Hanna
01-16-2015, 18:27
Người ta ai cũng mong cho “thân tâm thường an lạc”, tức thân th́ luôn luôn (thường) AN c̣n tâm th́ luôn luôn LẠC! Mà ta biết thân th́ bất tịnh, tâm th́ vô thường… nên rất khó mà an lạc được. Tuy vậy, cũng có thể đạt đến một mức nào đó nếu biết cách. Một nhà báo phỏng vấn cụ già trên 100 tuổi bí quyết sống trường thọ mà vui khỏe, cụ nói có bí quyết ǵ đâu, chẳng qua sáng nào thức dậy tôi cũng tự hỏi ḿnh hôm nay ḿnh nên sống ở “thiên đàng” hay ở “địa ngục”? Rồi lưỡng lự một chút, tôi chọn “thiên đàng”! Tổ chức Sức khỏe Thế giới (WHO) định nghĩa “Sức khỏe là một t́nh trạng hoàn toàn sảng khoái (well being) về thể chất, tâm thân và xă hội, chớ không phải chỉ là không có bệnh hay tật”. Như vậy để “thân tâm thường an lạc” rơ ràng phải gồm cả 3 yếu tố: thể chất (physical), tâm thần (mental) và xă hội (social). Thân an lạc tức thể chất (physical) an và lạc. An và lạc đây hiểu là một trạng thái well-being. Ta biết thân là do “tứ đại” đất nước gió lửa hợp thành, sự ḥa hợp của tứ đại là điều kiện để thân được an lạc. Cơ thể ta có hơn chục ngàn tỷ tế bào h́nh thành, luôn luôn biến dịch. Các chất liệu trong cơ thể tương tác, tương ứng với nhau nếu điều ḥa th́ sẽ “an lạc”, c̣n không th́ ta mắc bệnh. C̣n tâm an lạc là cái “mental well-being” trong định nghĩa nói trên. Tâm vốn nhảy nhót như khỉ như ngựa (tâm viên ư mă), không lúc nào dừng lại để được yên nên khó mà an lạc! Hai ngàn sáu trăm năm trước, đệ tử đă hỏi Đức Phật “Làm sao để an trụ tâm? Làm sao để hàng phục tâm?” (kinh Kim Cang), Phật bảo “Ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm”. Nghĩa là đừng có “trụ” vào đâu cả để mà sinh cái tâm! Nhưng “bất thủ ư tướng như như bất động” là rất khó. Chỉ có thể thấy biết khi ta hiểu được Vô thường, Khổ, Vô ngă, Không, Duyên sinh… và điều này có thể thực hiện từng bước trong Thiền định. Nhưng không dễ v́ ta sống trong một xă hội quay cuồng, điên đảo mộng tưởng, toàn cầu hóa, thế giới phẳng, tràn ngập thông tin… nên tâm càng bất an. An lạc về mặt xă hội càng quan trọng. Mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đ́nh, mối quan hệ giữa cḥm xóm và rộng ra trong cộng đồng… giúp ta có một đời sống hạnh phúc. Một thí dụ: mối quan hệ giữa thầy thuốc với bệnh nhân cũng góp phần làm cho bệnh tật tăng hay giảm! Yếu tố xă hội phải được quan tâm nhiều hơn v́ chính nó tạo ra môi trường sống của ta. Bây giờ ra đường kẹt xe, khói bụi mù trời, đi bộ trên lề đường cũng cảm thấy bất an… Bhutan, một xứ nhỏ ở chân núi Hy Mă Lạp Sơn đă có một chính sách bảo vệ môi trường thật tốt để mang lại hạnh phúc cho người dân. Cả môi trường thiên nhiên và môi trường xă hôi. Họ không đo đạc sự phát triển kinh tế bằng GNP như các quốc gia khác mà đo bằng Tổng hạnh phúc quốc gia (GNH = Gross National Happiness). Điều quan trọng để được an lạc thân tâm chính là yếu tố bên trong của mỗi chúng ta. Xă hội ngày nay bệnh hoạn nhiều là do Stress, sự căng thẳng, mất quân b́nh trong lối sống, do môi trường sống, do thực phẩm… Stress là một phản ứng sinh học, giúp con người thoát hiểm trước thú dữ, ḥn tên mũi đạn ngày xa xưa. Thế nhưng trong thời buổi hiện đại, stress chính là sự căng thẳng trong đời sống, khiến cơ thể lúc nào cũng căng cứng, pḥng vệ, không thư giăn được trong một thế giới vật chất đua đ̣i, đấu đá tranh giành nên t́nh trạng stress đă âm thầm dẫn tới những tác hại đến thân tâm. Một nghiên cứu của Đại học Harvard cho thấy từ 60-90% các trường hợp bệnh đến bác sĩ là do có nguồn gốc sâu xa từ stress. Bác sĩ có thể chữa được cái đau trước mắt nhưng cái khổ chập chùng đằng sau th́ bác sĩ không quan tâm. Mà con người th́ đau và khổ luôn gắn với nhau, cái này sinh cái kia và ngược lại. Nhờ những tiến bộ “vật chất” mà nay ta có thiên lư nhăn, thuận phong nhĩ, có thể “cân đẩu vân” tứ phương và có đủ 72 phép thần thông chỉ trên một bàn tay với vài cái nút bấm… Vấn đề là ở con người, nhận thức nó ra sao, “thấy biết” (tri kiến) nó ra sao để có thể hạnh phúc. “Biết tự tại để sống hạnh phúc”. Tự tại là sự tự do bên trong, quay về bên trong, nương tựa chính ḿnh, bởi «bác sĩ tốt nhất là chính ḿnh». Kiên tŕ, nhẫn nại để rèn tập. Vượt thoát những ràng buộc, dính mắc. Có một lời khuyên của Tổ chức sức khỏe thế giới (WHO) nên theo, đó là SAFE, chữ viết tắt của các biện pháp giúp tránh bệnh tật hoặc làm giảm bệnh tật: Smoking (không hút thuốc lá), Alcohol (không uống rượu), Food (dinh dưỡng đúng cách), Exercise (rèn luyện thể lực). Sau này tôi thêm chữ R thành SAFER, nghĩa là an toàn hơn: Chữ R đó là Respiration (thở đúng phương pháp, tức Thở bụng). Tuệ Tĩnh, thầy thuốc, thiền sư thế kỷ XIV nước ta cũng đă khuyên: Bế tinh dưỡng khí tồn thần Thanh tâm quả dục thủ chân luyện h́nh Phật hoàng Trần Nhân Tông th́ khuyên: Cư trần lạc đạo thả tùy duyên Cơ tắc xan hề không tắc miên Gia tung hữu bảo hưu tầm mích Đối cảnh vô tâm mạc vấn thiền. Bác sĩ tốt nhất là chính ḿnh. Đúng vậy! Biết sống “từ bi hỷ xả” và trước hết hăy từ bi hỷ xả với chính ḿnh. BS Đỗ Hồng Ngọc