vuitoichat
12-27-2014, 19:55
Nhân dịp ở miền Nam California Hoa Kỳ, Hội CổNhạc Miền Nam Việt Nam Hải Ngoại vừa phát giải Phụng Hoàng tổ chức thành công tốt đẹp với 1 tuồng cải lương và 3 bài vọng cổ sáng tác trúng giải, mà báo chí, đài phát thanh, đài truyền h́nh tường thuật khá nhiều.
http://vietsn.com/forum/attachment.php?attac hmentid=716933&stc=1&d=1419710046
Thanh Nga nhận HCV giải Thanh Tâm năm 1958 , thời điểm cô đạt đỉnh cao danh vọng Từ trái qua: Thanh Nga - Ngọc Giàu - Lan Chi - Bích Sơn (ảnh minh họa)RFA files
Trước sự việc trên, người ta nhớ lại khi xưa thời kỳ trước 1975, chính phủ Việt Nam Cộng Ḥa, trong công cuộc bảo tồn văn hóa, đă ban hành nghị định thiết lập giải thưởng, lấy tên “Giải Văn Học Nghệ Thuật của Tổng Thống”, để hàng năm phát cho nhiềubộ môn văn hóa nghệ thuật, mà trong đó có tuồng hát bội và tuồng cải lương.
Người được trúng giải ngoài phần danh dự được lănh văn bằng, huy chương, và tiền thưởng khá cao, chỉ nội giải khuyến khích cũng được tiền thưởng 100 ngàn đồng (thời điểm này vàng y khoảng 20 ngàn một lượng).
Thế nhưng, rất hiếm tuồng cải lương tham dự giải, bởi năm đó (1971) chỉ duy nhứt có một tuồng “Thân Gái Dặm Trường” của soạn giả Ngọc Điệp tham dự và được lănh giải khuyến khích.
Hôm lễ phát giải được tổ chức trọng thể tại pḥng khánh tiết Dinh Độc Lập, chính Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu đích thân trao giải cho từng người.
Nghệ sĩ lăo thành Năm Châu với tư cách chánh chủ khảo, trong ban giám khảo chấm giải bộ môn cải lương, ông có mặt trong buổi lễ và được Tổng Thống Thiệu hỏi:
- Tại sao cải lương không có nhiều tuồng tham dự?
Nghệ sĩ Năm Châu đáp bằng một câu thật chí lư:
- Thưa Tổng Thống, đào ở đâu cho ra tuồng cải lương hay mà tham dự giải.
- Không có tuồng th́ cải lương lấy cái chi để hát?
- Cải lương có bao nhiêu tuồng hay th́ giải Thanh Tâm đă chấm điểm hết rồi.
Năm Châu nói rơ hơn là tuồng cải lương được gọi là hay, xuất hiện trong khoảng thời gian từ 1950 đến 1968 (Mậu Thân) chỉ có khoảng hơn 20 tuồng được coi như có ư nghĩa, đạt tiêu chuẩn để chấm điểm, c̣n bao nhiêu tuồng khác gọi là “hương xa” th́ không mang ư nghĩa ǵ hết, cốt truyện từ đâu đâu chẳng biết của quốc gia nào, mà đa số là dựa vào phim Tàu, phim Nhựt ghép lung tung.
Mấy năm nay các gánh chỉ hát đi hát lại tuồng cũ, hoặc ghép tuồng này sang tuồng nọrồi đổi tên tựa, chớ tuồng mới thực sự th́ không có. Những tuồng hay, đạt tiêu chuẩn th́ một số lớn đă từng tham dự giải Thanh Tâm, và một số tuồng hay khác th́ soạn giả đă vào chiến khu, đâu ai dám đem tuồng đi tham dự giải của Tổng Thống.
Kể từ năm Mậu Thân 1968 cải lương xuống dốc trầm trọng, các soạn giả lớn ngưng viết tuồng. Giờ đây cải
lương chỉ có những tuồng chấp vá loạn xị, hoặc sao chép từ phim Tàu th́ córa hồn ǵ đâu mà tham dự giải.
