă hội Trung Quốc, một cơ quan nghiên cứu của chính phủ, với cáo buộc là viện này “bị các thế lực nước ngoài xâm nhập.” Việc đả kích này gặp phải sự chế giễu của nhiều trí thức Trung Quốc nổi tiếng bên ngoài Viện Khoa học Xă hội, kể cả nhà kinh tế Mao Vu Thức [Mao Yushi], giáo sư luật Hạ Vệ Phương [He Weifang], và nhà văn Lưu Dật Minh [Liu Yiming]. Tuy vậy, những cáo buộc này có thể gây ra những hậu quả đáng sợ cho công việc nghiên cứu và hợp tác quốc tế của các học giả.
Đợt đàn áp này có thể xói ṃn sự gắn bó chính trị [political cohesion] mà Tập đang theo đuổi. Cư dân Hồng Kông vàMacao, vốn có truyền thống hưởng nhiều quyền tự do chính trị hơn dân chúng lục địa, đă theo dơi những động thái này của Tập với một nỗi lo ngại ngày càng sâu sắc; nhiều người đă lên tiếng kêu gọi cải tổ dân chủ. Đối với một xă hội dân chủ có nhiều tiếng nói đa nguyên như Đài Loan, khuynh hướng đàn áp của Tập không thể tạo điều kiện để thúc đẩy việc thống nhất với lục địa. Và tại vùng Tân Cương, vốn bị phân hóa sắc tộc, những chính sách của Bắc Kinh nhằm hạn chế sinh hoạt chính trị và văn hóa đă đưa đến các cuộc biểu t́nh bạo động.
Thậm chí trong tầng lớp thượng lưu kinh tế và chính trị Trung Quốc, nhiều người tỏ ra lo lắng về hành động gia tăng kềm kẹp chính trị của Tập và họ đang t́m kiếm một chỗ giữ chân [foothold] ở nước ngoài. Theo nguyệt san Hurun Report có trụ sở tại Trung Quốc, 85 phần trăm những người có tài sản trên 1 triệu Mỹ kim muốn gửi con ra học nước ngoài, và hơn 65 phần trăm những công dân Trung Quốc có tài sản từ 1,6 triệu Mỹ kim trở lên đă di cư hoặc có kế hoạch di cư ra nước ngoài. Việc các nhóm tinh hoa Trung Quốc bỏ nước ra đi không những gây bối rối chính trị mà c̣n là một bước thụt lùi đáng kể đối với các nỗ lực của Bắc Kinh nhằm chiêu dụ các khoa học gia và học giả hàng đầu đă bỏ nước ra đi trong nhiều thập niên trước trở về.
[B]MỘT THẨM QUYỀN ĐẠO LƯ?
Đặc điểm quan trọng nhất trong các cải tổ chính trị của Tập là nỗ lực phục hồi thẩm quyền đạo lư của Đảng Cộng sản. Ông lập luận rằng nếu không giải quyết được vấn đề tham nhũng đang lan tràn trong Đảng, việc này có thể dẫn đến sự sụp đổ không những của Đảng mà c̣n của nhà nước Trung Quốc. Dưới sự giám sát chặt chẽ của Vương Kỳ Sơn [Wang Qishan], ủy viên Ban Thường vụ Bộ Chính trị, việc chống tham nhũng trong giới quan chức đă trở thành một vấn đề mang dấu ấn của Tập. Mặc dù các lănh đạo Trung Quốc trước đây cũng từng thực thi các chiến dịch bài trừ tham nhũng, nhưng Tập đă đưa vào mục tiêu này một năng lượng mới, một thái độ nghiêm túc mới: hạn chế ngân quĩ dành cho các bữa tiệc chiêu đăi quan chức, việc sử dụng ô tô, và các bữa ăn khi đi công tác; theo dơi các nhân vật nổi tiếng trong báo giới, chính quyền, quân đội, và khu vực tư; và nhanh chóng gia tăng số vụ tham nhũng được đem ra tra xét chính thức. Năm 2013, Đảng đă trừng phạt hơn 182.000 viên chức về tội tham nhũng, cao hơn con số trung b́nh của 5 năm trước đến 50.000. Hai vụ tai tiếng bùng nổ vào mùa Xuân vừa qua cho thấy phạm vi rộng lớn của chiến dịch này. Trong vụ thứ nhất, chính quyền trung ương bắt giữ một trung tướng trong quân đội Trung Quốc về tội bán hàng trăm chức vị trong quân đội, đôi khi để đổi lấy những món tiền khổng lồ; cái giá để trở thành một thiếu tướng, chẳng hạn, có thể lên tới 4,8 triệu Mỹ kim. Trong vụ thứ hai, Bắc Kinh bắt đầu điều tra hơn 500 quan chức chính quyền khu vực tỉnh Hồ Nam v́ đă tham gia một đường dây mua phiếu bầu lên tới 18 triệu Mỹ kim.
Cuộc thánh chiến chống tham nhũng của Tập chỉ là một phần của một kế hoạch rộng lớn hơn để phục hồi thẩm quyền đạo lư của Đảng Cộng sản. Ông cũng đă công bố các cải tổ nhằm đối phó một số vấn đề bức thiết nhất của xă hội Trung Quốc. Dưới sự lèo lái của Tập, lănh đạo Trung Quốc đă phát động một chiến dịch cải thiện chất lượng không khí tại Trung Quốc; cải tổ chính sách một con; duyệt lại chế độ hộ khẩu vốn ràng buộc nơi ăn chốn ở, phúc lợi y tế, và việc học hành của con cái với nơi cư ngụ chính thức của người dân, dành nhiều ưu đăi cho cư dân thành thị hơn vùng quê; và đóng cửa hệ thống trại “lao cải”, vốn cho phép chính phủ giam giữ người dân vô cớ. Chính phủ c̣n công bố các kế hoạch làm cho hệ thống tư pháp minh bạch hơn và loại bỏ sự can thiệp của các quan chức địa phương vào công việc của toà án.