Romano
01-11-2015, 19:53
Chỉ là tàn dư của lịch sử
Học Viện Khổng Tử được khai trương ngay trong trường Đại Học Hà Nội là chuyện đă rồi. Nó được sử dụng làm ǵ (ngoài dạy ngôn ngữ) th́ ai cũng biết, tiếng xấu đă đồn khắp từ những trường ĐH McMaster, ĐH Waterloo đến cả ĐH Chicago. Ngoài cái tên Học Viện Khổng Tử gợi nhớ đến bộ quy tắc sống của một người dân điển h́nh trong chế độ Phong kiến gồm “tu thân, tề gia, trị quốc, b́nh thiên hạ” vốn không c̣n hợp thời bởi có khả năng gợi mở, kích động tính hiếu chiến trong một thế giới đề cao hoà b́nh, tự do hiện tại. Cái tên Học Viện Khổng Tử không mang nhiều mục đích hơn là giúp phân biệt tổ chức này giữa hàng trăm triệu cái tên khác loài người có thể nghĩ ra.
Những ǵ Khổng Tử đă làm và đúc kết được sinh ra trong thời loạn lạc, cùng cố gắng biểu dương tư tưởng của ông trong hơn nửa cuộc đời đi thuyết phục các đế vương sử dụng nó làm phương tiện cai trị mang lại lợi ích nhiều nhất cho các đế vương. Thời của các đế vương đă qua và thế giới hướng đến mô h́nh quản lư quyền lực phân bổ đồng đều – tam quyền phân lập, giá trị nó mang lại v́ thế, chỉ giới hạn trong thời kỳ Phong kiến quân chủ độc quyền. Hiện nay dù Khổng giáo là chủ đề để nghiên cứu học thuật, không nhà nước nào đem đi áp dụng vào xă hội hiện tại. Khổng Tử có ǵ và các sản phẩm của ông giờ là lịch sử. Chuyện chỉ trích Học Viện Khổng Tử ở Việt Nam phần nhiều chuyển hướng thành chỉ trích Khổng Tử và Khổng giáo không làm mọi việc tốt đẹp hơn, v́ thế không làm giới hạn hoặc giảm thiểu nỗi lo Trung Quốc mưu đồ thống trị Việt Nam thành hiện thực nếu họ thực sự muốn sử dụng Khổng giáo như một công cụ.
Chiêu bài của nước lớn
Học Viện Khổng Tử mọc lên ngay tại trường đại học mang tên thủ đô và được ông Du Chính Thanh cắt băng khánh thành trong một chuyến công tác chóng vánh. Tại sao là Du Chính Thanh và điều đó có ư nghĩa ǵ th́ cần xem xét vai tṛ của người cắt băng ở nước sở tại. Vai tṛ cuả nhân vật này có thể nói lên khá nhiều điều dù vẫn chỉ giới hạn ở sự hoài nghi:
Trong quan hệ ngoại giao, mỗi cá nhân đại diện và chức vụ cá nhân đó đang nắm giữ đều có một hàm ư đi kèm giúp làm rơ hay nhấn mạnh mục đích hành động mà cá đó thực hiện trong quan hệ giữa các quốc gia. Khác với Việt Nam do Đảng Cộng Sản Việt Nam lănh đạo và là đảng phái duy nhất được công nhận, Trung Quốc là quốc gia có “bề ngoài” đa đảng – thông qua Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc (Chính Hiệp), Đảng Cộng Sản Trung Quốc công nhận và lănh đạo tất cả các đảng phái c̣n lại theo một mô ḿnh có thể hiểu là “đảng trên đảng”. Đảng Cộng Sản Trung Quốc v́ thế có quyền lực hơn với các đảng phái c̣n lại và xuất phát điểm của quyền lực mang ít nhiều tính chất áp đặt. Ông Du Chính Thanh với vai tṛ chủ tịch Chính Hiệp xuất hiện tại Việt Nam để mở cửa Học Viện Khổng Tử – Cơ quan được thế giới coi như là nơi thể hiện tinh thần của Đảng Cộng Sản Trung Quốc v́ vậy dấy lên hoài nghi cho rằng Trung Quốc đang t́m kiếm một sự áp đặt mới lên Việt Nam.
