Gibbs
10-13-2015, 03:50
Một thanh niên trẻ có tên Dư sau khi ăn trộm 2 triệu đồng khoảng 100USD đă bị tra tấn tới chết trong đồn côn an. Vụ việc đă làm dấy lên dư luận nghi ngờ nhân quyền của Việt Nam trước thềm nước này chuẩn bị gia nhập TPP đầy đủ. Các báo chí Việt Cộng đă im bặt một thời gian bỗng phao tin thất thiệt.
Cho đến giờ, tất cả các báo viết về vụ án Đỗ Đăng Dư đều giống hệt nhau: Đỗ Đăng Dư chết v́ bạn tù đánh! Câu chuyện Đỗ Đăng Dư xem như hạ màn (!) và công an Hà Nội giờ đẩy dư luận theo hướng “khẩn trương điều tra một cách khách quan để kết luận chính xác nhất về vụ việc, xử lư nghiêm đối với hành vi “Cố ư gây thương tích” của Vũ Văn B́nh” (người bị qui kết đánh chết Đỗ Đăng Dư).
http://vietbf.com/forum/attachment.php?attac hmentid=818179&stc=1&d=1444708093
Vấn đề không phải chỗ đó và không chỉ chỗ đó. Vấn đề là công an đă nhổ vào mặt hệ thống pháp luật như thế nào. Công an đă thách thức toàn bộ giá trị pháp chế “nhà nước XHCN” như thế nào.
Và công an chà đạp như thế nào giá trị nhân bản của “nhà nước pháp quyền” trong đó “công lư, công bằng dựa trên sự công nhận và tiếp nhận hoàn toàn giá trị tối thượng của nhân cách con người, được bảo đảm bởi các thể chế làm khuôn khổ của trật tự tự do, dân chủ và quyền con người, an toàn cho các công dân” (Tạp chí Cộng sản 16-10-2014)…
Vụ Đỗ Đăng Dư, được báo Tuổi Trẻ (11-10-2015), tường thuật như sau:
“Vụ việc xảy ra vào sáng 5-8-2015. Vào ngày này, công an huyện Chương Mỹ bắt quả tang Đỗ Đăng Dư có hành vi “trộm cắp tài sản” đối với một người hàng xóm. Quá tŕnh điều tra, Dư khai nhận ngoài vụ trộm cắp tài sản này, từ cuối năm 2014 đến thời điểm bị bắt, Dư đă gây ra 4 vụ trộm cắp khác. Bản thân Dư cũng nghiện game, thường xuyên bỏ nhà đi chơi, gia đ́nh không quản lư được và đă kiến nghị cơ quan chức năng có biện pháp ngăn chặn đối với Dư.
Từ các căn cứ trên, cơ quan cảnh sát điều tra, công an huyện Chương Mỹ đă quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can và ra lệnh tạm giam đối với Dư để điều tra vụ án và pḥng ngừa chung. Ngày 7-8, cơ quan điều tra đă tống đạt quyết định khởi tố bị can và ra lệnh tạm giam 2 tháng đối với Dư. Các quyết định này đă được viện KSND huyện Chương Mỹ phê chuẩn”.
…
Ở đây, bằng việc “điều tra cả trách nhiệm của cán bộ, chiến sĩ tại trại tạm giam v́ để can phạm đánh lẫn nhau mà không kịp thời phát hiện, dẫn đến hậu quả đáng tiếc” (Tiền Phong 11-10-2015) là có thể xoa tay phủi đi cái mấu chốt vấn đề: công an Hà Nội đă hoàn toàn sai ra sao khi tạm giam Đỗ Đăng Dư, một thiếu niên 17 tuổi “hư hỏng” can tội trộm vặt?
Theo Đ.303, khoản 2 – BLTTHS (Bộ luật tố tụng h́nh sự): “Người đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi có thể bị bắt, tạm giữ, tạm giam nếu có đủ căn cứ quy định tại các điều 80, 81, 82, 86, 88 và 120 của Bộ luật này, nhưng chỉ trong trường hợp phạm tội nghiêm trọng do cố ư, phạm tội rất nghiêm trọng hoặc phạm tội đặc biệt nghiêm trọng”. Với số tiền trộm 2 triệu đồng, có thể đưa Đỗ Đăng Dư vào nhóm tội phạm “nghiêm trọng do cố ư, phạm tội rất nghiêm trọng hoặc phạm tội đặc biệt nghiêm trọng”?
Ngoài ra, theo TTLT số 01/2011/TTLT-VKSTC-TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH ngày 12/7/2001 HƯỚNG DẪN THI HÀNH MỘT SỐ QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT TỐ TỤNG H̀NH SỰ ĐỐI VỚI NGƯỜI THAM GIA TỐ TỤNG LÀ NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN, th́:
Việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối tượng phạm tội vị thành niên phải tuân thủ theo các điều: Đ.91 - Cấm đi khỏi nơi cư trú; Đ.92 - Bảo lănh; hoặc Đ.93 - Đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm. Nói cách khác, công an không nhất thiết phải bắt tạm giam một trường hợp vị thành niên phạm tội nhẹ như Đỗ Đăng Dư.
C̣n nữa, như những ǵ các báo chính thống viết, không có bất kỳ thông tin nào cho thấy trong quá tŕnh điều tra một đối tượng vị thành niên như Đỗ Đăng Dư, có sự tham gia của luật sư hoặc người đại diện pháp luật (cha hoặc mẹ). Mà chiếu TTLT số 01/2011/TTLT-VKSTC-TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH, việc tham gia tố tụng của người bào chữa theo quy định tại Khoản 2 Điều 57, Điều 58 và Điều 305 BLTTHS, th́:
1. BắT BUộC phải có người bào chữa tham gia tố tụng trong các vụ án có bị can, bị cáo là người chưa thành niên. Mọi trường hợp không có người bào chữa tham gia tố tụng trong các vụ án có bị can, bị cáo là người chưa thành niên là VI PHạM NGHIÊM TRọNG THủ TụC Tố TụNG, trừ trường hợp họ hoặc người đại diện hợp pháp của họ từ chối người bào chữa. Người bào chữa có thể là: luật sư; người đại diện hợp pháp của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo; bào chữa viên nhân dân.
2. Khi giao quyết định tạm giữ hoặc quyết định khởi tố bị can, cơ quan ra quyết định phải thông báo cho người bị tạm giữ, bị can là người chưa thành niên và người đại diện hợp pháp của họ về quyền có người bào chữa.
3. Người đại diện hợp pháp của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo là người chưa thành niên có thể lựa chọn người bào chữa theo quy định của pháp luật hoặc tự ḿnh bào chữa cho người bị tạm giữ, bị can, bị cáo.
4. Trường hợp bị can, bị cáo là người chưa thành niên hoặc người đại diện hợp pháp của họ không lựa chọn được người bào chữa th́ Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát hoặc Ṭa án phải yêu cầu Đoàn luật sư phân công Văn pḥng luật sư cử người bào chữa cho họ hoặc đề nghị Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, tổ chức thành viên của Mặt trận cử người bào chữa, trừ trường hợp người chưa thành niên hoặc người đại diện hợp pháp của họ từ chối.
5. Trường hợp bị can, bị cáo hoặc người đại diện hợp pháp của họ từ chối người bào chữa th́ phải lập biên bản lưu trong hồ sơ vụ án.
6. Cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng phải tạo điều kiện cho người bào chữa thực hiện quyền tiếp xúc, gặp gỡ với bị can, bị cáo là người chưa thành niên theo quy định của pháp luật.
