thactrang
08-09-2015, 08:10
Những ư tưởng mới lạ luôn là đề tài nóng và thu hút rất nhiều sự hiếu kỳ. Một trong những phát minh mới nhất đó chính là bắt gà đất ... gáy.
Bắt những con gà đất vô tri vô giác biết gáy như gà thật, món đồ chơi dân gian dân tộc Tày của ông Choóng trở nên đặc biệt “có một không hai”.
Đam mê với con gà đất từ hồi mới là đứa trẻ lên 10, ông Hoàng Choóng (69 tuổi, trú xă Na Sầm, Văn Lăng, Lạng Sơn) đă bỏ ra nhiều công sức mày ṃ t́m hiểu, khôi phục lại loại đồ chơi này. Thầy dạy ông Choóng làm gà đất là cụ già người dân tộc đă ở tuổi thất thập cổ lai hy, nhận thấy niềm đam mê đặc biệt của một đứa bé nên quyết định truyền nghề.
Gà đất biết gáy là món đồ chơi dân gian của người Tày khu vực Đông Bắc. Nó phát ra tiếng cục cục, mỗi khi thổi hơi vào lại có tiếng gáy như một chú gà trống nghe rất vui tai. Tuy nhiên, để làm hoàn chỉnh được một sản phẩm mất rất nhiều công sức. Vậy nên, cách làm gà đất gáy dần mai một và nhiều người không c̣n biết tiếng gáy của nó ra sao.
Vào những năm 90 của thế kỷ trước, khi đang là Trưởng pḥng Văn hóa huyện Văn Lăng, ông Choóng đă đau đáu nỗi niềm phải t́m mọi cách khiến những cục đất vô tri vô giác h́nh con gà cất tiếng gáy. Ông tập làm nhiều lần nhưng đều thất bại. Sau đó, công việc ngày một bận rộn, niềm đam mê cùng gà đất của ông đành gác sang một bên.
http://intermati.com/cothu/Pictures/2015/08m/09ad/ga-1.jpg
Gà đất biết gáy của ông Hoàng Choóng rất sinh động và đặc biệt. Ảnh: Hồng Vân
Từ năm 2009, khi về hưu ông Choóng mới có thời gian dành toàn tâm toàn ư cho món đồ chơi này. Thoạt đầu cứ tưởng với những kiến thức được thầy truyền dạy, ông có thể làm được một con gà biết gáy, vậy nhưng bắt tay thực hiện mới thấy khó khăn chồng chất.
Hàng chục con gà đất hỏng phải vứt bỏ, tốn bao nhiêu công sức mà ông vẫn không t́m ra được phương pháp đúng. Trong nhà ông lúc nào cũng ngổn ngang đất, giấy, cây sậy, có người c̣n bảo ông về hưu rảnh rỗi quá bày đặt để có việc làm. Chính ông cũng đôi lúc cảm thấy nản nhưng cứ nghĩ đến việc một món đồ chơi dân gian biến mất ông lại quyết tâm.
“Cụ dạy tôi cách làm con gà đất cơ bản như thế nào, nhưng để có được con gà gáy tốt như bây giờ th́ tôi phải tự học hỏi, mày ṃ t́m hiểu rất nhiều”, ông Choóng chia sẻ.
Nguyên liệu để làm con gà đất là thứ đất đặc biệt có tên gọi theo tiếng dân tộc là Thó. Đất màu trắng, chỉ có ở sông suối khu vực huyện Văn Lăng. Muốn kiếm đất tốt có khi phải đào sâu đến cả mét mới lấy được. Đất lấy đất về phơi thật khô, giă mịn và loại bỏ hết bụi bẩn. Đem thứ bột ấy trộn cùng nước nhào kỹ cho dẻo, tiếp tục cho vào khuôn nặn thành h́nh đầu gà và đuôi gà, nhưng điều quan trọng nhất vẫn là tay nặn sao cho thật đều, thật giống h́nh con gà.
Đến công đoạn này chỉ mới xong phần vỏ, bí kíp khiến gà đất phát ra tiếng kêu giống như thật nằm trong chiếc lưỡi. Ông Choóng mất rất nhiều thời gian để phát hiện ra rằng lưỡi gà khi đặt vào trong chiếc kèn làm bằng thân cây sậy cần cân đối, vừa khít. Tiếng gà gáy trong hay đục, cao hay thấp phụ thuộc vào điều này. Người làm gà đất nếu không hiểu, không nắm bắt được điểm này th́ làm cả trăm con gà tiếng gáy vẫn không đúng điệu.