Đây chính là những ǵ Trung Quốc đă làm hàng ngh́n năm trước và dù gánh xiềng xích đă bị người Việt đập tan năm 938, mục tiêu chính trị của người bạn phương Bắc chưa bao giờ có dấu hiệu từ bỏ. Dù ngoại giao hai nước chưa có xuất hiện căng thẳng không thể hoà giải, Trung Quốc chưa bao giờ thống nhất những ǵ họ nói và những ǵ họ làm bởi họ xử sự theo kiểu miệng nói hoà b́nh, tay cầm súng. Đến lúc nào biết Trung Quốc thật sự muốn ǵ vẫn chỉ là những câu hỏi. Theo lẽ thường, khi những câu hỏi mọc lên xung quanh nỗi sợ hăi, nỗi sợ hăi lập tức được nhân lên nhiều lần – Trung Quốc dường như đang thực hiện chiến lược xâm lược mềm Việt Nam từ bên trong hơn là sử dụng vũ lực.
Những tổ chức đều sống bởi con người nên mấu chốt sự tồn tại Học Viện Khổng Tử sẽ vô nghĩa nếu như không có những con người làm nên nó và những người chịu ảnh hưởng nó hướng đến. Người Việt có lẽ đă chịu thừa ảnh hưởng của Khổng giáo để phải cần thêm một tổ chức khuếch trương những điều đă có sẵn trong tư tưởng như bất b́nh đẳng nam nữ hay chữ “trinh” đứng ngang hàng nhân phẩm. Cổ vũ những điều đó cứ như bơm thêm không khí vào không khí vậy.
Thời điểm Học Viện Khổng Tử hoạt động đồng nghĩa sẽ có nhiều người Trung Quốc đến Việt Nam làm việc. Tất cả chúng ta đều không biết họ nuôi ư định ǵ trong đầu ngoài việc biết họ có một nền tảng văn hoá chung, nếp nghĩ của giới lănh đạo và họ v́ vậy sẽ có nhiều điểm trùng khớp. Dưới góc độ âm mưu mà nói sẽ chẳng có vỏ bọc nào hoàn hảo hơn một cơ quan văn hoá để làm nhiệm vụ t́nh báo v́ điều kiện nghề t́nh báo là hoà nhập vào văn hoá của mục tiêu. Mặc nhiên, khi đă là người Trung Quốc được cử đến, mọi quyết định lựa chọn đều sẽ đưa về lợi ích quốc gia.
Không phải ngẫu nhiên mà Cơ quan t́nh báo Canada (CSIS) thực hiện các cuộc điều tra phản gián nhằm vào Học Viện Khổng Tử, nếu họ nghi ngờ ta cũng phải có tâm lư đề pḥng. Nhưng điều đó không đáng sợ bởi tất cả các cơ quan giao lưu văn hoá dù từ quốc gia nào đều sẽ quan tâm đến lợi ích quốc gia trước nhất, dù đó là Le’space của Pháp, Viện Geothe của Đức hay Japan Foundation của Nhật Bản. Tất cả đều đă được chào đón bởi người Việt, không lư do ǵ chúng ta bỏ mặc một cơ hội nếu nó mang lại hiểu biết lẫn nhau giữa hai dân tộc, t́nh bạn và tri thức. Vậy mà chúng ta chỉ không chào đón Học Viện Khổng Tử. Hoặc có lẽ chúng ta không chào đón những ǵ Trung Quốc t́m kiếm?
Họ đă xâm lăng nơi khác
Người Trung Quốc muôn đời vẫn sẽ là người Trung Quốc, họ sẽ luôn ở đó và toan tính những điều khó đoán biết; nhưng người Việt bây giờ và người Việt mai sau nỗi lo lắng mang tên Trung Quốc có thể sẽ thể hiện rất khác. Khi đă trải qua một cuộc chiến tranh biên giới 1989 và mang trong ḿnh một mảnh đạn của kẻ thù, người ta sẽ không bao giờ quên được cảm giác đau nhói khi nhắc về kẻ thù. Một số sẽ thù ghét suốt phần đời c̣n lại và không tha thứ – điều này không hề tốt nhưng ít nhất là một lư do hợp lư để liên kết bản thân con người với nỗi đau dân tộc.
