PinaColada
05-31-2015, 02:15
Người con trai chỉ cần lên rừng đẵn bó củi khô, ban đêm mang đến để trước cổng nhà cô gái và gia đ́nh cô gái lấy bó củi vào đun, chàng trai có thể tự do đi lại, ăn nằm như thể vợ chồng.
Đầy rẫy bi kịch
Hiếm có nơi nào mà anh em, họ hàng lại lấy nhau nhiều như ở Rào Tre. Cậu lấy cháu, con anh lấy con em, con cô, cháu cô, lấy con cậu, cháu cậu… Tất cả giống như một ṿng xoáy tội lỗi, mịt mù không lối thoát.
Cuốn sổ công tác của đại úy Nguyễn Giang Nam (Trạm quân dân y Rào Tre, Đồn biên pḥng Bản Giàng), ngoài một danh sách nối dài những cặp vợ chồng hôn nhân cận huyết thống c̣n có thêm phần phụ lục ghi chép các trường hợp có biểu hiện yêu đương cần ngăn chặn kịp thời.
"Phải t́m đủ mọi cách để ngăn cản anh em người Chứt không lấy nhau", cuối bản danh sách, Nam viết ḍng chữ chẳng khác ǵ mệnh lệnh.
Quyết tâm có thừa, nhưng bằng cách nào? Bộ đội biên pḥng cắm bản nói với tôi, bao nhiêu năm nay, họ cùng với các cấp ban ngành ở đây đă t́m đủ mọi cách chỉ để chống lại một bó củi thôi mà gian nan vô kể.
Phải. Chỉ một bó củi mà Hồ Gio có thể lấy Hồ Thị Hoa dù cha của ông Gio và mẹ của bà Hoa là anh em ruột. Hồ Hải lấy chị Hồ Tương dù Tương là cháu gọi Hải bằng cậu. Hồ Nhỏ lấy Hồ Hùng dù Nhỏ là con cậu, Hùng là con cô. Hồ B́nh lấy Hồ Bốn nhưng bố B́nh và bố của Bốn là hai anh em ruột...
http://vietbf.com/forum/attachment.php?attac hmentid=771138&stc=1&d=1433038404
Hồ Thị Trang, đứa trẻ không có bàn chân trái, là nạn nhân của hôn nhân cận huyết
Rồi những Hồ Cương, Hồ Văn Hà, Hồ Thị Sâm… Và c̣n nhiều, rất nhiều. Hôn nhân cận huyết giống như bóng đêm bao phủ Rào Tre mà những người muốn ngăn ngừa lại ngồi ngoài sáng. Hệ lụy đau ḷng cứ tiếp diễn mỗi ngày.
Đại úy Nam cùng trưởng bản Rào Tre Hồ Thị Nam dẫn tôi đến gia đ́nh vợ chồng Hồ Văn Hà và Hồ Thị Sâm. Gọi là vợ chồng nhưng cũng giống như bao gia đ́nh khác trong bản, Hà và Sâm về ở với nhau mà chả cần cưới hỏi hay đăng kư kết hôn ǵ.
Hà gọi bố của Sâm bằng cậu ruột. 8 năm trước, dù không biết tuổi của ḿnh bao nhiêu, nhưng khi thấy trong bụng thinh thích, Hà lên rừng đẵn củi về đặt cổng nhà ông cậu, dạm gả đứa em gái cho ḿnh. Họ về ở với nhau rồi đẻ một lèo 3 đứa con.
Nom qua th́ cũng như những gia đ́nh b́nh thường khác, duy một nỗi, 3 đứa con của Hà, đứa nào đứa nấy ốm đau quặt quẹo, suy dinh dưỡng rất nặng.
Tội nhất là đứa con gái thứ hai, 5 tuổi, tên là Hồ Thị Trang. Từ lúc sinh ra con bé đă không có bàn chân bên trái, từ phần cẳng chân trở xuống trông như chân voi, một khối u to đùng.
C̣n bàn chân bên phải th́ các ngón tết vào nhau, trồi lên một cục thịt thừa giống như ngón chân thứ 6.
Đau đớn nhất có lẽ là trường hợp gia đ́nh Hồ Cương và Hồ Thị Thành. Thành gọi Cương bằng cậu ruột. Về ở với nhau sinh được 3 đứa con nhưng hai đứa mất khi vừa đẻ ra được thời gian ngắn. Đứa c̣n lại cũng nay ốm mai đau, không thể đến trường.
Trưởng bản Hồ Thị Nam rầu rĩ: Từ ngày xưa, khi c̣n ở trong rừng, do không có điều kiện tiếp xúc bên ngoài nên người Chứt đă quen với việc anh em lấy nhau. Bây giờ về bản rồi nhưng v́ thấp bé, ốm đau nhiều nên không lấy được người ngoài, phải lấy người trong bản.
Đại úy Nam nói thêm, trong nỗ lực ngăn chặn hôn nhân cận huyết ở Rào Tre, người ta đă thống kê cả bản hiện có 14 thanh niên. Tỉ lệ rất chênh lệch, 12 nam, 2 nữ. Đă có những phương án giải cứu tập trung vào các đối tượng tiên tiến này, nhưng thất bại.