Chưa hết, theo TTLT 01/2011/TTLT-VKSTC-TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH ngày 12/7/2001 HƯỚNG DẪN THI HÀNH MỘT SỐ QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT TỐ TỤNG H̀NH SỰ ĐỐI VỚI NGƯỜI THAM GIA TỐ TỤNG LÀ NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN, th́:
Điều 5. Nguyên tắc xử lư đối với người chưa thành niên phạm tội: Trong quá tŕnh khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án do người chưa thành niên phạm tội gây ra, cơ quan tiến hành tố tụng cần thực hiện đúng nguyên tắc xử lư đối với người chưa thành niên phạm tội quy định tại Điều 69 BLHS (Bộ luật h́nh sự). Đặc biệt cần xem xét việc miễn trách nhiệm h́nh sự nếu có đủ điều kiện quy định tại Điều 69-Khoản 2 BLHS, giao họ cho gia đ́nh, cơ quan hoặc tổ chức giám sát, giáo dục nhằm giúp họ tự sửa chữa lỗi lầm và tái ḥa nhập cộng đồng.
Mà Điều 69 Khoản 2 BLHS quy định: Người chưa thành niên phạm tội có thể được MIễN TRÁCH NHIệM H̀NH Sự, nếu người đó phạm tội ÍT NGHIÊM TRọNG hoặc tội nghiêm trọng, gây hại không lớn, CÓ NHIềU T̀NH TIếT GIảM NHẹ VÀ ĐƯợC GIA Đ̀NH HOặC CƠ QUAN, Tổ CHứC NHậN GIÁM SÁT, GIÁO DụC.
…
Chiếu theo những điều luật nằm trong hệ thống pháp quyền nhà nước VN nói trên th́ Đỗ Đăng Dư không chỉ không nên bị bắt tạm giam mà c̣n có thể được miễn truy cứu trách nhiệm h́nh sự.
Tuy nhiên, kết cục sự việc đă vượt quá xa những ǵ mà ông Hồ Chí Minh từng nói, bởi sự vi phạm của chính những người thừa hành pháp luật: “Một xă hội có trật tự kỷ cương, một nhà nước mạnh, có hiệu lực nhất thiết không để một giờ, một phút thiếu pháp luật, coi thường pháp luật” (Trang thông tin điện tử Hồ Chí Minh). “Một phút thiếu pháp luật” đó, hậu quả cuối cùng, không chỉ dẫn đến cái chết của Đỗ Đăng Dư mà nó c̣n như một cú đấm nện thẳng vào mặt hệ thống pháp chế quốc gia. Nó là một thách thức đầy ngạo mạn giữa hành pháp và lập pháp. Nó thể hiện một thái độ kiêu căng “quyền” trong “pháp” chứ không phải “pháp” định chế “quyền” và “quyền” phải tuân thủ và phải luôn trong khuôn khổ của “pháp”.
….
TTLT-VKSTC-TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH (Thông tư liên tịch; Viện kiểm sát tối cao; Ṭa án nhân dân tối cao; Bộ công an; Bộ tư pháp; Bộ lao động thương binh xă hội)
….
Bài viết được sự hỗ trợ pháp lư của luật sư Vơ Phước Hoàng (Hoàng Vơ Phước). Chân thành cám ơn luật sư.
------------
Vụ em Đỗ Đăng Dư
Nhiều khả năng Thủ trưởng hoặc Phó thủ trưởng Cơ quan điều tra Công an huyện Chương Mỹ đă phạm tội h́nh sự.
Thứ nhất: Em Dư lấy trộm 1,5 triệu là chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm h́nh sự về tội trộm cắp tài sản. V́ căn cứ theo Điều 138 Bộ luật h́nh sự về tội trộm cắp tài sản, tài sản trộm cắp phải có giá trị từ 2 triệu đồng trở lên mới bị xử lư h́nh sự. Do vậy với số tiền chỉ là 1,5 triệu th́ việc tạm giữ h́nh sự để khởi đầu cho việc xử lư h́nh sự em Dư là trái pháp luật.
Tại sao lại có vi phạm đơn giản như vậy? Bộ luật tố tụng h́nh sự đă quy định rơ tại Điều 86 về tạm giữ h́nh sự, theo đó tạm giữ phải có quyết định của Thủ trưởng, Phó thủ trưởng cơ quan điều tra công an huyện và phải gửi cho Viện kiểm sát cùng cấp xin phê chuẩn.
Nếu xét thấy việc tạm giữ không có căn cứ hoặc không cần thiết th́ Viện kiểm sát ra quyết định hủy bỏ quyết định tạm giữ và người ra quyết định tạm giữ phải trả tự do ngay cho người bị tạm giữ.
Do vậy khi thấy số tiền trộm cắp chỉ là 1,5 triệu chưa đến mức xử lư h́nh sự th́ ngay Trưởng công an xă là người có kiến thức phải biết hành vi của em không phải là tội phạm nên chỉ cần lập biên bản lại để xử lư hành chính và tha cho em. Chẳng lẽ Thủ trưởng, Phó thủ trưởng công an huyện mà lại không biết, lại ra quyết định tạm giữ để khơi mào xử lư h́nh sự. Như thế là trái pháp luật.
Do vậy tôi cho rằng việc đầu tiên là việc tạm giữ h́nh sự em Dư là trái pháp luật.
Thứ hai: Ngoài việc ra quyết định tạm giữ h́nh sự trái pháp luật, tại sao lại xử lư h́nh sự với hành vi trộm cắp chỉ 1,5 triệu chưa đến mức 2 triệu?
Có khả năng trong khi bị tạm giữ h́nh sự trong quá tŕnh khai báo em Dư đă khai ra 4 vụ trộm cắp khác và giá trị tài sản lớn hơn 2 triệu nên đủ mức xử lư h́nh sự. Nhưng liệu việc áp dụng biện pháp bắt tạm giam em có đúng luật hay trái luật?
Căn cứ theo điều 303 Bộ luật tố tụng h́nh sự quy định về thủ tục tố tụng h́nh sự xử lư người chưa thành niên, th́ trẻ vị thành niên chỉ bị bắt giam nếu có phạm tội nghiêm trọng do cố ư, tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng.
Theo Điều 138 về tội trộm cắp tài sản th́ em Dư phải trộm cắp tài sản có giá trị từ 50 triệu đồng trở lên mới là phạm tội nghiêm trọng và bị áp dụng biện pháp tạm giam. C̣n nếu em chỉ trộm cắp vặt giá trị tài sản chỉ vài trăm ngh́n hoặc một vài triệu, giá trị không đến 50 triệu th́ không được bắt tạm giam em.
Như vậy nếu làm rơ được giá trị tài sản trộm cắp chưa đến 50 triệu đồng mà vẫn áp dụng biện pháp bắt giam em Dư sẽ là trái pháp luật.
Tóm lại: Tôi cho rằng rất có khả năng Cán bộ điều tra của công an Huyện Chương Mỹ và Viện kiểm sát huyện Chương Mỹ đă có những vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng h́nh sự, có khả năng đă vi phạm pháp luật h́nh sự và phạm vào tội ra quyết định trái pháp luật theo Điều 296 Bộ luật h́nh sự.
Điều 296. Tội ra quyết định trái pháp luật
1. Người nào có thẩm quyền trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án ra quyết định mà ḿnh biết rơ là trái pháp luật gây thiệt hại cho lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân, th́ bị phạt cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ sáu tháng đến ba năm.
2. Phạm tội gây hậu quả nghiêm trọng th́ bị phạt tù từ hai năm đến bảy năm.
3. Phạm tội gây hậu quả rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng, th́ bị phạt tù từ năm năm đến mười năm.
