Romano
01-11-2015, 19:42
Ngôn luận tự do sẽ chẳng có nhiều tác dụng nếu nó có nghĩa là chỉ nói những điều mọi người đều đồng ư. Ngôn luận tự do cũng sẽ chẳng có nhiều tác dụng nếu nó bị giới hạn nhằm tránh làm cho người ta tức giận. Ngôn luận tự do là quyền tự do dân chủ căn bản của xă hội v́ xă hội có tự do ngôn luận và tự do tư tưởng là xă hội được cai trị bởi lí trí chứ không phải là bị cai trị bời đức tin, bất đồng được giải quyết bằng lí lẽ chứ không phải bằng bạo lực. Đấy là xă hội, nơi tư tưởng có thể thay đổi và thái độ có thể tiến hóa một cách tự nguyện. C̣n xă hội không có tự do ngôn luận th́ ngược lại, đấy là xă hội, nơi tư tưởng của bạn đă được người ta quyết định thay cho bạn từ trước rồi.
Cuộc tấn công hôm thứ tư, 7 tháng 1, vào ṭa soạn tạp chí Charlie Hebdo, ở Paris, là cuộc tấn công trực tiếp vào chế độ dân chủ và tư tưởng về ngôn luận tự do. Những kẻ tấn công muốn rằng xă hội phải hiểu rơ điều đó. Nói cho cùng, đấy chính là lí do tồn tại của họ.
Nền tảng của tờ tạp chí này là châm biếm chính trị. Các tác giả của nó chế giễu các chính khách, các nhân vật nổi tiếng và các nhà lănh đạo chính phủ, họ biến những tính toán và những bước đi sai lầm thành tṛ cười. Họ cũng thường xuyên chế nhạo các tôn giáo lớn trên thế giới. Bất ḱ khán giả nào của chương tŕnh The Daily Show hay Colbert Report cũng đều có thể khẳng định rằng châm biếm có thể là một trong những h́nh thức có sức thuyết phục nhất của ngôn luận. Nói cho cùng, một lời nhạo báng chính xác có thể phơi bày ra hết gan ruột của một tư tưởng nhảm nhí. Bạn cười khi nghe một câu chuyện khôi hài, nhưng đấy có thể không phải là bạn công nhận cái khôi hài của nó mà là công nhận tính chân thực của nó.
Xă hội phương Tây hiện đại, sản phẩm của thời đại Khai sáng, được xây dựng trên ư tưởng cho rằng trong khi mỗi người chúng ta đều có thể tự chọn lấy tôn giáo cho riêng ḿnh, th́ trong lĩnh vực công cộng, mọi tư tưởng và đức tin đều có thể được đem ra thảo luận và tranh luận. Nhưng những kẻ được vũ trang bằng súng Kalashnikov chứ không phải bằng lí lẽ và tấn công các họa sĩ biếm họa, những người cầm bút và biên tập viên của Charlie Hebdo tin vào một mô h́nh xă hội khác: xă hội với những quy tắc mà lí trí của con người không thể thách thức. Họ có trong đầu cái thế giới với một loạt những niềm tin cơ bản đơn giản là không thể được đem ra thảo luận, nếu không muốn chết.
Đáp lại, người dân trên toàn thế giới đă cùng nhau hô vang mấy từ: “Je Suis Charlie” – Tôi là Charlie. Và theo một nghĩa nào đó, tất cả chúng ta đều là Charlie. Xă hội nào cũng cần những người như các họa sĩ trào phúng ở tạp chí Charlie Hebdo.
Không, không có nhiều người muốn dùng hết ngày này sang tháng khác để chế giễu các nhân vật chính trị và tôn giáo, t́m những lời dối trá trong những tuyên bố của họ, chế nhạo những người có quyền lực và những người thèm khát quyền lực. Rất ít người trong chúng ta muốn sống trong thế giới mà ai và lúc nào cũng t́m cách trở thành Charlie. Nhưng nếu một số người đôi khi không muốn đóng vai của Charlie và không có quyền tự do lựa chọn khi nào, tại sao và họ sẽ làm việc đó như thế nào th́ nền văn minh của chúng ta và tất cả các quyền tự do của nó sẽ trở thành bất khả thi. Họ có thể thể hiện tư tưởng của ḿnh trên sách báo, trên các phương tiện truyền thông xă hội, tại nơi thờ phượng hay thậm chí là chỉ là giữa những bạn bè với nhau, nhưng nếu không được quyền thách thức hiện trạng th́ cũng không có chế độ dân chủ.