Mấy năm trước về thăm bản Rào Tre, chứng kiến những bi kịch mà người Chứt nơi này đang phải gánh chịu, nhạc sĩ An Thuyên, Hiệu trưởng Trường ĐH Văn hóa Nghệ thuật quân đội đứng ra giúp đỡ bằng cách chọn một số thanh niên ưu tú của bản cho đi học.
http://vietbf.com/forum/attachment.php?attac hmentid=771139&stc=1&d=1433038404
Một góc bản Rào Tre
Hồ Xuân Kham và Hồ Thị Đ́nh Xuân là những người được chọn đi theo vị nhạc sĩ ra Hà Nội. Hồ Xuân Kham học họa, c̣n Hồ Thị Đ́nh Xuân học bên âm nhạc.
Đường sá đi lại chưa có, anh em bộ đội ở Trạm biên pḥng cắm bản “chữa cháy” bằng cách, bất cứ lúc nào rảnh rỗi cánh bộ đội lại lấy xe máy chở thanh niên trai tráng đi sang các bản “t́m người yêu”. Đường rừng khó khăn th́ đi đường ṿng. Từ Rào Tre đến vùng Ra Mai (Quảng B́nh) xa gần cả trăm cây số, nhưng v́ t́nh thế cấp bách họ vẫn cứ phải đi.
Được đâu chừng 3-4 năm, cả Kham và Xuân đều đ̣i về. Xuân lấy lư do về học nốt cấp 3 c̣n Kham phải về để lấy vợ.
Th́ ra, dù học hành ở xa nhưng trong bụng Kham lúc nào cũng nghĩ về đứa em gái con cậu tên là Hồ Thị Xanh. Mấy lần nghỉ tết, nghỉ hè Kham đă đặt củi ở nhà ông cậu, hai đứa ăn nằm với nhau và có thai. Kham bỏ học luôn.
Bây giờ “niềm hi vọng của bản” Rào Tre đă 2 lần làm bố. Một lần không giữ được, c̣n đứa bé hiện tại không biết thế nào.
Năm ngoái, GS Lê Đức Hinh từ trường Đại học Y Hà Nội vào khám bệnh ở Rào Tre, khi trông thấy đứa con trai của Kham đă nhất quyết vận động các cấp chính quyền đưa thằng bé đi mổ gấp nhưng Kham chưa chịu v́ không có tiền.
Nghe kể, cũng chuyến ấy, Trường ĐH Y Hà Nội đă thực hiện nghiên cứu về nhân trắc học đối với 35 hộ gia đ́nh người Chứt ở Rào Tre.
Kết quả cho thấy, nguy cơ suy thoái giống ṇi ngày càng lớn bởi hôn nhân cận huyết thống, trẻ con mắc nhiều bệnh tật và dị tật bẩm sinh, suy dinh dưỡng…
Những cuộc khảo sát tiếp theo đều có chung kết luận: Rào Tre đang đứng trước nguy cơ diệt vong.
Trăm phương ngh́n kế nhưng... thiếu tiền
Nhất định phải t́m được cách. Từ bộ đội biên pḥng đến các cấp chính quyền huyện Hương Khê đều nhận được mệnh lệnh từ cấp trên với nội dung như thế.
Sau nhiều cuộc khảo sát thực tế, phương án đầu tiên được các cấp ban ngành tính đến là mở đường.
Phải có một con đường xuyên rừng nối từ bản Rào Tre sang các bản làng vùng miền núi tỉnh Quảng B́nh để người Chứt có cơ hội giao lưu, t́m hiểu và kết duyên với các dân tộc khác.
Trung tá Dương Thanh Tịnh, Trạm trưởng Trạm Biên pḥng Rào Tre, người đầu tiên đề xuất phương án mở đường kể, từ nhiều năm trước, trai gái người Chứt đă băng rừng ḥ hẹn với trai gái ở những bản làng người Rục, người Mă Liềng, người Chứt ở những vùng biên giới tỉnh Quảng B́nh.
Cũng đă có người Rục bên ấy theo người Chứt về bên này và người Chứt ở Rào Tre đi về làm dâu bên ấy, nhưng họ đến với nhau âm thầm, không ai biết v́ đi lại chủ yếu bằng đường rừng.
Cung đường khoảng chừng 15 km mới đến được bản kia. Nhanh th́ mất một ngày, chậm phải một ngày một đêm.
Cũng được đôi ba cặp về ăn ở với nhau nhưng rồi tan đàn xẻ nghé hết v́ xa xôi, v́ các bản nảy sinh mâu thuẫn, trai bản chặn đường đánh nhau để bảo vệ con gái bản ḿnh.
“Sau khi phát hiện con đường xuyên núi Kà Đay mà thanh niên các bản vẫn thường đi lại, chúng tôi đă đề xuất lên trên xin mở ngay “con đường t́nh yêu” để cứu người Chứt khỏi t́nh trạng hôn nhân cận huyết.
Năm 2014, đại diện MTTQ Việt Nam tỉnh Hà Tĩnh cũng đă đề xuất tỉnh Hà Tĩnh lập dự án tŕnh Chính phủ xin mở đường nối bản Rào Tre sang Quảng B́nh để thanh niên giao lưu, t́m hiểu đi đến hôn nhân nhưng tất cả cũng chỉ mới dừng lại ở ư tưởng.
H́nh như thiếu vốn. Rào Tre vẫn nguyên trạng một thung lũng khép kín, không có lối đi lại t́m hiểu, giao lưu”, trung tá Dương Thanh Tịnh phàn nàn.
