Romano
06-29-2016, 10:05
VBF-Tưởng ông này là chuyên gia có những nhận xét ǵ mới và đặc sắc quanh vụ người Anh quyết định rời khỏi EU hóa ra toàn là những nhận định đă có từ trước đó mà thời sự đă thông tin nhiều lần...
Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp, nghiên cứu viên chính tại Viện nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS-Yusof Ishak Institute), Singapore, trao đổi với VnExpress về việc người dân Anh bỏ phiếu rời khỏi EU và sự tác động đến ASEAN cũng như t́nh h́nh thế giới.
- Ông đánh giá thế nào về việc Anh rời khỏi EU?
- Đây là cuộc trưng cầu dân ư của Anh, chứ chưa có hiệu lực ngay. Anh sẽ chính thức khởi động tiến tŕnh rời EU theo Điều 50 Hiệp ước Lisbon sau khi có chính phủ mới vào tháng 10 tới. Khi tiến tŕnh đó được khởi động, sẽ c̣n mất hai năm nữa để nó được hoàn thành. Hiện các chính trị gia Anh vẫn chưa xác định được chính xác khi nào th́ tiến tŕnh này bắt đầu, nhưng phe ủng hộ rời đi muốn tiến tŕnh này hoàn thành vào năm 2020. Từ giờ đến lúc đó, Anh sẽ vẫn là thành viên EU.
Khi Brexit trở thành hiện thực th́ sẽ gây ra nhiều hệ lụy. Với Anh, việc đồng Bảng rớt giá hay thị trường chứng khoán suy giảm chỉ là trước mắt. Tác động lâu dài hơn có thể liên quan tới thương mại quốc tế của nước này, bởi Anh sẽ phải đàm phán lại các điều khoản thương mại với các nước EU, cũng như các điều khoản thương mại với 161 thành viên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) v́ lâu nay Anh được đại diện bởi EU tại tổ chức này.
Trước khi đạt được các thỏa thuận này, các mức thuế suất sẽ bị đẩy lên cao so với hiện nay, gây thiệt hại cho người tiêu dùng cũng như các nhà xuất khẩu Anh. Về lâu dài, Brexit c̣n có khả năng khiến Scotland tách ra khỏi Anh do phong trào đ̣i độc lập lâu nay tại đây cũng như việc Scotland muốn ở lại EU.
Với châu Âu, việc Anh ra đi có thể tạo ra một tiền lệ xấu, cổ vũ cho phong trào bài châu Âu, việc một số thành viên khác tổ chức trưng cầu ư dân về việc rời khỏi EU có thể hoàn toàn xảy ra, nhất là nếu các cuộc khủng hoảng của EU, đặc biệt là về vấn đề người nhập cư, vẫn tiếp diễn. Chính v́ vậy các nước ṇng cốt của EU muốn cứng rắn với Anh và muốn Anh rời EU càng sớm càng tốt để giảm sự bất định, đồng thời răn đe các nước khác nhằm ngăn ngừa một sự sụp đổ EU theo kiểu hiệu ứng domino.
- Từ Brexit có thể thấy ǵ với Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN)?
- Tôi không nghĩ ASEAN sẽ đối diện với khả năng một thành viên đ̣i ra đi. Hiện nay dù có những hạn chế nhưng hiệp hội vẫn phục vụ khá tốt lợi ích các nước thành viên. ASEAN cũng chủ yếu hội nhập về mặt thương mại và đầu tư, không hướng đến mô h́nh "siêu nhà nước" kiểu EU. Trong các lĩnh vực chính sách khác, đặc biệt là lao động và di cư, các quốc gia vẫn giữ được quyền tự chủ.
Các quyết định của ASEAN cũng được đưa ra trên nguyên tắc tham vấn, đồng thuận nên khả năng các nước thành viên bất măn với ASEAN và đ̣i rời khỏi khối là rất thấp. Điều này càng được khẳng định bởi việc Hiến chương ASEAN không đề cập tới khả năng hay quy tŕnh một nước thành viên rời khỏi khối.