Cần phải nói rằng những kẻ thực hiện cuộc tấn công hôm thứ tư không phải là đại diện của đa số trong cộng đồng Hồi giáo. Chúng là những mẩu thịt thừa, mặc dù chúng hy vọng rằng thông qua sức mạnh của chủ nghĩa khủng bố chúng sẽ để trở thành ḍng chủ lưu. H́nh ảnh ghi được cho thấy rằng vừa tấn công chúng vừa hô: “Allahu Akbar”, nhưng chúng sử dụng sai cụm từ. Thật khó có thể chấp nhận được rằng một người nào đó nói rằng Chúa là vĩ đại lại có thể coi cuộc sống con người, được làm ra theo h́nh ảnh của Ngài, rẻ như vậy.
Nhà văn Salman Rushdie, người đă phải trốn tránh suốt nhiều năm ṛng, hôm qua đă nói: “Tôi ủng hộ Charlie Hebdo, tất cả chúng ta đều phải làm như thế, để bảo vệ nghệ thuật châm biếm, châm biếm luôn luôn là một động lực của tự do và chống lại chế độ độc tài, gian dối và ngu dốt. ‘Tôn trọng tôn giáo’ đă trở thành một cụm từ có nghĩa là ‘sợ hăi của tôn giáo’. Tôn giáo, tương tự như tất cả những ư tưởng khác, xứng đáng bị chỉ trích, châm biếm, và, vâng, không cần tôn trọng mà chẳng việc ǵ phải sợ”.
Đối với một số người, dường như ông Rushdie đă đi quá xa. Dân chủ không đ̣i hỏi coi thường tôn giáo; trên thực tế, ư tưởng về các quyền tự do dân sự có nghĩa là phải tôn trọng sự lựa chọn tôn giáo của mỗi người. Nhưng lĩnh vực công cộng lại là chuyện khác. Nếu không được phép phê phán tất cả các loại tư tưởng, trong đó có tư tưởng tôn giáo th́ cũng không thể có xă hội dân chủ, duy lí, hiện đại, như ta đang thấy hiện nay. Đấy là nguyên lí quan trọng nhất của nó.
Tờ b́a số ra gần đây nhất của Charlie Hebdo là h́nh nhà văn Michel Houellebecq. Cuốn tiểu thuyết mới ra gần đây của ông, Submission (Khuất phục), là văn châm biếm phản-không-tưởng về nước Pháp trong tương lai, lúc đó đă trở thành nền chính trị thần quyền. Trong cuộc phỏng vấn được công bố trong tuần này, ông Houellebecq nói rằng những tư tưởng “đạt đến chiều cao của thời kỳ Khai sáng, và dẫn đến cuộc Cách mạng Pháp, đang chết dần. Sẽ chẳng c̣n ǵ, chỉ là một chú thích trong lịch sử nhân loại mà thôi”. Ông nói xă hội hiện đại, thế tục là đă “chết”.
Nỗi sợ của ông phản ánh hi vọng của những kẻ đă tấn công Paris, tấn công nước Pháp, tấn công chế độ dân chủ và thời hiện đại vào hôm thứ Tư. Nhưng cả ông Michel Houellebecq lẫn những kẻ tấn công đều đă lầm. Ước muốn tự do của con người mạnh hơn điều đó.
tm
Cuộc tấn công hôm thứ tư, 7 tháng 1, vào ṭa soạn tạp chí Charlie Hebdo, ở Paris, là cuộc tấn công trực tiếp vào chế độ dân chủ và tư tưởng về ngôn luận tự do. Những kẻ tấn công muốn rằng xă hội phải hiểu rơ điều đó. Nói cho cùng, đấy chính là lí do tồn tại của họ.
Nền tảng của tờ tạp chí này là châm biếm chính trị. Các tác giả của nó chế giễu các chính khách, các nhân vật nổi tiếng và các nhà lănh đạo chính phủ, họ biến những tính toán và những bước đi sai lầm thành tṛ cười. Họ cũng thường xuyên chế nhạo các tôn giáo lớn trên thế giới. Bất ḱ khán giả nào của chương tŕnh The Daily Show hay Colbert Report cũng đều có thể khẳng định rằng châm biếm có thể là một trong những h́nh thức có sức thuyết phục nhất của ngôn luận. Nói cho cùng, một lời nhạo báng chính xác có thể phơi bày ra hết gan ruột của một tư tưởng nhảm nhí. Bạn cười khi nghe một câu chuyện khôi hài, nhưng đấy có thể không phải là bạn công nhận cái khôi hài của nó mà là công nhận tính chân thực của nó.
Xă hội phương Tây hiện đại, sản phẩm của thời đại Khai sáng, được xây dựng trên ư tưởng cho rằng trong khi mỗi người chúng ta đều có thể tự chọn lấy tôn giáo cho riêng ḿnh, th́ trong lĩnh vực công cộng, mọi tư tưởng và đức tin đều có thể được đem ra thảo luận và tranh luận. Nhưng những kẻ được vũ trang bằng súng Kalashnikov chứ không phải bằng lí lẽ và tấn công các họa sĩ biếm họa, những người cầm bút và biên tập viên của Charlie Hebdo tin vào một mô h́nh xă hội khác: xă hội với những quy tắc mà lí trí của con người không thể thách thức. Họ có trong đầu cái thế giới với một loạt những niềm tin cơ bản đơn giản là không thể được đem ra thảo luận, nếu không muốn chết.