Chuyện t́nh hay hơn tiểu thuyết
Một ngày giữa tháng Tư vừa rồi, bản Rào Tre xẩy ra một sự kiện mang tính chất lịch sử. Lần đầu tiên sau 25 năm ḥa nhập với thế giới văn minh, đồng bào người Chứt có đám cưới đầu tiên với một người ngoài bản.
Con gái ông Hồ Pắc tên là Hồ Thanh Mai đồng ư làm vợ chàng thanh niên người Kinh tên Lê Xuân Công, một anh lính biên pḥng xuất ngũ.
"Đó là một đám cưới vô cùng đặc biệt", trung tá Nguyễn Văn Sâm, Đồn trưởng Đồn Biên pḥng Bản Giàng vẫn c̣n rất hồ hởi khi kể lại.
http://vietbf.com/forum/attachment.php?attac hmentid=771140&stc=1&d=1433038404
Lê Xuân Công và Hồ Thanh Mai trong ngày cưới
Trung tá Sâm chính là vị chủ hôn trong "đám cưới lịch sử" được tổ chức vào ngày 7/4, ngay tại Trạm biên pḥng Rào Tre. Đó cũng là lần đầu tiên người Chứt chứng kiến một đám cưới đúng nghĩa.
Bốn năm trước, cũng vào những ngày tháng Tư đổ lửa miền biên ải, trong một đêm giao lưu văn nghệ ở trung tâm xă Hương Liên (Hương Khê, Hà Tĩnh) họ đă gặp nhau.
Khi ấy Công là anh lính nghĩa vụ đầy nhiệt huyết, lư tưởng, c̣n Mai là cô nữ sinh của Trường Phổ thông dân tộc nội trú huyện Hương Khê.
Dường như định mệnh đă sắp đặt sẵn, họ cùng hát song ca một bài trong chương tŕnh văn nghệ, cùng nhau tham gia những tṛ chơi, cùng nhau tham gia buổi giao lưu giữa các cơ quan với dân bản... Và cùng để ư đến nhau.
Sau lần gặp gỡ ấy, Công trở về đơn vị c̣n Mai tiếp tục đi học. Ở Rào Tre, nơi mà muốn trẻ con đi học c̣n phải đến tận từng nhà để gọi th́ việc Mai học đến cấp ba là chuyện hiếm hoi vô cùng.
Mai lại c̣n là cô gái xinh nhất bản. V́ thế, trước cổng gia đ́nh ông Hồ Pắc đêm nào cũng có 4-5 bó củi của đám thanh niên dạm hỏi Mai theo tục lệ đồng bào.
Rất nhiều người đánh tiếng với gia đ́nh ông Pắc, nhưng đă từ lâu, suy nghĩ của Mai đă vượt ra khỏi bóng tối đang bao trùm lên bản.
http://vietbf.com/forum/attachment.php?attac hmentid=771141&stc=1&d=1433038404
Người Chứt ở bản Rào Tre hôm nay
Cô biết, những cuộc hôn nhân cận huyết thống đang bào ṃn giống ṇi người Chứt ở đây. Cô biết, trong những bó củi hằng đêm đặt trước cổng nhà ḿnh có không ít chủ nhân là anh em trong họ.
Học hết cấp III, cô trở về làm Phó Bí thư Chi đoàn, tham gia các lớp dạy bổ túc cho trẻ em trong bản. Một năm sau Công xuất ngũ. Anh khoác ba lô lên bản Rào Tre t́m Mai với quyết tâm thổ lộ tấm ḷng ḿnh.
“Khó khăn lắm em mới nói được lời yêu với Mai nhưng ban đầu cô ấy không đồng ư. Lúc đó em đă rất thất vọng, nghĩ rằng Mai không có t́nh cảm với ḿnh nên lập tức xách ba lô quay trở về gia đ́nh rồi đi vào Nam làm ăn.
Một thời gian sau, thông qua Hồ T́nh, một người bạn cùng đơn vị, cũng là người ở bản Rào Tre em mới biết Mai từ chối v́ vẫn c̣n mặc cảm ḿnh là người dân tộc thiểu số.
Phải mất một thời gian dài sau đó, khi em trở về quê, thường xuyên đi lại, quan tâm, thuyết phục Mai mới đồng ư. Có lẽ là thấu hiểu được t́nh cảm chân thành của em nên một thời gian sau Mai đă nhận lời", Công kể, c̣n Mai chỉ biết ngồi cười tủm.
Tưởng như trắc trở thế đă qua, nhưng không, tất cả mới chỉ bắt đầu. Ngày Công và Mai yêu nhau, từ chính quyền địa phương đến cánh bộ đội biên pḥng cắm bản t́m nhiều cách động viên, giúp đỡ, vun vén thêm hạnh phúc đôi trẻ, nhưng cản trở lớn nhất như nhiều người vẫn dự đoán, đến từ gia đ́nh của chàng trai.
Quê Công ở xă Phúc Đồng (huyện Hương Khê), vùng bán sơn địa cách bản Rào Tre gần 50 cây số. Bố anh mất sớm, mẹ già con một nương tựa lẫn nhau, từ nhỏ Công đă phải xa quê bôn ba đủ thứ nghề kiếm sống.