C̣n lư do v́ sao mà soạn giả lớn ngưng viếttuồng th́ rất dễ hiểu, bởi cải lương xuống dốc, nếu bỏ công sức, tim óc để hoàn thành cho ra đời một vở hát mà không tiêu thụ được. Gánh hát ế, một ngày hát 4, 5 ngày nghỉ, lỗ lă là thường th́ đâu có tiền dư trả tiền bản quyền cho soạn giả.
Vậy th́ soạn giả lấy ǵ lo cho cuộc sống để mà tiếp tục viết tuồng. Những soạn giả mà nghiệp dĩ c̣n mang, ngườita thấy có Thu An th́ anh này vốn là thầy tuồng, một thời làm mưalàm gió trên sân khấu đoàn Thủ Đô, từng viết tuồng Tiếng Trống Sang Canh, Con C̣ Trắng, Gánh Cỏ Sông Hàn... rồi nhảy ra lập gánh Hương Mùa Thu. V́ là gánh hát nhà buộc ḷng phải viết lách lai rai cho Ngọc Hương hát cho vui, chớ chẳng phải là muốn tranh tài với ai nữa cả.
Riêng về hai soạn giả Hà Triều và Hoa Phượng vang danh tên tuổi, có thế đứng mạnh nhứt trong số soạn giả lớn danh, th́ đă kẻ trước người sau xa lánh Sài G̣n để tạo cho ḿnh một sân khấu nhỏ sống đắp đổi ngoài Trung, và dĩ nhiên nghiệp dĩ bắt buộc các anh phải viết tuồng cho gánh của các anh hát như Thu An vậy. Thời điểm này liên danh Hà Triều – Hoa Phượng chỉ c̣n lại trong ḷng khán giả như chuyện vang bóng một thời vậy thôi.
Những tuồng cải lương đang diễn hiện nay trên các sân khấu, trên truyền h́nh là của các soạn giả nhỏ trước đây chỉ sống được với các gánh hạng B, hạng C, nay nghiễm nhiên trở thành trụ cột của các gánh lớn, để rồi chỉ cần đi coi phim kiếm hiệp Tàu rồi cóp lại làm tuồng kiếm hiệp, hoặc xào nấu lại những vở tuồng cũ trên chục năm trước đây cho hát kiếm cơm đắp đổi, th́ làm sao có tuồng mới để màtham dự giải.
Lời trần t́nh của nghệ sĩ Năm Châu trước Tổng Thống Thiệu rất đúng với thực tại của cải lương lúc bấy giờ, đó là cải lương thiếu tuồng tích nên ngày một suy yếu, mà càng suy yếu t
h́ lại càng không có tuồng hay. Cái ṿng lẩn quẩn đó cứ kéo dài hết năm nầy sang năm nọ, thành thử ra nhiều năm qua cải lương chưa có một tuồng hay nào xuất hiện, th́ lấy đâu ra tuồng để tham dự giải.
Vấn đề đă cho thấy rằng ngay cả giải văn học nghệ thuật của Tổng Thống, đầy đủ phương tiện tổ chức, giải thưởng lớn lao cả về tinh thần lẫn vất chất, vậy mà cũng thiếu tuồng cải lươngtham dự, th́ các tổ chức sau này đứng ra làm cái công việc trên th́ không thể nào mà không gặp khó khăn.
Không phải chỉ thời Tổng Thống Nguyến Văn Thiệu mới có giải văn học nghệ thuật phát cho cải lương, mà trước kia chính phủ của Tổng Thống Ngô Đ́nh Diệm cũng có phát giải cho cải lương, và cũng rất ít tuồng tham dự giải. Trước khi nói về giải thưởng cải lương thời Đệ Nhứt Cộng Ḥa, th́ phải nói đến các gánh hát trong khu kháng chiến của những năm 1946 – 1947 để rồi dẫn đến câu chuyện này.
Số là thời ấy trong vùng kháng chiến, gánhhát Lam Sơn của nhạc sĩ Chín Điều có vở hát “Chén Cháo Chí Linh” tức
Lam Sơn khởi nghĩa được coi như là tuồng chủ lực. Sau 1954 Chín Điều về thành làm soạn giả lấy bút hiệu là Điêu Huyền, và lúc xảy ra câu chuyện th́ ông đang cộng tác với đoàn Hoài Dung – Hoài Mỹ của vợ chồng đào Hoài Dung và soạn giả Nguyễn Huỳnh. Gánh hát do đào Hoài Dung đứngtên làm giám đốc, bởi soạn giả Nguyễn Huỳnh đang là viên chức cảnh sát cấp lớn ở Đô Thành (ông C̣ Huỳnh).