4. Người phạm tội c̣n bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ một năm đến năm năm.
Việc Thủ trưởng hay Phó thủ trưởng cơ quan điều tra ra Quyết định tạm giữ h́nh sự, Quyết định tạm giam em Dư nhiều khả năng đă phạm vào tội ra quyết định trái pháp luật nêu trên.
Đi sâu vào vụ án có thể c̣n có những vi phạm khác nữa, việc điều tra các sai phạm này thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, cụ thể trích từ một bài báo như sau:
Ngày 6-8-2015, tin từ lănh đạo VKSND Tối cao cho biết, sáng cùng ngày VKSND Tối cao đă tổ chức lễ ra mắt Vụ Thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án xâm phạm hoạt động tư pháp, tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp (Vụ 6). Ông Nguyễn Việt Hùng được lănh đạo VKSND Tối cao bổ nhiệm giữ chức Vụ trưởng Vụ 6.
Như vậy Viện kiểm sát nhân dân tối cao đă được lập thêm cơ quan chuyên sâu chuyên xử lư các vụ án xâm phạm hoạt động tư pháp, tức là những tội phạm do các cán bộ tư pháp gây ra. Do vậy gia đ́nh em Dư và các luật sư cần làm đơn tŕnh báo tới vụ 6 Viện kiểm sát nhân dân tối cao nêu trên.
Cuối cùng: Việc bắt giam em thiếu cơ sở xác đáng và đặt tính mạng sức khỏe của em vào môi trường giam giữ không an toàn cho thấy nền tư pháp h́nh sự hiện tại vô cùng nghiệt ngă và nặng nề bạo quyền.
Việc em Dư phải khai ra 4 vụ trộm cắp tôi tin chắc cũng do bị đánh đập, điều này đặt ra đ̣i hỏi phải có quy định về quyền im lặng, việc lấy lời khai phải có luật sư tham gia, trong pḥng giam giữ và pḥng hỏi cung phải lắp camera ghi âm ghi h́nh.
Nếu không thực hiện những việc này th́ tội ác do cán bộ công quyền gây ra (vô t́nh hay cố ư) cho con người sẽ vẫn c̣n tiếp diễn.
Cái chết bất thường của Đỗ Đăng Dư, 17 tuổi, sau hai tháng bị tạm giam, làm dấy lên nhiều băn khoăn của dư luận về việc thi hành luật pháp Việt Nam. Những lo ngại này xoay quanh chế độ giam giữ, xử lư vi phạm ở trẻ vị thành niên, cũng như nỗi lo sợ về nguy cơ hành pháp lạm quyền, dẫn đến rủi ro quá lớn cho công dân Việt Nam khi bước chân vào trụ sở cơ quan điều tra. Bài viết dưới đây sẽ giải đáp phần nào những thắc mắc như vậy.
1. H́nh thức xử lư của pháp luật Việt Nam đối với tội trộm cắp tài sản là ǵ?
Theo Khoản 1, Điều 138 Bộ luật H́nh sự (năm 1999, sửa đổi năm 2009), có 4 trường hợp:
– người trộm cắp tài sản có giá trị từ 2 triệu đồng đến dưới 50 triệu đồng;
– người trộm cắp tài sản dưới 2 triệu đồng nhưng gây hậu quả nghiêm trọng;
– người trộm cắp tài sản đă từng bị xử phạt hành chính về hành vi chiếm đoạt;
– người trộm cắp tài sản đă từng bị kết án về tội chiếm đoạt tài sản, chưa được xóa án tích mà c̣n vi phạm
Với 4 trường hợp này, người phạm tội trộm cắp tài sản bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm, hoặc bị phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm – tức tội phạm ít nghiêm trọng (căn cứ Điều 8 Bộ luật H́nh sự, quy định về khung h́nh phạt).
Chúng tôi cho rằng Đỗ Đăng Dư rơi vào trường hợp đầu tiên. (Theo xác nhận của bà Đỗ Thị Mai, mẹ của Dư, vào ngày 11/10 khi trao đổi với luật sư Trần Thu Nam, th́ Dư ăn trộm 2 triệu đồng của hàng xóm, cơ quan công an đă lập biên bản và thông báo cho gia đ́nh con số đó).
2. Trong quá tŕnh cơ quan chức năng tiến hành khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử vụ án, Dư có thể bị tạm giam, tạm giữ không?
Đỗ Đăng Dư sinh năm 1998, năm nay 17 tuổi.
Theo Khoản 2, Điều 303 Bộ luật Tố tụng H́nh sự, người từ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi có thể bị bắt, tạm giữ, tạm giam (nếu có đủ căn cứ quy định tại các điều 80, 81, 82, 86, 88 và 120 của Bộ luật Tố tụng H́nh sự), nhưng chỉ trong những trường hợp phạm tội nghiêm trọng do cố ư, phạm tội rất nghiêm trọng hoặc phạm tội đặc biệt nghiêm trọng.
http://vietbf.com/forum/attachment.php?attac hmentid=818180&stc=1&d=1444708093
Do hành vi của Dư là trường hợp phạm tội ít nghiêm trọng, rơ ràng không đủ căn cứ để thực hiện các biện pháp ngăn chặn nói trên.
3. Thủ tục bắt giữ, tạm giữ h́nh sự hoặc tạm giam được quy định ra sao?
Về mặt thủ tục bắt giữ thông thường, ngoài việc các lệnh phải được ban hành đúng thủ tục, tŕnh tự và thẩm quyền theo quy định tại Điều 80 và 81 Bộ luật Tố tụng H́nh sự, cơ quan điều tra khi tiến hành thủ tục c̣n cần sự có mặt của chính quyền địa phương, hàng xóm láng giềng; phải giải thích quyền, nghĩa vụ người bị bắt và phải lập biên bản việc bắt giữ.
Căn cứ Khoản 2, Điều 48 Bộ luật Tố tụng H́nh sự, người bị tạm giữ có quyền:
a) Được biết lư do ḿnh bị tạm giữ;
b) Được giải thích về quyền và nghĩa vụ;
c) Tŕnh bày lời khai;
d) Tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa;
e) Đưa ra tài liệu, đồ vật, yêu cầu;
f) Khiếu nại về việc tạm giữ, quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.
Thêm vào đó, theo Khoản 3, Điều 303, Bộ luật Tố tụng H́nh sự, “cơ quan ra lệnh bắt, tạm giữ, tạm giam người chưa thành niên phải thông báo cho gia đ́nh, người đại diện hợp pháp của họ biết ngay sau khi bắt, tạm giữ, tạm giam”. Trong trường hợp Đỗ Đăng Dư, có dấu hiệu gia đ́nh Dư đă không được thông báo đầy đủ, rơ ràng về t́nh trạng của Dư trong suốt hai tháng.
Tuy nhiên, các vấn đề pháp lư đặt ra nêu trên chỉ phù hợp nếu Dư thuộc trường hợp mà cơ quan điều tra được quyền thực hiện biện pháp tạm giữ, tạm giam.
4. Các sai phạm (nếu có) của cơ quan điều tra trong trường hợp này là ǵ?
Thứ nhất, nếu cơ quan điều tra giam giữ Đỗ Đăng Dư theo lệnh bắt giữ, lệnh tạm giam, th́ người kư các lệnh này có dấu hiện phạm tội “ra quyết định trái pháp luật” (Điều 296, Bộ luật H́nh sự).
Nếu cơ quan điều tra giam giữ em Dư không có lệnh bắt, lệnh tạm giữ, lệnh tạm giam hoặc có nhưng không đúng tŕnh tự, thủ tục hay thẩm quyền, th́ họ có dấu hiệu phạm tội “bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật” theo Điều 123 Bộ luật H́nh sự. Ngoài ra, theo Khoản 2 của điều luật này, c̣n có một số t́nh tiết tăng nặng, như: Bên bắt lợi dụng chức vụ, quyền hạn; có tổ chức.