Ngày Công đưa Mai về ra mắt, biết cô là người Chứt ở Rào Tre, anh em họ hàng trăm người như một ra sức phản đối. Họ nhất quyết cự tuyệt cô gái đến từ Rào Tre, một nơi mà đời sống thường xuyên lên đài báo, ti vi bởi những hủ tục, lạc hậu, đói nghèo...
Không cần uống nước, ăn chiếc kẹo của đôi bạn trẻ, cả họ bỏ về hết, chỉ c̣n lại Công, Mai và bà mẹ già ngồi thẫn thờ nh́n lên di ảnh chồng trên chiếc bàn thờ cầu cứu
'Thương con lắm, nhưng bà không thể chống lại các bậc cao niên trong họ. Bao năm nay, khi Công biền biệt, bà chẳng sống nưa tựa vào họ là ǵ?
Biết không thể thuyết phục được mọi người, Công dẫn Mai đến quỳ trước mặt mẹ già xin đưa Mai quay trở lại Rào Tre. Anh nói với mẹ ḿnh, hai đứa sẽ t́m đất lập nghiệp trên đấy, bao giờ ổn định sẽ làm lễ cưới và đón mẹ lên.
Gạt từng giọt nước mắt khô, bà mẹ gật đầu, bà biết tính con, hắn đă quyết cái ǵ th́ không bao giờ thay đổi.
Hai năm sau, ngày 7/4/2015, đám cưới của họ được tổ chức trong một không gian ấm cúng do Đồn Biên pḥng Bản Giàng dựng nên.
Treo thưởng cho các cặp uyên ương
Tôi hỏi Công: Làm rể người Chứt thấy thế nào? Anh trả lời: Ban đầu th́ cũng có nhiều cái lạ lẫm, giao tiếp c̣n khó khăn, nhưng bây giờ th́ đă quen, em thấy cũng b́nh thường. Mấy năm yêu Mai và bây giờ thành chồng vợ, thỉnh thoảng vẫn thấy Công nói tiếng Chứt như người đồng bào, đánh đàn Trơ bon, một nhạc cụ của người Chứt hay ra phết.
Trung tá Nguyễn Văn Sâm tâm sự rằng, giữa đồng bào người Chứt và Bộ đội Biên pḥng dường như có một sợi dây t́nh cảm vô cùng đặc biệt.
Có một câu chuyện mà anh em luôn nhắc nhở nhau về trách nhiệm đối với đồng bào, trước đây, khi người Chứt vừa được phát hiện, một đoàn công tác của tỉnh Hà Tĩnh do ông Đặng Duy Báu, Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh lúc bấy giờ dẫn đầu, khi khảo sát ở Rào Tre đă phải ngửa mặt lên trời mà than rằng: “Làm sao để cứu giúp được tộc người Chứt bây giờ?”.
Lúc ấy chỉ có Bộ đội Biên pḥng dám đứng ra "trả lời" câu hỏi ông Bí thư Tỉnh ủy. Trung tướng Vơ Trọng Việt, lúc ấy là đại tá, Chỉ huy trưởng Bội đội Biên pḥng tỉnh Hà Tĩnh đă đưa ra những lời quả quyết: “Bộ đội Biên pḥng Hà Tĩnh sẽ hồi sinh dân tộc Chứt, bằng mọi giá đưa tộc người này tiếp cận với xă hội văn minh…”.
Tinh thần ấy, 25 năm sau, trong lúc các phương án giải cứu người Chứt đang gặp quá nhiều khó khăn, vẫn c̣n đang dang dở th́ Bộ đội Biên pḥng Hà Tĩnh âm thầm hành động.
Nếu cứ để người Chứt bị cô lập măi thế này th́ không có cách nào thoát ra được. Chưa có người Chứt nào lấy chồng, lấy vợ bên ngoài th́ bộ đội biên pḥng phải tiên phong hỏi cưới người Chứt trước.
Trước đám cưới của Công và Mai ở Rào Tre, người Chứt ở bên bản Giàng cũng đă chứng kiến những câu chuyện t́nh rất đẹp.
Anh lính biên pḥng Đặng Tuấn Anh quê ở Nam Định nên duyên với cô giáo người Chứt Hồ Thị Loan năm 2011, đến nay họ đă có 2 người con. Hai năm sau, cũng ở bản Giàng, lại thêm một chiến sĩ biên pḥng tên Thành kết hôn với cô gái người Chứt tên Hồng... Đến nay, cuộc sống của họ đang vô cùng hạnh phúc.
Trung tá Sâm nói rằng, để động viên, hỗ trợ điều kiện tối đa cho các cặp uyên ương xác định gắn bó với mảnh đất này, Bộ đội Biên pḥng Hà Tĩnh đă lên phương án vận động, treo thưởng, đặc biệt là xin chính quyền địa phương cấp đất, hỗ trợ làm nhà cho họ ổn định đời sống.
Tất nhiên là trên cơ sở các cặp đôi có t́nh cảm với nhau. Ngoài ra, sau khi họ nên duyên, anh em biên pḥng cũng thường xuyên giúp đỡ trong sinh hoạt, SX.
Khi chúng tôi rời Rào Tre, trung tá Sâm nắm tay hẹn: Chúng tôi vừa có thông tin, trong bản hiện đang có một đôi đang t́m hiểu. Anh chàng người Kinh ngoài xă Hương Liên yêu cô gái Chứt trong này. Sắp tới nếu họ cưới nhau sẽ mời anh lên dự.