Những người trẻ lại thiếu đi chính sự thấu cảm ấy, niềm tự hào dân tộc là một thứ vô h́nh thiêng liêng nhưng nó đang được dùng để ghét, người ta ghét chỉ v́ ghét. Không hề có một lư lẽ nào biện hộ nổi việc xuống đường đập phá hàng trăm doanh nghiệp chỉ v́ tên nh́n “giống như là Trung Quốc” khi dàn khoản HD-981 xâm phạm chủ quyền. Bộ phận rất lớn chúng ta quá thiếu khả năng suy xét và hành động c̣n cảm tính. Không ai muốn thờ ơ nhưng đập phá hay thù ghét là vị kỷ, chỉ biết thoả măn cảm xúc riêng, nó thể hiện sự bất lực không có được một suy nghĩ thông tuệ để giải quyết vấn đề. Mọi vấn đề, chúng ta để nhà nước giải quyết bằng cái đầu lạnh của họ c̣n chúng ta hành động bằng cái đầu nóng. Những ǵ chúng ta có thật là sự đoàn kết lỏng lẻo.
Trong quan hệ Việt Nam – Trung Quốc, chúng ta đang trở thành những người “nhập siêu” và họ quả thực đang “xuất siêu” vào Việt Nam rất nhiều (nhưng không phải tất cả) những thứ xấu xí. Chúng ta đề pḥng thế nào? Nếu ở Mỹ họ có tư tưởng tự do ngôn luận khiến thời điểm Học Viện Khổng Tử cấm nói về Tây Tạng họ tẩy chay và đóng cửa Học Viện Khổng Tử th́ ở Việt Nam chúng ta có ǵ ngoài sự thù ghét sinh ra từ cảm xúc?
Những điều định nghĩa người Việt giờ đây cần phải kèm thêm yếu tố nước ngoài: Một người Việt sẽ đi xe máy HONDA, thích uống nước ngọt Coca-Cola, ghét Trung Quốc nhưng sẽ chọn đồ Trung Quốc giá rẻ nếu có nhu cầu mua sắm. Ở thời hiện đại mà chúng ta nghèo khổ v́ quá thiếu đặc sản của riêng ḿnh. Những gía trị người Việt sản sinh ra bằng chất xám rất thấp – ngay trong khối ASEAN thôi người ta chỉ ra Việt Nam duy nhất hơn được Campuchia; trong cùng khoảng thời gian chúng ta chỉ tạo ra bằng 50% giá trị những ǵ Philippines (xếp trên một bậc) làm được. Thế nhưng chúng ta chi trả để mua sắm lại đứng hàng đầu khu vực. Khi việc tiêu thụ nhiều và kiến tạo thấp đă thành một thứ thói quen, những ǵ của người Việt lựa chọn sẽ thật mong manh và chẳng bền vững. Những ảnh hưởng đó như thế nào chúng ta thấy rơ ngoài xă hội qua những vụ tai nạn, sập hầm, lở đường bất ngờ và yếu tố Trung Quốc cứ như một bóng ma.
Họ thậm chí đă thuê một phần rất lớn trong gần 200,000 héc-ta rừng đầu nguồn ở Việt Nam (10 tỉnh quản lư số diện tích rừng đều là tỉnh biên giới) để sử dụng thời hạn 50 năm. Phần độc hại của văn hoá Trung Quốc đă xâm lăng ngay vào chính cách chúng ta cư xử với đồng bào ḿnh mà chúng ta mặc nhiên thừa nhận chúng tồn tại, chỉ t́m cách né đi chứ không t́m cách loại trừ: Kinh doanh gian trá, đầu độc thực phẩm, sùng bái cá nhân…
Tôi – người Viết bài này có lúc đă tâm niệm rằng h́nh như ngoài đất là của Việt Nam, những ǵ có trên mặt đất đều có dấu ấn Trung Quốc. Một cách khá ngọt ngào mà nói, về cơ bản, chúng ta đă bị xâm lăng. Chúng ta đang thật sự gặp nguy hiểm!