Thứ hai, Dư bị đánh dẫn đến chết trong quá tŕnh bị tạm giam (theo chẩn đoán của cơ quan y tế một ngày trước khi Dư chết, th́ Dư bị phù năo, sưng gáy, tím thái dương, chứng tỏ đă bị đánh). Như vậy, tồn tại khả năng cơ quan quản lư trại giam không làm tṛn trách nhiệm, phạm tội “thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” (Điều 285 Bộ luật H́nh sự).
C̣n người hành hung, dẫn đến cái chết của Dư, có dấu hiệu phạm tội giết người hoặc cố ư gây thương tích. Nhưng nếu người đó lại chính là… cơ quan điều tra, th́ khi ấy, điều tra viên thực hiện hành vi hoàn toàn có khả năng bị truy tố với tội danh cố ư gây thương tích hoặc giết người. Tuy nhiên, thực tiễn pháp lư h́nh sự Việt Nam ưa thích dùng tội danh “dùng nhục h́nh”, “bức cung” (Điều 298-299 Bộ luật H́nh sự) cho các đối tượng này.
(Độc giả có thể thấy sự phân biệt đối xử giữa cơ quan chức năng và người dân, theo hướng có lợi cho bên thi hành công vụ: Cùng gây hậu quả chết người, nhưng lực lượng thi hành công vụ lại hiếm khi bị xử lư v́ các tội danh xâm phạm tính mạng hay sức khỏe).
5. Luật pháp Việt Nam quy định ra sao về quá tŕnh khám nghiệm tử thi?
Theo Điều 151, Bộ luật Tố tụng H́nh sự, “việc khám nghiệm tử thi do điều tra viên tiến hành có bác sĩ pháp y tham gia và phải có người chứng kiến”. Luật không quy định ai là người có đủ tư cách làm người chứng kiến.
6. Làm thế nào để quá tŕnh khám nghiệm tử thi được khách quan?
Nguyên tắc chung của luật pháp là để đảm bảo tính khách quan trong bất cứ việc ǵ, cá nhân/ tổ chức thực hiện việc đó phải độc lập, không có quyền lợi liên quan.
Ở Việt Nam lâu nay, việc giám định, khám nghiệm v.v. thường do Viện Khoa học H́nh sự (thuộc Bộ Công an), hoặc cơ quan pháp y quân đội, tiến hành. Chúng tôi cho rằng điều đó không đảm bảo khách quan, đặc biệt là trong các vụ việc mà chính cơ quan công an hay quân đội là đối tượng bị t́nh nghi phạm pháp.
7. Trong trường hợp chính cơ quan công an vi phạm thủ tục điều tra, tố tụng, th́ cơ chế nào xử lư điều ấy?
Tại một số quốc gia như Hoa Kỳ hay Anh quốc, khi cảnh sát bị t́nh nghi giết người, sẽ có các ủy ban tư pháp độc lập và/hoặc các tổ chức dân sự khác giám sát hoạt động của cảnh sát tiến hành điều tra để làm sáng tỏ sự thật.
Ngoài ra, và quan trọng nhất, hệ thống tư pháp phải độc lập khỏi hành pháp và lập pháp. Báo chí – quyền lực thứ tư – cũng độc lập, thậm chí c̣n có thể tiến hành các hoạt động điều tra riêng biệt. Điều này giúp hạn chế sự lạm quyền của một số cơ quan công quyền nhằm bảo vệ các cá nhân vi phạm.
Thêm vào đó, để đảm bảo một nền tư pháp lành mạnh và sự độc lập của các phân đoạn điều tra, cơ quan điều tra thông thường tách biệt về cơ cấu tổ chức với cơ quan thực hành quyền giam giữ nhằm tránh hiện tượng bức cung, nhục h́nh.
Rơ ràng tại Việt Nam, cho đến nay, chưa có những cơ chế như vậy.
8. Các sai phạm của cơ quan công an trong vụ Đỗ Đăng Dư có vi phạm luật quốc tế về nhân quyền không?
Có. Cơ quan công an có dấu hiệu vi phạm:
– Công ước Quyền Trẻ em (đối tượng là bất kỳ người nào dưới 18 tuổi), mà Việt Nam là nước đầu tiên ở châu Á và nước thứ hai trên thế giới kư kết, phê chuẩn (năm 1990).
– Công ước về Các Quyền Dân sự và Chính trị (Việt Nam gia nhập năm 1982).
– Công ước Chống Tra tấn (Việt Nam phê chuẩn năm 2014).
Huyết lệ trào tuôn chẳng sao ngưng
Nỗi đau ray rức chẳng thể ngừng
Bướu độc cộng sản đang tàn phá
Thân xác máu xương mẹ Việt Nam
Công an đánh người chết bạo tàn
Trẻ em mà chúng đánh dă man
Chỉ v́ không tiền cúng chúng nó
Trời ơi con giận thấu tâm can .........
Mấy ai thấu hết nổi ḷng
Người con nước Việt lạc loài tha hương
Mấy ai hiểu hết đau thương
Những người xa xứ đêm trường nhớ quê
Nơi đây cuộc sống phủ phê
Cơm no áo ấm nhà xe thiếu ǵ
Tuy rằng chẳng giàu có chi
Nhưng mà cuộc sống c̣n ǵ mong hơn
Tương lai con cháu rộng đường
Sống đời dân chủ phố phường tự do
Nếu mà chỉ biết bo bo
Đừng thèm tranh đấu chẳng lo lụy phiền
Mỗi năm bỏ một ít tiền
Ta bay về xứ đoàn viên gia đ́nh
Ăn chơi đón tiếp linh tinh
Beer ôm gái gú khác mặc t́nh phủ phê
Nhưng sao nước mắt dầm dề
Nh́n sang quê mẹ ủ ê dân t́nh
Phải chăng v́ muốn phú vinh
Phải chăng để được quư tinh bạc vàng
Hay là chỉ được trái ngang
Người thân xa lánh họ hàng tách phân
Chỉ v́ họ muốn dấng thân
Lên face tranh đấu cho dân tộc ḿnh
Chống bọn cộng sản bất minh
Để mong quyền sống dân ḿnh tự do
Biết rằng nếu họ vô lo
Cứ sống tận hưởng bo bo phần ḿnh
Th́ đâu ai ghét ai ḱnh
Mỗi năm về xứ mặc t́nh vui chơi. ...
Làm người sống giữa đất trời
Làm sao bỏ được mặt trời quê ta.
Ai nào muốn bỏ đất cha
Chỉ v́ cộng sản phá nhà mà thôi
Ngày nay thế cuộc đă rồi
Dân t́nh cam phận làm mồi hán nô
Khiếp nhược trước đám bưng bô
Trách ai tàn phá cơ đồ Việt nam
Thương con trẻ lạc cơ hàn
Mai này chẳng biết lỡ làng ra sao
Tiếc cho một dăi lụa đào
Lư ,Trần ,Lê ,Nguyễn rơi vào Cộng gian
Giờ đây một đảng làm càn
Nh́n về quê mẹ ngỡ ngàng lệ rơi
Đành thôi chấp nhận tiếng đời
Đành thôi buôn bán không lời vẫn đi
Quyết tâm tranh đấu một khi
Đập tan Việt Cộng chỉ v́ cứu dân
Mong xây cơ chế trắng ngần
Liên minh Đại Việt minh phân Cộng Ḥa
Đời ḿnh rồi sẽ đi qua
Ngày sau đất tổ lụa là ấm no
Hôm nay nếu măi bo bo
Ngày mai nước Việt lết ḅ dưới sân
Ai ơi giọng vẫn c̣n ngân
Tim vẫn c̣n đập chung phần giúp nhau
Chung tay dựng một chiếc cầu
Cộng Ḥa thật thụ hát câu Thái B́nh.