Thời điểm này, tranh chấp Biển Đông đang gây chia rẽ ASEAN, nhưng khả năng điều đó khiến một nước nào đó muốn rời ASEAN là rất thấp. Nh́n tổng thể, ASEAN vẫn là một diễn đàn và một công cụ hữu ích để giúp các nước thành viên quản lư cuộc tranh chấp và nâng cao vị thế đàm phán trong quan hệ với Trung Quốc. Có khả năng khác là một số nước có thể t́m kiếm các dàn xếp bên ngoài ASEAN để giải quyết cuộc tranh chấp, qua đó làm giảm vai tṛ trung tâm của ASEAN. Nhưng kể cả khi xảy ra, điều này cũng không dẫn tới việc các nước này muốn rời khỏi ASEAN, bởi lợi ích mà ASEAN mang lại cho các nước thành viên là rất lớn.
- Những bài học mà ASEAN có thể rút ra từ việc Anh rời khỏi EU?
- Mô h́nh và phương thức hoạt động của ASEAN và EU rất khác biệt. Các nước EU hội nhập sâu hơn về kinh tế lẫn chính trị, an ninh và chính sách đối ngoại. Các quốc gia thành viên phải hy sinh một phần chủ quyền của ḿnh khi trao quyền quyết định nhiều chính sách quốc gia cho các cơ quan của EU. Điều này dẫn tới các mâu thuẫn giữa lợi ích quốc gia với lợi ích tổ chức và lợi ích các thành viên khác, nhất là trong các giai đoạn khủng hoảng.
Bài học với ASEAN là cần thận trọng trong việc thúc đẩy hội nhập, nhất là hội nhập về chính trị, an ninh, cũng như trong các lĩnh vực nhạy cảm như di cư hay thị trường lao động. Tôi nghĩ các nước ASEAN hiểu rơ bài học này, và điều đó lư giải cho mức độ hội nhập hạn chế hơn và có chọn lọc hơn của ASEAN so với EU hiện nay.
- Quan hệ giữa ASEAN với EU và Anh bị ảnh hưởng thế nào sau Brexit?
- Hợp tác ASEAN với EU sẽ hầu như không bị ảnh hưởng, EU sẽ tiếp tục là một đối tác đối thoại của ASEAN. Riêng đối với Anh, do nước này lâu nay chủ yếu tương tác với ASEAN thông qua EU, nên nếu rời EU, nước này sẽ phải nộp đơn xin gia nhập các diễn đàn, cơ chế… do ASEAN dẫn dắt nếu muốn. Ví dụ, Anh sẽ phải nộp đơn xin làm đối tác đối thoại của ASEAN, hay xin tham gia các diễn đàn như Diễn đàn An ninh Khu vực (ARF), Cuộc họp Bộ trưởng Quốc pḥng ASEAN Mở rộng (ADMM Plus).
Tôi tin rằng do tầm quan trọng cũng như mối liên hệ lịch sử của ḿnh với khu vực, Anh sẽ không gặp phải vấn đề ǵ trong quá tŕnh này.
- Brexit tác động thế nào đến t́nh h́nh an ninh và trật tự thế giới?
- Nếu cuối cùng Anh rời khỏi EU, việc đó đại diện cho một bước lùi về hội nhập quốc tế cũng như toàn cầu hóa, khi chủ nghĩa dân tộc hay chủ nghĩa bản địa sẽ có thể phát triển mạnh mẽ hơn như một phản ứng trước các mặt trái của toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế.
Đây là một điều đáng lo ngại khi nó không chỉ là một hiện tượng ở Anh hay châu Âu, mà c̣n diễn ra ở một số nơi khác, tiêu biểu là Mỹ. Một số ứng cử viên tổng thống của Mỹ đă theo đuổi lập trường chống thương mại tự do, chống toàn cầu hóa. Ví dụ, nếu ông Donald Trump đắc cử tổng thống Mỹ vào cuối năm nay th́ xu thế này có thể càng được củng cố.
Một khi toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế bị đảo chiều, dù là tạm thời, th́ thế giới sẽ bị phân mảnh nhiều hơn, việc điều phối các chính sách hợp tác sẽ khó khăn hơn, và các mâu thuẫn lợi ích cũng sẽ nhiều hơn khi số lượng các cặp quan hệ gia tăng. Điều này dẫn tới các thách thức lớn hơn đối với an ninh quốc tế.