Nguồn: Hoàng Anh (Nông nghiệp VN)
Đầy rẫy bi kịch
Hiếm có nơi nào mà anh em, họ hàng lại lấy nhau nhiều như ở Rào Tre. Cậu lấy cháu, con anh lấy con em, con cô, cháu cô, lấy con cậu, cháu cậu… Tất cả giống như một ṿng xoáy tội lỗi, mịt mù không lối thoát.
Cuốn sổ công tác của đại úy Nguyễn Giang Nam (Trạm quân dân y Rào Tre, Đồn biên pḥng Bản Giàng), ngoài một danh sách nối dài những cặp vợ chồng hôn nhân cận huyết thống c̣n có thêm phần phụ lục ghi chép các trường hợp có biểu hiện yêu đương cần ngăn chặn kịp thời.
"Phải t́m đủ mọi cách để ngăn cản anh em người Chứt không lấy nhau", cuối bản danh sách, Nam viết ḍng chữ chẳng khác ǵ mệnh lệnh.
Quyết tâm có thừa, nhưng bằng cách nào? Bộ đội biên pḥng cắm bản nói với tôi, bao nhiêu năm nay, họ cùng với các cấp ban ngành ở đây đă t́m đủ mọi cách chỉ để chống lại một bó củi thôi mà gian nan vô kể.
Phải. Chỉ một bó củi mà Hồ Gio có thể lấy Hồ Thị Hoa dù cha của ông Gio và mẹ của bà Hoa là anh em ruột. Hồ Hải lấy chị Hồ Tương dù Tương là cháu gọi Hải bằng cậu. Hồ Nhỏ lấy Hồ Hùng dù Nhỏ là con cậu, Hùng là con cô. Hồ B́nh lấy Hồ Bốn nhưng bố B́nh và bố của Bốn là hai anh em ruột...
http://vietbf.com/forum/attachment.php?attac hmentid=771138&stc=1&d=1433038404
Hồ Thị Trang, đứa trẻ không có bàn chân trái, là nạn nhân của hôn nhân cận huyết
Rồi những Hồ Cương, Hồ Văn Hà, Hồ Thị Sâm… Và c̣n nhiều, rất nhiều. Hôn nhân cận huyết giống như bóng đêm bao phủ Rào Tre mà những người muốn ngăn ngừa lại ngồi ngoài sáng. Hệ lụy đau ḷng cứ tiếp diễn mỗi ngày.
Đại úy Nam cùng trưởng bản Rào Tre Hồ Thị Nam dẫn tôi đến gia đ́nh vợ chồng Hồ Văn Hà và Hồ Thị Sâm. Gọi là vợ chồng nhưng cũng giống như bao gia đ́nh khác trong bản, Hà và Sâm về ở với nhau mà chả cần cưới hỏi hay đăng kư kết hôn ǵ.
Hà gọi bố của Sâm bằng cậu ruột. 8 năm trước, dù không biết tuổi của ḿnh bao nhiêu, nhưng khi thấy trong bụng thinh thích, Hà lên rừng đẵn củi về đặt cổng nhà ông cậu, dạm gả đứa em gái cho ḿnh. Họ về ở với nhau rồi đẻ một lèo 3 đứa con.
Nom qua th́ cũng như những gia đ́nh b́nh thường khác, duy một nỗi, 3 đứa con của Hà, đứa nào đứa nấy ốm đau quặt quẹo, suy dinh dưỡng rất nặng.
Tội nhất là đứa con gái thứ hai, 5 tuổi, tên là Hồ Thị Trang. Từ lúc sinh ra con bé đă không có bàn chân bên trái, từ phần cẳng chân trở xuống trông như chân voi, một khối u to đùng.
C̣n bàn chân bên phải th́ các ngón tết vào nhau, trồi lên một cục thịt thừa giống như ngón chân thứ 6.
Đau đớn nhất có lẽ là trường hợp gia đ́nh Hồ Cương và Hồ Thị Thành. Thành gọi Cương bằng cậu ruột. Về ở với nhau sinh được 3 đứa con nhưng hai đứa mất khi vừa đẻ ra được thời gian ngắn. Đứa c̣n lại cũng nay ốm mai đau, không thể đến trường.
Trưởng bản Hồ Thị Nam rầu rĩ: Từ ngày xưa, khi c̣n ở trong rừng, do không có điều kiện tiếp xúc bên ngoài nên người Chứt đă quen với việc anh em lấy nhau. Bây giờ về bản rồi nhưng v́ thấp bé, ốm đau nhiều nên không lấy được người ngoài, phải lấy người trong bản.
Đại úy Nam nói thêm, trong nỗ lực ngăn chặn hôn nhân cận huyết ở Rào Tre, người ta đă thống kê cả bản hiện có 14 thanh niên. Tỉ lệ rất chênh lệch, 12 nam, 2 nữ. Đă có những phương án giải cứu tập trung vào các đối tượng tiên tiến này, nhưng thất bại.