Cho đến giờ, tất cả các báo viết về vụ án Đỗ Đăng Dư đều giống hệt nhau: Đỗ Đăng Dư chết v́ bạn tù đánh! Câu chuyện Đỗ Đăng Dư xem như hạ màn (!) và công an Hà Nội giờ đẩy dư luận theo hướng “khẩn trương điều tra một cách khách quan để kết luận chính xác nhất về vụ việc, xử lư nghiêm đối với hành vi “Cố ư gây thương tích” của Vũ Văn B́nh” (người bị qui kết đánh chết Đỗ Đăng Dư).
http://vietbf.com/forum/attachment.php?attac hmentid=818179&stc=1&d=1444708093
Vấn đề không phải chỗ đó và không chỉ chỗ đó. Vấn đề là công an đă nhổ vào mặt hệ thống pháp luật như thế nào. Công an đă thách thức toàn bộ giá trị pháp chế “nhà nước XHCN” như thế nào.
Và công an chà đạp như thế nào giá trị nhân bản của “nhà nước pháp quyền” trong đó “công lư, công bằng dựa trên sự công nhận và tiếp nhận hoàn toàn giá trị tối thượng của nhân cách con người, được bảo đảm bởi các thể chế làm khuôn khổ của trật tự tự do, dân chủ và quyền con người, an toàn cho các công dân” (Tạp chí Cộng sản 16-10-2014)…
Vụ Đỗ Đăng Dư, được báo Tuổi Trẻ (11-10-2015), tường thuật như sau:
“Vụ việc xảy ra vào sáng 5-8-2015. Vào ngày này, công an huyện Chương Mỹ bắt quả tang Đỗ Đăng Dư có hành vi “trộm cắp tài sản” đối với một người hàng xóm. Quá tŕnh điều tra, Dư khai nhận ngoài vụ trộm cắp tài sản này, từ cuối năm 2014 đến thời điểm bị bắt, Dư đă gây ra 4 vụ trộm cắp khác. Bản thân Dư cũng nghiện game, thường xuyên bỏ nhà đi chơi, gia đ́nh không quản lư được và đă kiến nghị cơ quan chức năng có biện pháp ngăn chặn đối với Dư.
Từ các căn cứ trên, cơ quan cảnh sát điều tra, công an huyện Chương Mỹ đă quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can và ra lệnh tạm giam đối với Dư để điều tra vụ án và pḥng ngừa chung. Ngày 7-8, cơ quan điều tra đă tống đạt quyết định khởi tố bị can và ra lệnh tạm giam 2 tháng đối với Dư. Các quyết định này đă được viện KSND huyện Chương Mỹ phê chuẩn”.
…
Ở đây, bằng việc “điều tra cả trách nhiệm của cán bộ, chiến sĩ tại trại tạm giam v́ để can phạm đánh lẫn nhau mà không kịp thời phát hiện, dẫn đến hậu quả đáng tiếc” (Tiền Phong 11-10-2015) là có thể xoa tay phủi đi cái mấu chốt vấn đề: công an Hà Nội đă hoàn toàn sai ra sao khi tạm giam Đỗ Đăng Dư, một thiếu niên 17 tuổi “hư hỏng” can tội trộm vặt?
Theo Đ.303, khoản 2 – BLTTHS (Bộ luật tố tụng h́nh sự): “Người đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi có thể bị bắt, tạm giữ, tạm giam nếu có đủ căn cứ quy định tại các điều 80, 81, 82, 86, 88 và 120 của Bộ luật này, nhưng chỉ trong trường hợp phạm tội nghiêm trọng do cố ư, phạm tội rất nghiêm trọng hoặc phạm tội đặc biệt nghiêm trọng”. Với số tiền trộm 2 triệu đồng, có thể đưa Đỗ Đăng Dư vào nhóm tội phạm “nghiêm trọng do cố ư, phạm tội rất nghiêm trọng hoặc phạm tội đặc biệt nghiêm trọng”?
Ngoài ra, theo TTLT số 01/2011/TTLT-VKSTC-TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH ngày 12/7/2001 HƯỚNG DẪN THI HÀNH MỘT SỐ QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT TỐ TỤNG H̀NH SỰ ĐỐI VỚI NGƯỜI THAM GIA TỐ TỤNG LÀ NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN, th́:
Việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối tượng phạm tội vị thành niên phải tuân thủ theo các điều: Đ.91 - Cấm đi khỏi nơi cư trú; Đ.92 - Bảo lănh; hoặc Đ.93 - Đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm. Nói cách khác, công an không nhất thiết phải bắt tạm giam một trường hợp vị thành niên phạm tội nhẹ như Đỗ Đăng Dư.
C̣n nữa, như những ǵ các báo chính thống viết, không có bất kỳ thông tin nào cho thấy trong quá tŕnh điều tra một đối tượng vị thành niên như Đỗ Đăng Dư, có sự tham gia của luật sư hoặc người đại diện pháp luật (cha hoặc mẹ). Mà chiếu TTLT số 01/2011/TTLT-VKSTC-TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH, việc tham gia tố tụng của người bào chữa theo quy định tại Khoản 2 Điều 57, Điều 58 và Điều 305 BLTTHS, th́:
1. BắT BUộC phải có người bào chữa tham gia tố tụng trong các vụ án có bị can, bị cáo là người chưa thành niên. Mọi trường hợp không có người bào chữa tham gia tố tụng trong các vụ án có bị can, bị cáo là người chưa thành niên là VI PHạM NGHIÊM TRọNG THủ TụC Tố TụNG, trừ trường hợp họ hoặc người đại diện hợp pháp của họ từ chối người bào chữa. Người bào chữa có thể là: luật sư; người đại diện hợp pháp của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo; bào chữa viên nhân dân.
2. Khi giao quyết định tạm giữ hoặc quyết định khởi tố bị can, cơ quan ra quyết định phải thông báo cho người bị tạm giữ, bị can là người chưa thành niên và người đại diện hợp pháp của họ về quyền có người bào chữa.
3. Người đại diện hợp pháp của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo là người chưa thành niên có thể lựa chọn người bào chữa theo quy định của pháp luật hoặc tự ḿnh bào chữa cho người bị tạm giữ, bị can, bị cáo.
4. Trường hợp bị can, bị cáo là người chưa thành niên hoặc người đại diện hợp pháp của họ không lựa chọn được người bào chữa th́ Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát hoặc Ṭa án phải yêu cầu Đoàn luật sư phân công Văn pḥng luật sư cử người bào chữa cho họ hoặc đề nghị Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, tổ chức thành viên của Mặt trận cử người bào chữa, trừ trường hợp người chưa thành niên hoặc người đại diện hợp pháp của họ từ chối.
5. Trường hợp bị can, bị cáo hoặc người đại diện hợp pháp của họ từ chối người bào chữa th́ phải lập biên bản lưu trong hồ sơ vụ án.
6. Cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng phải tạo điều kiện cho người bào chữa thực hiện quyền tiếp xúc, gặp gỡ với bị can, bị cáo là người chưa thành niên theo quy định của pháp luật.