Bây giờ, nếu có đủ nguyên liệu th́ mỗi ngày ông Choóng sẽ làm ra được 8-10 con gà đất. Món đồ chơi chỉ nằm gọn trong ḷng bàn tay nhỏ bé, xinh xắn tưởng như không c̣n giờ xuất hiện trở lại tạo sự thích thú cho cả trẻ nhỏ và người lớn.
http://intermati.com/cothu/Pictures/2015/08m/09ad/ga-2.jpg
Ông Choóng đang chế tác những chú gà đất biết gáy. Ảnh: Hồng Vân
Khôi phục hoàn chỉnh con gà đất biết gáy ông Choóng coi đó mới thành công một nửa, nửa c̣n lại là phải làm sao để càng nhiều người biết đến và yêu thích món đồ chơi này. Mặt khác, ông rất lo lắng trước sự xâm nhập của các món đồ chơi độc hại, bạo lực không nhăn mác từ bên kia biên giới tràn vào ảnh hưởng tới con trẻ. "Tôi làm con gà đất để trẻ con không chơi đồ chơi Trung Quốc nữa, thêm yêu nông thôn, đồng ruộng”, ông lư giải.
Hiện nay, ông đă truyền nghề cho 3 người con trai, tuy nhiên hàng ngày ông vẫn đều đặn hoàn thiện những con gà đất để đem đến trưng bày, bán tại các dịp lễ hội, Tết tại địa phương và các tỉnh lân cận. Dưới bàn tay khéo léo, tài hoa cùng với sự tâm huyết, ông Choóng đă bắt những cục đất biết cất tiếng gáy.
Ông vui mừng khoe: “Tôi mang con gà này xuống cả Hà Nội cho nó gáy, đem vào Bảo tàng dân tộc, trẻ con thành phố thích lắm. C̣n khỏe, tôi c̣n mang gà đất đến nhiều nơi, chắc chắn người Việt ḿnh sẽ thích đồ chơi dân gian”.
***
Bắt những con gà đất vô tri vô giác biết gáy như gà thật, món đồ chơi dân gian dân tộc Tày của ông Choóng trở nên đặc biệt “có một không hai”.
Đam mê với con gà đất từ hồi mới là đứa trẻ lên 10, ông Hoàng Choóng (69 tuổi, trú xă Na Sầm, Văn Lăng, Lạng Sơn) đă bỏ ra nhiều công sức mày ṃ t́m hiểu, khôi phục lại loại đồ chơi này. Thầy dạy ông Choóng làm gà đất là cụ già người dân tộc đă ở tuổi thất thập cổ lai hy, nhận thấy niềm đam mê đặc biệt của một đứa bé nên quyết định truyền nghề.
Gà đất biết gáy là món đồ chơi dân gian của người Tày khu vực Đông Bắc. Nó phát ra tiếng cục cục, mỗi khi thổi hơi vào lại có tiếng gáy như một chú gà trống nghe rất vui tai. Tuy nhiên, để làm hoàn chỉnh được một sản phẩm mất rất nhiều công sức. Vậy nên, cách làm gà đất gáy dần mai một và nhiều người không c̣n biết tiếng gáy của nó ra sao.
Vào những năm 90 của thế kỷ trước, khi đang là Trưởng pḥng Văn hóa huyện Văn Lăng, ông Choóng đă đau đáu nỗi niềm phải t́m mọi cách khiến những cục đất vô tri vô giác h́nh con gà cất tiếng gáy. Ông tập làm nhiều lần nhưng đều thất bại. Sau đó, công việc ngày một bận rộn, niềm đam mê cùng gà đất của ông đành gác sang một bên.
http://intermati.com/cothu/Pictures/2015/08m/09ad/ga-1.jpg
Gà đất biết gáy của ông Hoàng Choóng rất sinh động và đặc biệt. Ảnh: Hồng Vân
Từ năm 2009, khi về hưu ông Choóng mới có thời gian dành toàn tâm toàn ư cho món đồ chơi này. Thoạt đầu cứ tưởng với những kiến thức được thầy truyền dạy, ông có thể làm được một con gà biết gáy, vậy nhưng bắt tay thực hiện mới thấy khó khăn chồng chất.