Mấy năm trước về thăm bản Rào Tre, chứng kiến những bi kịch mà người Chứt nơi này đang phải gánh chịu, nhạc sĩ An Thuyên, Hiệu trưởng Trường ĐH Văn hóa Nghệ thuật quân đội đứng ra giúp đỡ bằng cách chọn một số thanh niên ưu tú của bản cho đi học.
http://vietbf.com/forum/attachment.php?attac hmentid=771139&stc=1&d=1433038404
Một góc bản Rào Tre
Hồ Xuân Kham và Hồ Thị Đ́nh Xuân là những người được chọn đi theo vị nhạc sĩ ra Hà Nội. Hồ Xuân Kham học họa, c̣n Hồ Thị Đ́nh Xuân học bên âm nhạc.
Đường sá đi lại chưa có, anh em bộ đội ở Trạm biên pḥng cắm bản “chữa cháy” bằng cách, bất cứ lúc nào rảnh rỗi cánh bộ đội lại lấy xe máy chở thanh niên trai tráng đi sang các bản “t́m người yêu”. Đường rừng khó khăn th́ đi đường ṿng. Từ Rào Tre đến vùng Ra Mai (Quảng B́nh) xa gần cả trăm cây số, nhưng v́ t́nh thế cấp bách họ vẫn cứ phải đi.
Được đâu chừng 3-4 năm, cả Kham và Xuân đều đ̣i về. Xuân lấy lư do về học nốt cấp 3 c̣n Kham phải về để lấy vợ.
Th́ ra, dù học hành ở xa nhưng trong bụng Kham lúc nào cũng nghĩ về đứa em gái con cậu tên là Hồ Thị Xanh. Mấy lần nghỉ tết, nghỉ hè Kham đă đặt củi ở nhà ông cậu, hai đứa ăn nằm với nhau và có thai. Kham bỏ học luôn.
Bây giờ “niềm hi vọng của bản” Rào Tre đă 2 lần làm bố. Một lần không giữ được, c̣n đứa bé hiện tại không biết thế nào.
Năm ngoái, GS Lê Đức Hinh từ trường Đại học Y Hà Nội vào khám bệnh ở Rào Tre, khi trông thấy đứa con trai của Kham đă nhất quyết vận động các cấp chính quyền đưa thằng bé đi mổ gấp nhưng Kham chưa chịu v́ không có tiền.
Nghe kể, cũng chuyến ấy, Trường ĐH Y Hà Nội đă thực hiện nghiên cứu về nhân trắc học đối với 35 hộ gia đ́nh người Chứt ở Rào Tre.
Kết quả cho thấy, nguy cơ suy thoái giống ṇi ngày càng lớn bởi hôn nhân cận huyết thống, trẻ con mắc nhiều bệnh tật và dị tật bẩm sinh, suy dinh dưỡng…
Những cuộc khảo sát tiếp theo đều có chung kết luận: Rào Tre đang đứng trước nguy cơ diệt vong.
Trăm phương ngh́n kế nhưng... thiếu tiền
Nhất định phải t́m được cách. Từ bộ đội biên pḥng đến các cấp chính quyền huyện Hương Khê đều nhận được mệnh lệnh từ cấp trên với nội dung như thế.
Sau nhiều cuộc khảo sát thực tế, phương án đầu tiên được các cấp ban ngành tính đến là mở đường.
Phải có một con đường xuyên rừng nối từ bản Rào Tre sang các bản làng vùng miền núi tỉnh Quảng B́nh để người Chứt có cơ hội giao lưu, t́m hiểu và kết duyên với các dân tộc khác.
Trung tá Dương Thanh Tịnh, Trạm trưởng Trạm Biên pḥng Rào Tre, người đầu tiên đề xuất phương án mở đường kể, từ nhiều năm trước, trai gái người Chứt đă băng rừng ḥ hẹn với trai gái ở những bản làng người Rục, người Mă Liềng, người Chứt ở những vùng biên giới tỉnh Quảng B́nh.
Cũng đă có người Rục bên ấy theo người Chứt về bên này và người Chứt ở Rào Tre đi về làm dâu bên ấy, nhưng họ đến với nhau âm thầm, không ai biết v́ đi lại chủ yếu bằng đường rừng.
Cung đường khoảng chừng 15 km mới đến được bản kia. Nhanh th́ mất một ngày, chậm phải một ngày một đêm.
Cũng được đôi ba cặp về ăn ở với nhau nhưng rồi tan đàn xẻ nghé hết v́ xa xôi, v́ các bản nảy sinh mâu thuẫn, trai bản chặn đường đánh nhau để bảo vệ con gái bản ḿnh.
“Sau khi phát hiện con đường xuyên núi Kà Đay mà thanh niên các bản vẫn thường đi lại, chúng tôi đă đề xuất lên trên xin mở ngay “con đường t́nh yêu” để cứu người Chứt khỏi t́nh trạng hôn nhân cận huyết.
Năm 2014, đại diện MTTQ Việt Nam tỉnh Hà Tĩnh cũng đă đề xuất tỉnh Hà Tĩnh lập dự án tŕnh Chính phủ xin mở đường nối bản Rào Tre sang Quảng B́nh để thanh niên giao lưu, t́m hiểu đi đến hôn nhân nhưng tất cả cũng chỉ mới dừng lại ở ư tưởng.
H́nh như thiếu vốn. Rào Tre vẫn nguyên trạng một thung lũng khép kín, không có lối đi lại t́m hiểu, giao lưu”, trung tá Dương Thanh Tịnh phàn nàn.