Hung Phan
Học Viện Khổng Tử được khai trương ngay trong trường Đại Học Hà Nội là chuyện đă rồi. Nó được sử dụng làm ǵ (ngoài dạy ngôn ngữ) th́ ai cũng biết, tiếng xấu đă đồn khắp từ những trường ĐH McMaster, ĐH Waterloo đến cả ĐH Chicago. Ngoài cái tên Học Viện Khổng Tử gợi nhớ đến bộ quy tắc sống của một người dân điển h́nh trong chế độ Phong kiến gồm “tu thân, tề gia, trị quốc, b́nh thiên hạ” vốn không c̣n hợp thời bởi có khả năng gợi mở, kích động tính hiếu chiến trong một thế giới đề cao hoà b́nh, tự do hiện tại. Cái tên Học Viện Khổng Tử không mang nhiều mục đích hơn là giúp phân biệt tổ chức này giữa hàng trăm triệu cái tên khác loài người có thể nghĩ ra.
Những ǵ Khổng Tử đă làm và đúc kết được sinh ra trong thời loạn lạc, cùng cố gắng biểu dương tư tưởng của ông trong hơn nửa cuộc đời đi thuyết phục các đế vương sử dụng nó làm phương tiện cai trị mang lại lợi ích nhiều nhất cho các đế vương. Thời của các đế vương đă qua và thế giới hướng đến mô h́nh quản lư quyền lực phân bổ đồng đều – tam quyền phân lập, giá trị nó mang lại v́ thế, chỉ giới hạn trong thời kỳ Phong kiến quân chủ độc quyền. Hiện nay dù Khổng giáo là chủ đề để nghiên cứu học thuật, không nhà nước nào đem đi áp dụng vào xă hội hiện tại. Khổng Tử có ǵ và các sản phẩm của ông giờ là lịch sử. Chuyện chỉ trích Học Viện Khổng Tử ở Việt Nam phần nhiều chuyển hướng thành chỉ trích Khổng Tử và Khổng giáo không làm mọi việc tốt đẹp hơn, v́ thế không làm giới hạn hoặc giảm thiểu nỗi lo Trung Quốc mưu đồ thống trị Việt Nam thành hiện thực nếu họ thực sự muốn sử dụng Khổng giáo như một công cụ.
Chiêu bài của nước lớn
Học Viện Khổng Tử mọc lên ngay tại trường đại học mang tên thủ đô và được ông Du Chính Thanh cắt băng khánh thành trong một chuyến công tác chóng vánh. Tại sao là Du Chính Thanh và điều đó có ư nghĩa ǵ th́ cần xem xét vai tṛ của người cắt băng ở nước sở tại. Vai tṛ cuả nhân vật này có thể nói lên khá nhiều điều dù vẫn chỉ giới hạn ở sự hoài nghi:
Trong quan hệ ngoại giao, mỗi cá nhân đại diện và chức vụ cá nhân đó đang nắm giữ đều có một hàm ư đi kèm giúp làm rơ hay nhấn mạnh mục đích hành động mà cá đó thực hiện trong quan hệ giữa các quốc gia. Khác với Việt Nam do Đảng Cộng Sản Việt Nam lănh đạo và là đảng phái duy nhất được công nhận, Trung Quốc là quốc gia có “bề ngoài” đa đảng – thông qua Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc (Chính Hiệp), Đảng Cộng Sản Trung Quốc công nhận và lănh đạo tất cả các đảng phái c̣n lại theo một mô ḿnh có thể hiểu là “đảng trên đảng”. Đảng Cộng Sản Trung Quốc v́ thế có quyền lực hơn với các đảng phái c̣n lại và xuất phát điểm của quyền lực mang ít nhiều tính chất áp đặt. Ông Du Chính Thanh với vai tṛ chủ tịch Chính Hiệp xuất hiện tại Việt Nam để mở cửa Học Viện Khổng Tử – Cơ quan được thế giới coi như là nơi thể hiện tinh thần của Đảng Cộng Sản Trung Quốc v́ vậy dấy lên hoài nghi cho rằng Trung Quốc đang t́m kiếm một sự áp đặt mới lên Việt Nam.