Chưa hết, theo TTLT 01/2011/TTLT-VKSTC-TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH ngày 12/7/2001 HƯỚNG DẪN THI HÀNH MỘT SỐ QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT TỐ TỤNG H̀NH SỰ ĐỐI VỚI NGƯỜI THAM GIA TỐ TỤNG LÀ NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN, th́:
Điều 5. Nguyên tắc xử lư đối với người chưa thành niên phạm tội: Trong quá tŕnh khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án do người chưa thành niên phạm tội gây ra, cơ quan tiến hành tố tụng cần thực hiện đúng nguyên tắc xử lư đối với người chưa thành niên phạm tội quy định tại Điều 69 BLHS (Bộ luật h́nh sự). Đặc biệt cần xem xét việc miễn trách nhiệm h́nh sự nếu có đủ điều kiện quy định tại Điều 69-Khoản 2 BLHS, giao họ cho gia đ́nh, cơ quan hoặc tổ chức giám sát, giáo dục nhằm giúp họ tự sửa chữa lỗi lầm và tái ḥa nhập cộng đồng.
Mà Điều 69 Khoản 2 BLHS quy định: Người chưa thành niên phạm tội có thể được MIễN TRÁCH NHIệM H̀NH Sự, nếu người đó phạm tội ÍT NGHIÊM TRọNG hoặc tội nghiêm trọng, gây hại không lớn, CÓ NHIềU T̀NH TIếT GIảM NHẹ VÀ ĐƯợC GIA Đ̀NH HOặC CƠ QUAN, Tổ CHứC NHậN GIÁM SÁT, GIÁO DụC.
…
Chiếu theo những điều luật nằm trong hệ thống pháp quyền nhà nước VN nói trên th́ Đỗ Đăng Dư không chỉ không nên bị bắt tạm giam mà c̣n có thể được miễn truy cứu trách nhiệm h́nh sự.
Tuy nhiên, kết cục sự việc đă vượt quá xa những ǵ mà ông Hồ Chí Minh từng nói, bởi sự vi phạm của chính những người thừa hành pháp luật: “Một xă hội có trật tự kỷ cương, một nhà nước mạnh, có hiệu lực nhất thiết không để một giờ, một phút thiếu pháp luật, coi thường pháp luật” (Trang thông tin điện tử Hồ Chí Minh). “Một phút thiếu pháp luật” đó, hậu quả cuối cùng, không chỉ dẫn đến cái chết của Đỗ Đăng Dư mà nó c̣n như một cú đấm nện thẳng vào mặt hệ thống pháp chế quốc gia. Nó là một thách thức đầy ngạo mạn giữa hành pháp và lập pháp. Nó thể hiện một thái độ kiêu căng “quyền” trong “pháp” chứ không phải “pháp” định chế “quyền” và “quyền” phải tuân thủ và phải luôn trong khuôn khổ của “pháp”.
….
TTLT-VKSTC-TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH (Thông tư liên tịch; Viện kiểm sát tối cao; Ṭa án nhân dân tối cao; Bộ công an; Bộ tư pháp; Bộ lao động thương binh xă hội)
….
Bài viết được sự hỗ trợ pháp lư của luật sư Vơ Phước Hoàng (Hoàng Vơ Phước). Chân thành cám ơn luật sư.
------------
Vụ em Đỗ Đăng Dư
Nhiều khả năng Thủ trưởng hoặc Phó thủ trưởng Cơ quan điều tra Công an huyện Chương Mỹ đă phạm tội h́nh sự.
Thứ nhất: Em Dư lấy trộm 1,5 triệu là chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm h́nh sự về tội trộm cắp tài sản. V́ căn cứ theo Điều 138 Bộ luật h́nh sự về tội trộm cắp tài sản, tài sản trộm cắp phải có giá trị từ 2 triệu đồng trở lên mới bị xử lư h́nh sự. Do vậy với số tiền chỉ là 1,5 triệu th́ việc tạm giữ h́nh sự để khởi đầu cho việc xử lư h́nh sự em Dư là trái pháp luật.
Tại sao lại có vi phạm đơn giản như vậy? Bộ luật tố tụng h́nh sự đă quy định rơ tại Điều 86 về tạm giữ h́nh sự, theo đó tạm giữ phải có quyết định của Thủ trưởng, Phó thủ trưởng cơ quan điều tra công an huyện và phải gửi cho Viện kiểm sát cùng cấp xin phê chuẩn.
Nếu xét thấy việc tạm giữ không có căn cứ hoặc không cần thiết th́ Viện kiểm sát ra quyết định hủy bỏ quyết định tạm giữ và người ra quyết định tạm giữ phải trả tự do ngay cho người bị tạm giữ.
Do vậy khi thấy số tiền trộm cắp chỉ là 1,5 triệu chưa đến mức xử lư h́nh sự th́ ngay Trưởng công an xă là người có kiến thức phải biết hành vi của em không phải là tội phạm nên chỉ cần lập biên bản lại để xử lư hành chính và tha cho em. Chẳng lẽ Thủ trưởng, Phó thủ trưởng công an huyện mà lại không biết, lại ra quyết định tạm giữ để khơi mào xử lư h́nh sự. Như thế là trái pháp luật.
Do vậy tôi cho rằng việc đầu tiên là việc tạm giữ h́nh sự em Dư là trái pháp luật.
Thứ hai: Ngoài việc ra quyết định tạm giữ h́nh sự trái pháp luật, tại sao lại xử lư h́nh sự với hành vi trộm cắp chỉ 1,5 triệu chưa đến mức 2 triệu?
Có khả năng trong khi bị tạm giữ h́nh sự trong quá tŕnh khai báo em Dư đă khai ra 4 vụ trộm cắp khác và giá trị tài sản lớn hơn 2 triệu nên đủ mức xử lư h́nh sự. Nhưng liệu việc áp dụng biện pháp bắt tạm giam em có đúng luật hay trái luật?
Căn cứ theo điều 303 Bộ luật tố tụng h́nh sự quy định về thủ tục tố tụng h́nh sự xử lư người chưa thành niên, th́ trẻ vị thành niên chỉ bị bắt giam nếu có phạm tội nghiêm trọng do cố ư, tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng.
Theo Điều 138 về tội trộm cắp tài sản th́ em Dư phải trộm cắp tài sản có giá trị từ 50 triệu đồng trở lên mới là phạm tội nghiêm trọng và bị áp dụng biện pháp tạm giam. C̣n nếu em chỉ trộm cắp vặt giá trị tài sản chỉ vài trăm ngh́n hoặc một vài triệu, giá trị không đến 50 triệu th́ không được bắt tạm giam em.
Như vậy nếu làm rơ được giá trị tài sản trộm cắp chưa đến 50 triệu đồng mà vẫn áp dụng biện pháp bắt giam em Dư sẽ là trái pháp luật.
Tóm lại: Tôi cho rằng rất có khả năng Cán bộ điều tra của công an Huyện Chương Mỹ và Viện kiểm sát huyện Chương Mỹ đă có những vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng h́nh sự, có khả năng đă vi phạm pháp luật h́nh sự và phạm vào tội ra quyết định trái pháp luật theo Điều 296 Bộ luật h́nh sự.
Điều 296. Tội ra quyết định trái pháp luật
1. Người nào có thẩm quyền trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án ra quyết định mà ḿnh biết rơ là trái pháp luật gây thiệt hại cho lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân, th́ bị phạt cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ sáu tháng đến ba năm.
2. Phạm tội gây hậu quả nghiêm trọng th́ bị phạt tù từ hai năm đến bảy năm.
3. Phạm tội gây hậu quả rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng, th́ bị phạt tù từ năm năm đến mười năm.
4. Người phạm tội c̣n bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ một năm đến năm năm.
Việc Thủ trưởng hay Phó thủ trưởng cơ quan điều tra ra Quyết định tạm giữ h́nh sự, Quyết định tạm giam em Dư nhiều khả năng đă phạm vào tội ra quyết định trái pháp luật nêu trên.