Chuyện t́nh hay hơn tiểu thuyết
Một ngày giữa tháng Tư vừa rồi, bản Rào Tre xẩy ra một sự kiện mang tính chất lịch sử. Lần đầu tiên sau 25 năm ḥa nhập với thế giới văn minh, đồng bào người Chứt có đám cưới đầu tiên với một người ngoài bản.
Con gái ông Hồ Pắc tên là Hồ Thanh Mai đồng ư làm vợ chàng thanh niên người Kinh tên Lê Xuân Công, một anh lính biên pḥng xuất ngũ.
"Đó là một đám cưới vô cùng đặc biệt", trung tá Nguyễn Văn Sâm, Đồn trưởng Đồn Biên pḥng Bản Giàng vẫn c̣n rất hồ hởi khi kể lại.
http://vietbf.com/forum/attachment.php?attac hmentid=771140&stc=1&d=1433038404
Lê Xuân Công và Hồ Thanh Mai trong ngày cưới
Trung tá Sâm chính là vị chủ hôn trong "đám cưới lịch sử" được tổ chức vào ngày 7/4, ngay tại Trạm biên pḥng Rào Tre. Đó cũng là lần đầu tiên người Chứt chứng kiến một đám cưới đúng nghĩa.
Bốn năm trước, cũng vào những ngày tháng Tư đổ lửa miền biên ải, trong một đêm giao lưu văn nghệ ở trung tâm xă Hương Liên (Hương Khê, Hà Tĩnh) họ đă gặp nhau.
Khi ấy Công là anh lính nghĩa vụ đầy nhiệt huyết, lư tưởng, c̣n Mai là cô nữ sinh của Trường Phổ thông dân tộc nội trú huyện Hương Khê.
Dường như định mệnh đă sắp đặt sẵn, họ cùng hát song ca một bài trong chương tŕnh văn nghệ, cùng nhau tham gia những tṛ chơi, cùng nhau tham gia buổi giao lưu giữa các cơ quan với dân bản... Và cùng để ư đến nhau.
Sau lần gặp gỡ ấy, Công trở về đơn vị c̣n Mai tiếp tục đi học. Ở Rào Tre, nơi mà muốn trẻ con đi học c̣n phải đến tận từng nhà để gọi th́ việc Mai học đến cấp ba là chuyện hiếm hoi vô cùng.
Mai lại c̣n là cô gái xinh nhất bản. V́ thế, trước cổng gia đ́nh ông Hồ Pắc đêm nào cũng có 4-5 bó củi của đám thanh niên dạm hỏi Mai theo tục lệ đồng bào.
Rất nhiều người đánh tiếng với gia đ́nh ông Pắc, nhưng đă từ lâu, suy nghĩ của Mai đă vượt ra khỏi bóng tối đang bao trùm lên bản.
http://vietbf.com/forum/attachment.php?attac hmentid=771141&stc=1&d=1433038404
Người Chứt ở bản Rào Tre hôm nay
Cô biết, những cuộc hôn nhân cận huyết thống đang bào ṃn giống ṇi người Chứt ở đây. Cô biết, trong những bó củi hằng đêm đặt trước cổng nhà ḿnh có không ít chủ nhân là anh em trong họ.
Học hết cấp III, cô trở về làm Phó Bí thư Chi đoàn, tham gia các lớp dạy bổ túc cho trẻ em trong bản. Một năm sau Công xuất ngũ. Anh khoác ba lô lên bản Rào Tre t́m Mai với quyết tâm thổ lộ tấm ḷng ḿnh.
“Khó khăn lắm em mới nói được lời yêu với Mai nhưng ban đầu cô ấy không đồng ư. Lúc đó em đă rất thất vọng, nghĩ rằng Mai không có t́nh cảm với ḿnh nên lập tức xách ba lô quay trở về gia đ́nh rồi đi vào Nam làm ăn.
Một thời gian sau, thông qua Hồ T́nh, một người bạn cùng đơn vị, cũng là người ở bản Rào Tre em mới biết Mai từ chối v́ vẫn c̣n mặc cảm ḿnh là người dân tộc thiểu số.
Phải mất một thời gian dài sau đó, khi em trở về quê, thường xuyên đi lại, quan tâm, thuyết phục Mai mới đồng ư. Có lẽ là thấu hiểu được t́nh cảm chân thành của em nên một thời gian sau Mai đă nhận lời", Công kể, c̣n Mai chỉ biết ngồi cười tủm.
Tưởng như trắc trở thế đă qua, nhưng không, tất cả mới chỉ bắt đầu. Ngày Công và Mai yêu nhau, từ chính quyền địa phương đến cánh bộ đội biên pḥng cắm bản t́m nhiều cách động viên, giúp đỡ, vun vén thêm hạnh phúc đôi trẻ, nhưng cản trở lớn nhất như nhiều người vẫn dự đoán, đến từ gia đ́nh của chàng trai.
Quê Công ở xă Phúc Đồng (huyện Hương Khê), vùng bán sơn địa cách bản Rào Tre gần 50 cây số. Bố anh mất sớm, mẹ già con một nương tựa lẫn nhau, từ nhỏ Công đă phải xa quê bôn ba đủ thứ nghề kiếm sống.
Ngày Công đưa Mai về ra mắt, biết cô là người Chứt ở Rào Tre, anh em họ hàng trăm người như một ra sức phản đối. Họ nhất quyết cự tuyệt cô gái đến từ Rào Tre, một nơi mà đời sống thường xuyên lên đài báo, ti vi bởi những hủ tục, lạc hậu, đói nghèo...