Năm 1957, Phủ Tổng Thống có mở ra cuộc thi văn nghệ tŕnh diễn toàn quốc, chú trọng vào hai bộ môn kịch nói và ca kịch. Thông cáo về cuộc thi đó được đưa tới Hội Nghệ Sĩ Ái Hữu để nhờ hội này phổ biến và khích lệ giới sáng tác ca kịch tham gia. Hội Nghệ Sĩ thấy ḿnh phải làm gương trước hơn ai hết, nên tổng thơ kư của hội lúc đó là soạn giả Duy Lân mới hỏi số anh em soạn giả hiện diện rằng ai có tuồng hát lành mạnh th́ nên gởi dự thí.
Lúc bấy giờ soạn giả Điêu Huyền liền thưa thiệt rằng anh có sẵn vở hát “Chén Cháo Chí Linh” mà anh coi ra như có đủ yếu tố dự thi, nhưng ngặt cái là nó được sáng tác hồi c̣n trongkhu kháng chiến, chẳng biết là có nên gởi dự thi hay không? Tổng thơ kư DuyLân cho rằng chẳng làm sao hết, xin miễn rằng nó chỉ đề cao tinh thần dân tộc chiến đấu mà chẳng có điểm nào tuyên truyền cho cộng sản th́ thôi.
Cũng cần nói thêm dù rằng tuồng được hát từ lâu trong khu kháng chiến, nhưng chỉ viết tay trong cuốn tập học tṛ giống như bản thảo. Nghe vậy soạn giả Điêu Huyền đánh máy vở hát trên giao qua cho Hội Nghệ Sĩ gởi đi dự thi, và sau đó th́ vở hát này được trúng giải của Quốc Hội ban phát.
Khi kết quả được công bố và soạn giả nhà ta vừa lănh giải xong th́ oái oăm thay, đài Hà Nội lại cho truyền thanh liền vở hát đó, mà soạn giả Điêu Huyền nào có hay. Cho tới phiên các ông mật vụ ở Phủ Tổng Thống t́m hiểu tại sao có chuyện kỳ cục như vậy th́ soạn giả Điêu Huyền mới... phát rét. Tuy nhiên cũng may nhờ bầu gánh Hoài Dung – Hoài Mỹ là soạn giả Nguyễn Huỳnh trần t́nh giùm cho Điêu Huyền hết mực cho nên anh này mới thoát khỏi tai bay vạ gió. Ai nấy đều hú hồn cho Điêu Huyền!
Thời Đệ Nhứt Công Ḥa, cuộc thi đó cũng chỉ có 2 tuồng dự thi, nhưng một tuồng bị loại không cho thi, đó là tuồng “Mắng Việt Gian” của nghệ sĩ Bảy Nam (thân mẫu của kỳ nữ Kim Cương). Không biết nội dung tuồng ấy là nhữngǵ mà bị loại. Như vậy chỉ có tuồng “Chén Cháo Chí Linh” tham dự và trúng giải.
Tuồng tích cải lương khó khăn như vậy, nên hiện nay tổ chức nào làm được công việc khuyến khích soạn giả viết tuồng mới, là được giới mộ điệu hoan nghinh cũng đúng thôi.
Vậy nếu như muốn thực hiện công cuộc bảo tồn văn hóa, duy tŕ bộ môn nghệ thuật độc đáo của dân tộc, phải được sự ủng hộ của nhiều phía, cùng góp tay với Hội Cổ Nhạc, th́ mới mong làm được việc.
Về phía tổ chức đứng ra làm, phải đồng tâm hiệp lực, tôn trọng lẫn nhau, ư kiến không tương phản th́ công việc mới trôi chảy, mới đưa đến thành công.
Một cô trưởng đoàn nghệ thuật từng nói: Một ban tổ chức phải thực sự có uy tín “nói mà người ta nghe” th́ mới hy vọng làm được việc. Lễ phát giải Phụng Hoàng kỳ 7 vừa qua cũngnhờ uy tín mà Hội Cổ
Nhạc tổ chức thành công. Chớ nếu chưa đủ uytín “nói mà người ta chẳng nghe”, th́ chuyện nhỏ cũng không xong, chớ đừng nói chi đến chuyện tổ chức phát giải văn học nghệ thuật.