Hàng chục con gà đất hỏng phải vứt bỏ, tốn bao nhiêu công sức mà ông vẫn không t́m ra được phương pháp đúng. Trong nhà ông lúc nào cũng ngổn ngang đất, giấy, cây sậy, có người c̣n bảo ông về hưu rảnh rỗi quá bày đặt để có việc làm. Chính ông cũng đôi lúc cảm thấy nản nhưng cứ nghĩ đến việc một món đồ chơi dân gian biến mất ông lại quyết tâm.
“Cụ dạy tôi cách làm con gà đất cơ bản như thế nào, nhưng để có được con gà gáy tốt như bây giờ th́ tôi phải tự học hỏi, mày ṃ t́m hiểu rất nhiều”, ông Choóng chia sẻ.
Nguyên liệu để làm con gà đất là thứ đất đặc biệt có tên gọi theo tiếng dân tộc là Thó. Đất màu trắng, chỉ có ở sông suối khu vực huyện Văn Lăng. Muốn kiếm đất tốt có khi phải đào sâu đến cả mét mới lấy được. Đất lấy đất về phơi thật khô, giă mịn và loại bỏ hết bụi bẩn. Đem thứ bột ấy trộn cùng nước nhào kỹ cho dẻo, tiếp tục cho vào khuôn nặn thành h́nh đầu gà và đuôi gà, nhưng điều quan trọng nhất vẫn là tay nặn sao cho thật đều, thật giống h́nh con gà.
Đến công đoạn này chỉ mới xong phần vỏ, bí kíp khiến gà đất phát ra tiếng kêu giống như thật nằm trong chiếc lưỡi. Ông Choóng mất rất nhiều thời gian để phát hiện ra rằng lưỡi gà khi đặt vào trong chiếc kèn làm bằng thân cây sậy cần cân đối, vừa khít. Tiếng gà gáy trong hay đục, cao hay thấp phụ thuộc vào điều này. Người làm gà đất nếu không hiểu, không nắm bắt được điểm này th́ làm cả trăm con gà tiếng gáy vẫn không đúng điệu.
Bây giờ, nếu có đủ nguyên liệu th́ mỗi ngày ông Choóng sẽ làm ra được 8-10 con gà đất. Món đồ chơi chỉ nằm gọn trong ḷng bàn tay nhỏ bé, xinh xắn tưởng như không c̣n giờ xuất hiện trở lại tạo sự thích thú cho cả trẻ nhỏ và người lớn.
http://intermati.com/cothu/Pictures/2015/08m/09ad/ga-2.jpg
Ông Choóng đang chế tác những chú gà đất biết gáy. Ảnh: Hồng Vân
Khôi phục hoàn chỉnh con gà đất biết gáy ông Choóng coi đó mới thành công một nửa, nửa c̣n lại là phải làm sao để càng nhiều người biết đến và yêu thích món đồ chơi này. Mặt khác, ông rất lo lắng trước sự xâm nhập của các món đồ chơi độc hại, bạo lực không nhăn mác từ bên kia biên giới tràn vào ảnh hưởng tới con trẻ. "Tôi làm con gà đất để trẻ con không chơi đồ chơi Trung Quốc nữa, thêm yêu nông thôn, đồng ruộng”, ông lư giải.
Hiện nay, ông đă truyền nghề cho 3 người con trai, tuy nhiên hàng ngày ông vẫn đều đặn hoàn thiện những con gà đất để đem đến trưng bày, bán tại các dịp lễ hội, Tết tại địa phương và các tỉnh lân cận. Dưới bàn tay khéo léo, tài hoa cùng với sự tâm huyết, ông Choóng đă bắt những cục đất biết cất tiếng gáy.
Ông vui mừng khoe: “Tôi mang con gà này xuống cả Hà Nội cho nó gáy, đem vào Bảo tàng dân tộc, trẻ con thành phố thích lắm. C̣n khỏe, tôi c̣n mang gà đất đến nhiều nơi, chắc chắn người Việt ḿnh sẽ thích đồ chơi dân gian”.
***