Đây chính là những ǵ Trung Quốc đă làm hàng ngh́n năm trước và dù gánh xiềng xích đă bị người Việt đập tan năm 938, mục tiêu chính trị của người bạn phương Bắc chưa bao giờ có dấu hiệu từ bỏ. Dù ngoại giao hai nước chưa có xuất hiện căng thẳng không thể hoà giải, Trung Quốc chưa bao giờ thống nhất những ǵ họ nói và những ǵ họ làm bởi họ xử sự theo kiểu miệng nói hoà b́nh, tay cầm súng. Đến lúc nào biết Trung Quốc thật sự muốn ǵ vẫn chỉ là những câu hỏi. Theo lẽ thường, khi những câu hỏi mọc lên xung quanh nỗi sợ hăi, nỗi sợ hăi lập tức được nhân lên nhiều lần – Trung Quốc dường như đang thực hiện chiến lược xâm lược mềm Việt Nam từ bên trong hơn là sử dụng vũ lực.
Những tổ chức đều sống bởi con người nên mấu chốt sự tồn tại Học Viện Khổng Tử sẽ vô nghĩa nếu như không có những con người làm nên nó và những người chịu ảnh hưởng nó hướng đến. Người Việt có lẽ đă chịu thừa ảnh hưởng của Khổng giáo để phải cần thêm một tổ chức khuếch trương những điều đă có sẵn trong tư tưởng như bất b́nh đẳng nam nữ hay chữ “trinh” đứng ngang hàng nhân phẩm. Cổ vũ những điều đó cứ như bơm thêm không khí vào không khí vậy.
Thời điểm Học Viện Khổng Tử hoạt động đồng nghĩa sẽ có nhiều người Trung Quốc đến Việt Nam làm việc. Tất cả chúng ta đều không biết họ nuôi ư định ǵ trong đầu ngoài việc biết họ có một nền tảng văn hoá chung, nếp nghĩ của giới lănh đạo và họ v́ vậy sẽ có nhiều điểm trùng khớp. Dưới góc độ âm mưu mà nói sẽ chẳng có vỏ bọc nào hoàn hảo hơn một cơ quan văn hoá để làm nhiệm vụ t́nh báo v́ điều kiện nghề t́nh báo là hoà nhập vào văn hoá của mục tiêu. Mặc nhiên, khi đă là người Trung Quốc được cử đến, mọi quyết định lựa chọn đều sẽ đưa về lợi ích quốc gia.
Không phải ngẫu nhiên mà Cơ quan t́nh báo Canada (CSIS) thực hiện các cuộc điều tra phản gián nhằm vào Học Viện Khổng Tử, nếu họ nghi ngờ ta cũng phải có tâm lư đề pḥng. Nhưng điều đó không đáng sợ bởi tất cả các cơ quan giao lưu văn hoá dù từ quốc gia nào đều sẽ quan tâm đến lợi ích quốc gia trước nhất, dù đó là Le’space của Pháp, Viện Geothe của Đức hay Japan Foundation của Nhật Bản. Tất cả đều đă được chào đón bởi người Việt, không lư do ǵ chúng ta bỏ mặc một cơ hội nếu nó mang lại hiểu biết lẫn nhau giữa hai dân tộc, t́nh bạn và tri thức. Vậy mà chúng ta chỉ không chào đón Học Viện Khổng Tử. Hoặc có lẽ chúng ta không chào đón những ǵ Trung Quốc t́m kiếm?
Họ đă xâm lăng nơi khác
Người Trung Quốc muôn đời vẫn sẽ là người Trung Quốc, họ sẽ luôn ở đó và toan tính những điều khó đoán biết; nhưng người Việt bây giờ và người Việt mai sau nỗi lo lắng mang tên Trung Quốc có thể sẽ thể hiện rất khác. Khi đă trải qua một cuộc chiến tranh biên giới 1989 và mang trong ḿnh một mảnh đạn của kẻ thù, người ta sẽ không bao giờ quên được cảm giác đau nhói khi nhắc về kẻ thù. Một số sẽ thù ghét suốt phần đời c̣n lại và không tha thứ – điều này không hề tốt nhưng ít nhất là một lư do hợp lư để liên kết bản thân con người với nỗi đau dân tộc.