Ngành Mai, thông tín viên RFA
http://vietsn.com/forum/attachment.php?attac hmentid=716933&stc=1&d=1419710046
Thanh Nga nhận HCV giải Thanh Tâm năm 1958 , thời điểm cô đạt đỉnh cao danh vọng Từ trái qua: Thanh Nga - Ngọc Giàu - Lan Chi - Bích Sơn (ảnh minh họa)RFA files
Trước sự việc trên, người ta nhớ lại khi xưa thời kỳ trước 1975, chính phủ Việt Nam Cộng Ḥa, trong công cuộc bảo tồn văn hóa, đă ban hành nghị định thiết lập giải thưởng, lấy tên “Giải Văn Học Nghệ Thuật của Tổng Thống”, để hàng năm phát cho nhiềubộ môn văn hóa nghệ thuật, mà trong đó có tuồng hát bội và tuồng cải lương.
Người được trúng giải ngoài phần danh dự được lănh văn bằng, huy chương, và tiền thưởng khá cao, chỉ nội giải khuyến khích cũng được tiền thưởng 100 ngàn đồng (thời điểm này vàng y khoảng 20 ngàn một lượng).
Thế nhưng, rất hiếm tuồng cải lương tham dự giải, bởi năm đó (1971) chỉ duy nhứt có một tuồng “Thân Gái Dặm Trường” của soạn giả Ngọc Điệp tham dự và được lănh giải khuyến khích.
Hôm lễ phát giải được tổ chức trọng thể tại pḥng khánh tiết Dinh Độc Lập, chính Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu đích thân trao giải cho từng người.
Nghệ sĩ lăo thành Năm Châu với tư cách chánh chủ khảo, trong ban giám khảo chấm giải bộ môn cải lương, ông có mặt trong buổi lễ và được Tổng Thống Thiệu hỏi:
- Tại sao cải lương không có nhiều tuồng tham dự?
Nghệ sĩ Năm Châu đáp bằng một câu thật chí lư:
- Thưa Tổng Thống, đào ở đâu cho ra tuồng cải lương hay mà tham dự giải.
- Không có tuồng th́ cải lương lấy cái chi để hát?
- Cải lương có bao nhiêu tuồng hay th́ giải Thanh Tâm đă chấm điểm hết rồi.
Năm Châu nói rơ hơn là tuồng cải lương được gọi là hay, xuất hiện trong khoảng thời gian từ 1950 đến 1968 (Mậu Thân) chỉ có khoảng hơn 20 tuồng được coi như có ư nghĩa, đạt tiêu chuẩn để chấm điểm, c̣n bao nhiêu tuồng khác gọi là “hương xa” th́ không mang ư nghĩa ǵ hết, cốt truyện từ đâu đâu chẳng biết của quốc gia nào, mà đa số là dựa vào phim Tàu, phim Nhựt ghép lung tung.
Mấy năm nay các gánh chỉ hát đi hát lại tuồng cũ, hoặc ghép tuồng này sang tuồng nọrồi đổi tên tựa, chớ tuồng mới thực sự th́ không có. Những tuồng hay, đạt tiêu chuẩn th́ một số lớn đă từng tham dự giải Thanh Tâm, và một số tuồng hay khác th́ soạn giả đă vào chiến khu, đâu ai dám đem tuồng đi tham dự giải của Tổng Thống.
Kể từ năm Mậu Thân 1968 cải lương xuống dốc trầm trọng, các soạn giả lớn ngưng viết tuồng. Giờ đây cải
lương chỉ có những tuồng chấp vá loạn xị, hoặc sao chép từ phim Tàu th́ córa hồn ǵ đâu mà tham dự giải.
C̣n lư do v́ sao mà soạn giả lớn ngưng viếttuồng th́ rất dễ hiểu, bởi cải lương xuống dốc, nếu bỏ công sức, tim óc để hoàn thành cho ra đời một vở hát mà không tiêu thụ được. Gánh hát ế, một ngày hát 4, 5 ngày nghỉ, lỗ lă là thường th́ đâu có tiền dư trả tiền bản quyền cho soạn giả.