Đi sâu vào vụ án có thể c̣n có những vi phạm khác nữa, việc điều tra các sai phạm này thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, cụ thể trích từ một bài báo như sau:
Ngày 6-8-2015, tin từ lănh đạo VKSND Tối cao cho biết, sáng cùng ngày VKSND Tối cao đă tổ chức lễ ra mắt Vụ Thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án xâm phạm hoạt động tư pháp, tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp (Vụ 6). Ông Nguyễn Việt Hùng được lănh đạo VKSND Tối cao bổ nhiệm giữ chức Vụ trưởng Vụ 6.
Như vậy Viện kiểm sát nhân dân tối cao đă được lập thêm cơ quan chuyên sâu chuyên xử lư các vụ án xâm phạm hoạt động tư pháp, tức là những tội phạm do các cán bộ tư pháp gây ra. Do vậy gia đ́nh em Dư và các luật sư cần làm đơn tŕnh báo tới vụ 6 Viện kiểm sát nhân dân tối cao nêu trên.
Cuối cùng: Việc bắt giam em thiếu cơ sở xác đáng và đặt tính mạng sức khỏe của em vào môi trường giam giữ không an toàn cho thấy nền tư pháp h́nh sự hiện tại vô cùng nghiệt ngă và nặng nề bạo quyền.
Việc em Dư phải khai ra 4 vụ trộm cắp tôi tin chắc cũng do bị đánh đập, điều này đặt ra đ̣i hỏi phải có quy định về quyền im lặng, việc lấy lời khai phải có luật sư tham gia, trong pḥng giam giữ và pḥng hỏi cung phải lắp camera ghi âm ghi h́nh.
Nếu không thực hiện những việc này th́ tội ác do cán bộ công quyền gây ra (vô t́nh hay cố ư) cho con người sẽ vẫn c̣n tiếp diễn.
Cái chết bất thường của Đỗ Đăng Dư, 17 tuổi, sau hai tháng bị tạm giam, làm dấy lên nhiều băn khoăn của dư luận về việc thi hành luật pháp Việt Nam. Những lo ngại này xoay quanh chế độ giam giữ, xử lư vi phạm ở trẻ vị thành niên, cũng như nỗi lo sợ về nguy cơ hành pháp lạm quyền, dẫn đến rủi ro quá lớn cho công dân Việt Nam khi bước chân vào trụ sở cơ quan điều tra. Bài viết dưới đây sẽ giải đáp phần nào những thắc mắc như vậy.
1. H́nh thức xử lư của pháp luật Việt Nam đối với tội trộm cắp tài sản là ǵ?
Theo Khoản 1, Điều 138 Bộ luật H́nh sự (năm 1999, sửa đổi năm 2009), có 4 trường hợp:
– người trộm cắp tài sản có giá trị từ 2 triệu đồng đến dưới 50 triệu đồng;
– người trộm cắp tài sản dưới 2 triệu đồng nhưng gây hậu quả nghiêm trọng;
– người trộm cắp tài sản đă từng bị xử phạt hành chính về hành vi chiếm đoạt;
– người trộm cắp tài sản đă từng bị kết án về tội chiếm đoạt tài sản, chưa được xóa án tích mà c̣n vi phạm
Với 4 trường hợp này, người phạm tội trộm cắp tài sản bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm, hoặc bị phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm – tức tội phạm ít nghiêm trọng (căn cứ Điều 8 Bộ luật H́nh sự, quy định về khung h́nh phạt).
Chúng tôi cho rằng Đỗ Đăng Dư rơi vào trường hợp đầu tiên. (Theo xác nhận của bà Đỗ Thị Mai, mẹ của Dư, vào ngày 11/10 khi trao đổi với luật sư Trần Thu Nam, th́ Dư ăn trộm 2 triệu đồng của hàng xóm, cơ quan công an đă lập biên bản và thông báo cho gia đ́nh con số đó).
2. Trong quá tŕnh cơ quan chức năng tiến hành khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử vụ án, Dư có thể bị tạm giam, tạm giữ không?
Đỗ Đăng Dư sinh năm 1998, năm nay 17 tuổi.
Theo Khoản 2, Điều 303 Bộ luật Tố tụng H́nh sự, người từ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi có thể bị bắt, tạm giữ, tạm giam (nếu có đủ căn cứ quy định tại các điều 80, 81, 82, 86, 88 và 120 của Bộ luật Tố tụng H́nh sự), nhưng chỉ trong những trường hợp phạm tội nghiêm trọng do cố ư, phạm tội rất nghiêm trọng hoặc phạm tội đặc biệt nghiêm trọng.
http://vietbf.com/forum/attachment.php?attac hmentid=818180&stc=1&d=1444708093
Do hành vi của Dư là trường hợp phạm tội ít nghiêm trọng, rơ ràng không đủ căn cứ để thực hiện các biện pháp ngăn chặn nói trên.
3. Thủ tục bắt giữ, tạm giữ h́nh sự hoặc tạm giam được quy định ra sao?
Về mặt thủ tục bắt giữ thông thường, ngoài việc các lệnh phải được ban hành đúng thủ tục, tŕnh tự và thẩm quyền theo quy định tại Điều 80 và 81 Bộ luật Tố tụng H́nh sự, cơ quan điều tra khi tiến hành thủ tục c̣n cần sự có mặt của chính quyền địa phương, hàng xóm láng giềng; phải giải thích quyền, nghĩa vụ người bị bắt và phải lập biên bản việc bắt giữ.
Căn cứ Khoản 2, Điều 48 Bộ luật Tố tụng H́nh sự, người bị tạm giữ có quyền:
a) Được biết lư do ḿnh bị tạm giữ;
b) Được giải thích về quyền và nghĩa vụ;
c) Tŕnh bày lời khai;
d) Tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa;
e) Đưa ra tài liệu, đồ vật, yêu cầu;
f) Khiếu nại về việc tạm giữ, quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.
Thêm vào đó, theo Khoản 3, Điều 303, Bộ luật Tố tụng H́nh sự, “cơ quan ra lệnh bắt, tạm giữ, tạm giam người chưa thành niên phải thông báo cho gia đ́nh, người đại diện hợp pháp của họ biết ngay sau khi bắt, tạm giữ, tạm giam”. Trong trường hợp Đỗ Đăng Dư, có dấu hiệu gia đ́nh Dư đă không được thông báo đầy đủ, rơ ràng về t́nh trạng của Dư trong suốt hai tháng.
Tuy nhiên, các vấn đề pháp lư đặt ra nêu trên chỉ phù hợp nếu Dư thuộc trường hợp mà cơ quan điều tra được quyền thực hiện biện pháp tạm giữ, tạm giam.
4. Các sai phạm (nếu có) của cơ quan điều tra trong trường hợp này là ǵ?
Thứ nhất, nếu cơ quan điều tra giam giữ Đỗ Đăng Dư theo lệnh bắt giữ, lệnh tạm giam, th́ người kư các lệnh này có dấu hiện phạm tội “ra quyết định trái pháp luật” (Điều 296, Bộ luật H́nh sự).
Nếu cơ quan điều tra giam giữ em Dư không có lệnh bắt, lệnh tạm giữ, lệnh tạm giam hoặc có nhưng không đúng tŕnh tự, thủ tục hay thẩm quyền, th́ họ có dấu hiệu phạm tội “bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật” theo Điều 123 Bộ luật H́nh sự. Ngoài ra, theo Khoản 2 của điều luật này, c̣n có một số t́nh tiết tăng nặng, như: Bên bắt lợi dụng chức vụ, quyền hạn; có tổ chức.