Đáp lại, người dân trên toàn thế giới đă cùng nhau hô vang mấy từ: “Je Suis Charlie” – Tôi là Charlie. Và theo một nghĩa nào đó, tất cả chúng ta đều là Charlie. Xă hội nào cũng cần những người như các họa sĩ trào phúng ở tạp chí Charlie Hebdo.
Không, không có nhiều người muốn dùng hết ngày này sang tháng khác để chế giễu các nhân vật chính trị và tôn giáo, t́m những lời dối trá trong những tuyên bố của họ, chế nhạo những người có quyền lực và những người thèm khát quyền lực. Rất ít người trong chúng ta muốn sống trong thế giới mà ai và lúc nào cũng t́m cách trở thành Charlie. Nhưng nếu một số người đôi khi không muốn đóng vai của Charlie và không có quyền tự do lựa chọn khi nào, tại sao và họ sẽ làm việc đó như thế nào th́ nền văn minh của chúng ta và tất cả các quyền tự do của nó sẽ trở thành bất khả thi. Họ có thể thể hiện tư tưởng của ḿnh trên sách báo, trên các phương tiện truyền thông xă hội, tại nơi thờ phượng hay thậm chí là chỉ là giữa những bạn bè với nhau, nhưng nếu không được quyền thách thức hiện trạng th́ cũng không có chế độ dân chủ.
Cần phải nói rằng những kẻ thực hiện cuộc tấn công hôm thứ tư không phải là đại diện của đa số trong cộng đồng Hồi giáo. Chúng là những mẩu thịt thừa, mặc dù chúng hy vọng rằng thông qua sức mạnh của chủ nghĩa khủng bố chúng sẽ để trở thành ḍng chủ lưu. H́nh ảnh ghi được cho thấy rằng vừa tấn công chúng vừa hô: “Allahu Akbar”, nhưng chúng sử dụng sai cụm từ. Thật khó có thể chấp nhận được rằng một người nào đó nói rằng Chúa là vĩ đại lại có thể coi cuộc sống con người, được làm ra theo h́nh ảnh của Ngài, rẻ như vậy.
Nhà văn Salman Rushdie, người đă phải trốn tránh suốt nhiều năm ṛng, hôm qua đă nói: “Tôi ủng hộ Charlie Hebdo, tất cả chúng ta đều phải làm như thế, để bảo vệ nghệ thuật châm biếm, châm biếm luôn luôn là một động lực của tự do và chống lại chế độ độc tài, gian dối và ngu dốt. ‘Tôn trọng tôn giáo’ đă trở thành một cụm từ có nghĩa là ‘sợ hăi của tôn giáo’. Tôn giáo, tương tự như tất cả những ư tưởng khác, xứng đáng bị chỉ trích, châm biếm, và, vâng, không cần tôn trọng mà chẳng việc ǵ phải sợ”.
Đối với một số người, dường như ông Rushdie đă đi quá xa. Dân chủ không đ̣i hỏi coi thường tôn giáo; trên thực tế, ư tưởng về các quyền tự do dân sự có nghĩa là phải tôn trọng sự lựa chọn tôn giáo của mỗi người. Nhưng lĩnh vực công cộng lại là chuyện khác. Nếu không được phép phê phán tất cả các loại tư tưởng, trong đó có tư tưởng tôn giáo th́ cũng không thể có xă hội dân chủ, duy lí, hiện đại, như ta đang thấy hiện nay. Đấy là nguyên lí quan trọng nhất của nó.
Tờ b́a số ra gần đây nhất của Charlie Hebdo là h́nh nhà văn Michel Houellebecq. Cuốn tiểu thuyết mới ra gần đây của ông, Submission (Khuất phục), là văn châm biếm phản-không-tưởng về nước Pháp trong tương lai, lúc đó đă trở thành nền chính trị thần quyền. Trong cuộc phỏng vấn được công bố trong tuần này, ông Houellebecq nói rằng những tư tưởng “đạt đến chiều cao của thời kỳ Khai sáng, và dẫn đến cuộc Cách mạng Pháp, đang chết dần. Sẽ chẳng c̣n ǵ, chỉ là một chú thích trong lịch sử nhân loại mà thôi”. Ông nói xă hội hiện đại, thế tục là đă “chết”.
Nỗi sợ của ông phản ánh hi vọng của những kẻ đă tấn công Paris, tấn công nước Pháp, tấn công chế độ dân chủ và thời hiện đại vào hôm thứ Tư. Nhưng cả ông Michel Houellebecq lẫn những kẻ tấn công đều đă lầm. Ước muốn tự do của con người mạnh hơn điều đó.
tm