Vậy th́ soạn giả lấy ǵ lo cho cuộc sống để mà tiếp tục viết tuồng. Những soạn giả mà nghiệp dĩ c̣n mang, ngườita thấy có Thu An th́ anh này vốn là thầy tuồng, một thời làm mưalàm gió trên sân khấu đoàn Thủ Đô, từng viết tuồng Tiếng Trống Sang Canh, Con C̣ Trắng, Gánh Cỏ Sông Hàn... rồi nhảy ra lập gánh Hương Mùa Thu. V́ là gánh hát nhà buộc ḷng phải viết lách lai rai cho Ngọc Hương hát cho vui, chớ chẳng phải là muốn tranh tài với ai nữa cả.
Riêng về hai soạn giả Hà Triều và Hoa Phượng vang danh tên tuổi, có thế đứng mạnh nhứt trong số soạn giả lớn danh, th́ đă kẻ trước người sau xa lánh Sài G̣n để tạo cho ḿnh một sân khấu nhỏ sống đắp đổi ngoài Trung, và dĩ nhiên nghiệp dĩ bắt buộc các anh phải viết tuồng cho gánh của các anh hát như Thu An vậy. Thời điểm này liên danh Hà Triều – Hoa Phượng chỉ c̣n lại trong ḷng khán giả như chuyện vang bóng một thời vậy thôi.
Những tuồng cải lương đang diễn hiện nay trên các sân khấu, trên truyền h́nh là của các soạn giả nhỏ trước đây chỉ sống được với các gánh hạng B, hạng C, nay nghiễm nhiên trở thành trụ cột của các gánh lớn, để rồi chỉ cần đi coi phim kiếm hiệp Tàu rồi cóp lại làm tuồng kiếm hiệp, hoặc xào nấu lại những vở tuồng cũ trên chục năm trước đây cho hát kiếm cơm đắp đổi, th́ làm sao có tuồng mới để màtham dự giải.
Lời trần t́nh của nghệ sĩ Năm Châu trước Tổng Thống Thiệu rất đúng với thực tại của cải lương lúc bấy giờ, đó là cải lương thiếu tuồng tích nên ngày một suy yếu, mà càng suy yếu t
h́ lại càng không có tuồng hay. Cái ṿng lẩn quẩn đó cứ kéo dài hết năm nầy sang năm nọ, thành thử ra nhiều năm qua cải lương chưa có một tuồng hay nào xuất hiện, th́ lấy đâu ra tuồng để tham dự giải.
Vấn đề đă cho thấy rằng ngay cả giải văn học nghệ thuật của Tổng Thống, đầy đủ phương tiện tổ chức, giải thưởng lớn lao cả về tinh thần lẫn vất chất, vậy mà cũng thiếu tuồng cải lươngtham dự, th́ các tổ chức sau này đứng ra làm cái công việc trên th́ không thể nào mà không gặp khó khăn.
Không phải chỉ thời Tổng Thống Nguyến Văn Thiệu mới có giải văn học nghệ thuật phát cho cải lương, mà trước kia chính phủ của Tổng Thống Ngô Đ́nh Diệm cũng có phát giải cho cải lương, và cũng rất ít tuồng tham dự giải. Trước khi nói về giải thưởng cải lương thời Đệ Nhứt Cộng Ḥa, th́ phải nói đến các gánh hát trong khu kháng chiến của những năm 1946 – 1947 để rồi dẫn đến câu chuyện này.
Số là thời ấy trong vùng kháng chiến, gánhhát Lam Sơn của nhạc sĩ Chín Điều có vở hát “Chén Cháo Chí Linh” tức
Lam Sơn khởi nghĩa được coi như là tuồng chủ lực. Sau 1954 Chín Điều về thành làm soạn giả lấy bút hiệu là Điêu Huyền, và lúc xảy ra câu chuyện th́ ông đang cộng tác với đoàn Hoài Dung – Hoài Mỹ của vợ chồng đào Hoài Dung và soạn giả Nguyễn Huỳnh. Gánh hát do đào Hoài Dung đứngtên làm giám đốc, bởi soạn giả Nguyễn Huỳnh đang là viên chức cảnh sát cấp lớn ở Đô Thành (ông C̣ Huỳnh).