Thứ hai, Dư bị đánh dẫn đến chết trong quá tŕnh bị tạm giam (theo chẩn đoán của cơ quan y tế một ngày trước khi Dư chết, th́ Dư bị phù năo, sưng gáy, tím thái dương, chứng tỏ đă bị đánh). Như vậy, tồn tại khả năng cơ quan quản lư trại giam không làm tṛn trách nhiệm, phạm tội “thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” (Điều 285 Bộ luật H́nh sự).
C̣n người hành hung, dẫn đến cái chết của Dư, có dấu hiệu phạm tội giết người hoặc cố ư gây thương tích. Nhưng nếu người đó lại chính là… cơ quan điều tra, th́ khi ấy, điều tra viên thực hiện hành vi hoàn toàn có khả năng bị truy tố với tội danh cố ư gây thương tích hoặc giết người. Tuy nhiên, thực tiễn pháp lư h́nh sự Việt Nam ưa thích dùng tội danh “dùng nhục h́nh”, “bức cung” (Điều 298-299 Bộ luật H́nh sự) cho các đối tượng này.
(Độc giả có thể thấy sự phân biệt đối xử giữa cơ quan chức năng và người dân, theo hướng có lợi cho bên thi hành công vụ: Cùng gây hậu quả chết người, nhưng lực lượng thi hành công vụ lại hiếm khi bị xử lư v́ các tội danh xâm phạm tính mạng hay sức khỏe).
5. Luật pháp Việt Nam quy định ra sao về quá tŕnh khám nghiệm tử thi?
Theo Điều 151, Bộ luật Tố tụng H́nh sự, “việc khám nghiệm tử thi do điều tra viên tiến hành có bác sĩ pháp y tham gia và phải có người chứng kiến”. Luật không quy định ai là người có đủ tư cách làm người chứng kiến.
6. Làm thế nào để quá tŕnh khám nghiệm tử thi được khách quan?
Nguyên tắc chung của luật pháp là để đảm bảo tính khách quan trong bất cứ việc ǵ, cá nhân/ tổ chức thực hiện việc đó phải độc lập, không có quyền lợi liên quan.
Ở Việt Nam lâu nay, việc giám định, khám nghiệm v.v. thường do Viện Khoa học H́nh sự (thuộc Bộ Công an), hoặc cơ quan pháp y quân đội, tiến hành. Chúng tôi cho rằng điều đó không đảm bảo khách quan, đặc biệt là trong các vụ việc mà chính cơ quan công an hay quân đội là đối tượng bị t́nh nghi phạm pháp.
7. Trong trường hợp chính cơ quan công an vi phạm thủ tục điều tra, tố tụng, th́ cơ chế nào xử lư điều ấy?
Tại một số quốc gia như Hoa Kỳ hay Anh quốc, khi cảnh sát bị t́nh nghi giết người, sẽ có các ủy ban tư pháp độc lập và/hoặc các tổ chức dân sự khác giám sát hoạt động của cảnh sát tiến hành điều tra để làm sáng tỏ sự thật.
Ngoài ra, và quan trọng nhất, hệ thống tư pháp phải độc lập khỏi hành pháp và lập pháp. Báo chí – quyền lực thứ tư – cũng độc lập, thậm chí c̣n có thể tiến hành các hoạt động điều tra riêng biệt. Điều này giúp hạn chế sự lạm quyền của một số cơ quan công quyền nhằm bảo vệ các cá nhân vi phạm.
Thêm vào đó, để đảm bảo một nền tư pháp lành mạnh và sự độc lập của các phân đoạn điều tra, cơ quan điều tra thông thường tách biệt về cơ cấu tổ chức với cơ quan thực hành quyền giam giữ nhằm tránh hiện tượng bức cung, nhục h́nh.
Rơ ràng tại Việt Nam, cho đến nay, chưa có những cơ chế như vậy.
8. Các sai phạm của cơ quan công an trong vụ Đỗ Đăng Dư có vi phạm luật quốc tế về nhân quyền không?
Có. Cơ quan công an có dấu hiệu vi phạm:
– Công ước Quyền Trẻ em (đối tượng là bất kỳ người nào dưới 18 tuổi), mà Việt Nam là nước đầu tiên ở châu Á và nước thứ hai trên thế giới kư kết, phê chuẩn (năm 1990).
– Công ước về Các Quyền Dân sự và Chính trị (Việt Nam gia nhập năm 1982).
– Công ước Chống Tra tấn (Việt Nam phê chuẩn năm 2014).
Huyết lệ trào tuôn chẳng sao ngưng
Nỗi đau ray rức chẳng thể ngừng
Bướu độc cộng sản đang tàn phá
Thân xác máu xương mẹ Việt Nam
Công an đánh người chết bạo tàn
Trẻ em mà chúng đánh dă man
Chỉ v́ không tiền cúng chúng nó
Trời ơi con giận thấu tâm can .........
Mấy ai thấu hết nổi ḷng
Người con nước Việt lạc loài tha hương
Mấy ai hiểu hết đau thương
Những người xa xứ đêm trường nhớ quê
Nơi đây cuộc sống phủ phê
Cơm no áo ấm nhà xe thiếu ǵ
Tuy rằng chẳng giàu có chi
Nhưng mà cuộc sống c̣n ǵ mong hơn
Tương lai con cháu rộng đường
Sống đời dân chủ phố phường tự do
Nếu mà chỉ biết bo bo
Đừng thèm tranh đấu chẳng lo lụy phiền
Mỗi năm bỏ một ít tiền
Ta bay về xứ đoàn viên gia đ́nh
Ăn chơi đón tiếp linh tinh
Beer ôm gái gú khác mặc t́nh phủ phê
Nhưng sao nước mắt dầm dề
Nh́n sang quê mẹ ủ ê dân t́nh
Phải chăng v́ muốn phú vinh
Phải chăng để được quư tinh bạc vàng
Hay là chỉ được trái ngang
Người thân xa lánh họ hàng tách phân
Chỉ v́ họ muốn dấng thân
Lên face tranh đấu cho dân tộc ḿnh
Chống bọn cộng sản bất minh
Để mong quyền sống dân ḿnh tự do
Biết rằng nếu họ vô lo
Cứ sống tận hưởng bo bo phần ḿnh
Th́ đâu ai ghét ai ḱnh
Mỗi năm về xứ mặc t́nh vui chơi. ...
Làm người sống giữa đất trời
Làm sao bỏ được mặt trời quê ta.
Ai nào muốn bỏ đất cha
Chỉ v́ cộng sản phá nhà mà thôi
Ngày nay thế cuộc đă rồi
Dân t́nh cam phận làm mồi hán nô
Khiếp nhược trước đám bưng bô
Trách ai tàn phá cơ đồ Việt nam
Thương con trẻ lạc cơ hàn
Mai này chẳng biết lỡ làng ra sao
Tiếc cho một dăi lụa đào
Lư ,Trần ,Lê ,Nguyễn rơi vào Cộng gian
Giờ đây một đảng làm càn
Nh́n về quê mẹ ngỡ ngàng lệ rơi
Đành thôi chấp nhận tiếng đời
Đành thôi buôn bán không lời vẫn đi
Quyết tâm tranh đấu một khi
Đập tan Việt Cộng chỉ v́ cứu dân
Mong xây cơ chế trắng ngần
Liên minh Đại Việt minh phân Cộng Ḥa
Đời ḿnh rồi sẽ đi qua
Ngày sau đất tổ lụa là ấm no
Hôm nay nếu măi bo bo
Ngày mai nước Việt lết ḅ dưới sân
Ai ơi giọng vẫn c̣n ngân
Tim vẫn c̣n đập chung phần giúp nhau
Chung tay dựng một chiếc cầu
Cộng Ḥa thật thụ hát câu Thái B́nh.