Những người trẻ lại thiếu đi chính sự thấu cảm ấy, niềm tự hào dân tộc là một thứ vô h́nh thiêng liêng nhưng nó đang được dùng để ghét, người ta ghét chỉ v́ ghét. Không hề có một lư lẽ nào biện hộ nổi việc xuống đường đập phá hàng trăm doanh nghiệp chỉ v́ tên nh́n “giống như là Trung Quốc” khi dàn khoản HD-981 xâm phạm chủ quyền. Bộ phận rất lớn chúng ta quá thiếu khả năng suy xét và hành động c̣n cảm tính. Không ai muốn thờ ơ nhưng đập phá hay thù ghét là vị kỷ, chỉ biết thoả măn cảm xúc riêng, nó thể hiện sự bất lực không có được một suy nghĩ thông tuệ để giải quyết vấn đề. Mọi vấn đề, chúng ta để nhà nước giải quyết bằng cái đầu lạnh của họ c̣n chúng ta hành động bằng cái đầu nóng. Những ǵ chúng ta có thật là sự đoàn kết lỏng lẻo.
Trong quan hệ Việt Nam – Trung Quốc, chúng ta đang trở thành những người “nhập siêu” và họ quả thực đang “xuất siêu” vào Việt Nam rất nhiều (nhưng không phải tất cả) những thứ xấu xí. Chúng ta đề pḥng thế nào? Nếu ở Mỹ họ có tư tưởng tự do ngôn luận khiến thời điểm Học Viện Khổng Tử cấm nói về Tây Tạng họ tẩy chay và đóng cửa Học Viện Khổng Tử th́ ở Việt Nam chúng ta có ǵ ngoài sự thù ghét sinh ra từ cảm xúc?
Những điều định nghĩa người Việt giờ đây cần phải kèm thêm yếu tố nước ngoài: Một người Việt sẽ đi xe máy HONDA, thích uống nước ngọt Coca-Cola, ghét Trung Quốc nhưng sẽ chọn đồ Trung Quốc giá rẻ nếu có nhu cầu mua sắm. Ở thời hiện đại mà chúng ta nghèo khổ v́ quá thiếu đặc sản của riêng ḿnh. Những gía trị người Việt sản sinh ra bằng chất xám rất thấp – ngay trong khối ASEAN thôi người ta chỉ ra Việt Nam duy nhất hơn được Campuchia; trong cùng khoảng thời gian chúng ta chỉ tạo ra bằng 50% giá trị những ǵ Philippines (xếp trên một bậc) làm được. Thế nhưng chúng ta chi trả để mua sắm lại đứng hàng đầu khu vực. Khi việc tiêu thụ nhiều và kiến tạo thấp đă thành một thứ thói quen, những ǵ của người Việt lựa chọn sẽ thật mong manh và chẳng bền vững. Những ảnh hưởng đó như thế nào chúng ta thấy rơ ngoài xă hội qua những vụ tai nạn, sập hầm, lở đường bất ngờ và yếu tố Trung Quốc cứ như một bóng ma.
Họ thậm chí đă thuê một phần rất lớn trong gần 200,000 héc-ta rừng đầu nguồn ở Việt Nam (10 tỉnh quản lư số diện tích rừng đều là tỉnh biên giới) để sử dụng thời hạn 50 năm. Phần độc hại của văn hoá Trung Quốc đă xâm lăng ngay vào chính cách chúng ta cư xử với đồng bào ḿnh mà chúng ta mặc nhiên thừa nhận chúng tồn tại, chỉ t́m cách né đi chứ không t́m cách loại trừ: Kinh doanh gian trá, đầu độc thực phẩm, sùng bái cá nhân…
Tôi – người Viết bài này có lúc đă tâm niệm rằng h́nh như ngoài đất là của Việt Nam, những ǵ có trên mặt đất đều có dấu ấn Trung Quốc. Một cách khá ngọt ngào mà nói, về cơ bản, chúng ta đă bị xâm lăng. Chúng ta đang thật sự gặp nguy hiểm!
Hung Phan