Năm 1957, Phủ Tổng Thống có mở ra cuộc thi văn nghệ tŕnh diễn toàn quốc, chú trọng vào hai bộ môn kịch nói và ca kịch. Thông cáo về cuộc thi đó được đưa tới Hội Nghệ Sĩ Ái Hữu để nhờ hội này phổ biến và khích lệ giới sáng tác ca kịch tham gia. Hội Nghệ Sĩ thấy ḿnh phải làm gương trước hơn ai hết, nên tổng thơ kư của hội lúc đó là soạn giả Duy Lân mới hỏi số anh em soạn giả hiện diện rằng ai có tuồng hát lành mạnh th́ nên gởi dự thí.
Lúc bấy giờ soạn giả Điêu Huyền liền thưa thiệt rằng anh có sẵn vở hát “Chén Cháo Chí Linh” mà anh coi ra như có đủ yếu tố dự thi, nhưng ngặt cái là nó được sáng tác hồi c̣n trongkhu kháng chiến, chẳng biết là có nên gởi dự thi hay không? Tổng thơ kư DuyLân cho rằng chẳng làm sao hết, xin miễn rằng nó chỉ đề cao tinh thần dân tộc chiến đấu mà chẳng có điểm nào tuyên truyền cho cộng sản th́ thôi.
Cũng cần nói thêm dù rằng tuồng được hát từ lâu trong khu kháng chiến, nhưng chỉ viết tay trong cuốn tập học tṛ giống như bản thảo. Nghe vậy soạn giả Điêu Huyền đánh máy vở hát trên giao qua cho Hội Nghệ Sĩ gởi đi dự thi, và sau đó th́ vở hát này được trúng giải của Quốc Hội ban phát.
Khi kết quả được công bố và soạn giả nhà ta vừa lănh giải xong th́ oái oăm thay, đài Hà Nội lại cho truyền thanh liền vở hát đó, mà soạn giả Điêu Huyền nào có hay. Cho tới phiên các ông mật vụ ở Phủ Tổng Thống t́m hiểu tại sao có chuyện kỳ cục như vậy th́ soạn giả Điêu Huyền mới... phát rét. Tuy nhiên cũng may nhờ bầu gánh Hoài Dung – Hoài Mỹ là soạn giả Nguyễn Huỳnh trần t́nh giùm cho Điêu Huyền hết mực cho nên anh này mới thoát khỏi tai bay vạ gió. Ai nấy đều hú hồn cho Điêu Huyền!
Thời Đệ Nhứt Công Ḥa, cuộc thi đó cũng chỉ có 2 tuồng dự thi, nhưng một tuồng bị loại không cho thi, đó là tuồng “Mắng Việt Gian” của nghệ sĩ Bảy Nam (thân mẫu của kỳ nữ Kim Cương). Không biết nội dung tuồng ấy là nhữngǵ mà bị loại. Như vậy chỉ có tuồng “Chén Cháo Chí Linh” tham dự và trúng giải.
Tuồng tích cải lương khó khăn như vậy, nên hiện nay tổ chức nào làm được công việc khuyến khích soạn giả viết tuồng mới, là được giới mộ điệu hoan nghinh cũng đúng thôi.
Vậy nếu như muốn thực hiện công cuộc bảo tồn văn hóa, duy tŕ bộ môn nghệ thuật độc đáo của dân tộc, phải được sự ủng hộ của nhiều phía, cùng góp tay với Hội Cổ Nhạc, th́ mới mong làm được việc.
Về phía tổ chức đứng ra làm, phải đồng tâm hiệp lực, tôn trọng lẫn nhau, ư kiến không tương phản th́ công việc mới trôi chảy, mới đưa đến thành công.
Một cô trưởng đoàn nghệ thuật từng nói: Một ban tổ chức phải thực sự có uy tín “nói mà người ta nghe” th́ mới hy vọng làm được việc. Lễ phát giải Phụng Hoàng kỳ 7 vừa qua cũngnhờ uy tín mà Hội Cổ
Nhạc tổ chức thành công. Chớ nếu chưa đủ uytín “nói mà người ta chẳng nghe”, th́ chuyện nhỏ cũng không xong, chớ đừng nói chi đến chuyện tổ chức phát giải văn học nghệ thuật.
Ngành Mai, thông tín viên RFA