Không cần uống nước, ăn chiếc kẹo của đôi bạn trẻ, cả họ bỏ về hết, chỉ c̣n lại Công, Mai và bà mẹ già ngồi thẫn thờ nh́n lên di ảnh chồng trên chiếc bàn thờ cầu cứu
'Thương con lắm, nhưng bà không thể chống lại các bậc cao niên trong họ. Bao năm nay, khi Công biền biệt, bà chẳng sống nưa tựa vào họ là ǵ?
Biết không thể thuyết phục được mọi người, Công dẫn Mai đến quỳ trước mặt mẹ già xin đưa Mai quay trở lại Rào Tre. Anh nói với mẹ ḿnh, hai đứa sẽ t́m đất lập nghiệp trên đấy, bao giờ ổn định sẽ làm lễ cưới và đón mẹ lên.
Gạt từng giọt nước mắt khô, bà mẹ gật đầu, bà biết tính con, hắn đă quyết cái ǵ th́ không bao giờ thay đổi.
Hai năm sau, ngày 7/4/2015, đám cưới của họ được tổ chức trong một không gian ấm cúng do Đồn Biên pḥng Bản Giàng dựng nên.
Treo thưởng cho các cặp uyên ương
Tôi hỏi Công: Làm rể người Chứt thấy thế nào? Anh trả lời: Ban đầu th́ cũng có nhiều cái lạ lẫm, giao tiếp c̣n khó khăn, nhưng bây giờ th́ đă quen, em thấy cũng b́nh thường. Mấy năm yêu Mai và bây giờ thành chồng vợ, thỉnh thoảng vẫn thấy Công nói tiếng Chứt như người đồng bào, đánh đàn Trơ bon, một nhạc cụ của người Chứt hay ra phết.
Trung tá Nguyễn Văn Sâm tâm sự rằng, giữa đồng bào người Chứt và Bộ đội Biên pḥng dường như có một sợi dây t́nh cảm vô cùng đặc biệt.
Có một câu chuyện mà anh em luôn nhắc nhở nhau về trách nhiệm đối với đồng bào, trước đây, khi người Chứt vừa được phát hiện, một đoàn công tác của tỉnh Hà Tĩnh do ông Đặng Duy Báu, Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh lúc bấy giờ dẫn đầu, khi khảo sát ở Rào Tre đă phải ngửa mặt lên trời mà than rằng: “Làm sao để cứu giúp được tộc người Chứt bây giờ?”.
Lúc ấy chỉ có Bộ đội Biên pḥng dám đứng ra "trả lời" câu hỏi ông Bí thư Tỉnh ủy. Trung tướng Vơ Trọng Việt, lúc ấy là đại tá, Chỉ huy trưởng Bội đội Biên pḥng tỉnh Hà Tĩnh đă đưa ra những lời quả quyết: “Bộ đội Biên pḥng Hà Tĩnh sẽ hồi sinh dân tộc Chứt, bằng mọi giá đưa tộc người này tiếp cận với xă hội văn minh…”.
Tinh thần ấy, 25 năm sau, trong lúc các phương án giải cứu người Chứt đang gặp quá nhiều khó khăn, vẫn c̣n đang dang dở th́ Bộ đội Biên pḥng Hà Tĩnh âm thầm hành động.
Nếu cứ để người Chứt bị cô lập măi thế này th́ không có cách nào thoát ra được. Chưa có người Chứt nào lấy chồng, lấy vợ bên ngoài th́ bộ đội biên pḥng phải tiên phong hỏi cưới người Chứt trước.
Trước đám cưới của Công và Mai ở Rào Tre, người Chứt ở bên bản Giàng cũng đă chứng kiến những câu chuyện t́nh rất đẹp.
Anh lính biên pḥng Đặng Tuấn Anh quê ở Nam Định nên duyên với cô giáo người Chứt Hồ Thị Loan năm 2011, đến nay họ đă có 2 người con. Hai năm sau, cũng ở bản Giàng, lại thêm một chiến sĩ biên pḥng tên Thành kết hôn với cô gái người Chứt tên Hồng... Đến nay, cuộc sống của họ đang vô cùng hạnh phúc.
Trung tá Sâm nói rằng, để động viên, hỗ trợ điều kiện tối đa cho các cặp uyên ương xác định gắn bó với mảnh đất này, Bộ đội Biên pḥng Hà Tĩnh đă lên phương án vận động, treo thưởng, đặc biệt là xin chính quyền địa phương cấp đất, hỗ trợ làm nhà cho họ ổn định đời sống.
Tất nhiên là trên cơ sở các cặp đôi có t́nh cảm với nhau. Ngoài ra, sau khi họ nên duyên, anh em biên pḥng cũng thường xuyên giúp đỡ trong sinh hoạt, SX.
Khi chúng tôi rời Rào Tre, trung tá Sâm nắm tay hẹn: Chúng tôi vừa có thông tin, trong bản hiện đang có một đôi đang t́m hiểu. Anh chàng người Kinh ngoài xă Hương Liên yêu cô gái Chứt trong này. Sắp tới nếu họ cưới nhau sẽ mời anh lên dự.
Nguồn: Hoàng Anh (Nông nghiệp VN)