Nếu Anh rời EU, cán cân quyền lực thế giới có thể dịch chuyển ít nhiều, nhưng chưa tới mức h́nh thành một trật tự thế giới mới. Khi không có Anh, quy mô nền kinh tế EU sẽ sụt giảm mất gần 3.000 tỷ USD, nhưng đó vẫn là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới sau Mỹ. Về chính trị và an ninh, vai tṛ của EU có thể suy giảm ít nhiều, nhưng với các thành viên c̣n lại, EU vẫn có tiếng nói quan trọng trong nhiều vấn đề toàn cầu. Tuy nhiên, điều này có thể thay đổi nếu EU không giải quyết được rốt ráo các cuộc khủng hoảng của ḿnh và khiến một số các thành viên khác nối gót t́m đường ra đi.
- Brexit tác động như thế nào tới Việt Nam?
- Trước mắt, kết quả trưng cầu ư dân về Brexit sẽ không tác động lớn tới Việt Nam, trừ việc đồng Bảng Anh nếu tiếp tục rớt giá về lâu dài có thể làm giảm đầu tư của Anh vào Việt Nam cũng như gây khó khăn cho xuất khẩu của Việt Nam sang nước này. Tuy nhiên tác động này theo tôi chỉ là trước mắt, và đồng tiền này nhiều khả năng sẽ sớm phục hồi.
Với Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (FTA) được kư vào cuối năm ngoái và giờ đang chờ được hai bên phê chuẩn, nếu Hiệp định được phê chuẩn bởi các nước EU và có hiệu lực trước khi Brexit diễn ra, th́ sau khi Anh rời EU, Việt Nam sẽ phải đàm phán và kư một hiệp định khác với Anh nếu muốn tăng cường thương mại với nước này. Trong trường hợp đó, nhiều khả hai bên có thể đồng ư "cắt dán" các điều khoản từ hiệp định Việt Nam - EU sang hiệp định Việt Nam - Anh, và quá tŕnh đàm phán, kư kết sẽ diễn ra nhanh chóng.
Trong trường hợp Anh hoặc Việt Nam muốn đàm phán, chỉnh sửa lại các điều khoản th́ một hiệp định như vậy nhiều khả năng sẽ bị đ́nh trệ do Anh sẽ rất bận rộn với nhiều cuộc đàm phán khác nhau với EU và WTO, việc đàm phán với Việt Nam có thể không được ưu tiên.
Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp, nghiên cứu viên chính tại Viện nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS-Yusof Ishak Institute), Singapore, trao đổi với VnExpress về việc người dân Anh bỏ phiếu rời khỏi EU và sự tác động đến ASEAN cũng như t́nh h́nh thế giới.
- Ông đánh giá thế nào về việc Anh rời khỏi EU?
- Đây là cuộc trưng cầu dân ư của Anh, chứ chưa có hiệu lực ngay. Anh sẽ chính thức khởi động tiến tŕnh rời EU theo Điều 50 Hiệp ước Lisbon sau khi có chính phủ mới vào tháng 10 tới. Khi tiến tŕnh đó được khởi động, sẽ c̣n mất hai năm nữa để nó được hoàn thành. Hiện các chính trị gia Anh vẫn chưa xác định được chính xác khi nào th́ tiến tŕnh này bắt đầu, nhưng phe ủng hộ rời đi muốn tiến tŕnh này hoàn thành vào năm 2020. Từ giờ đến lúc đó, Anh sẽ vẫn là thành viên EU.
Khi Brexit trở thành hiện thực th́ sẽ gây ra nhiều hệ lụy. Với Anh, việc đồng Bảng rớt giá hay thị trường chứng khoán suy giảm chỉ là trước mắt. Tác động lâu dài hơn có thể liên quan tới thương mại quốc tế của nước này, bởi Anh sẽ phải đàm phán lại các điều khoản thương mại với các nước EU, cũng như các điều khoản thương mại với 161 thành viên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) v́ lâu nay Anh được đại diện bởi EU tại tổ chức này.
Trước khi đạt được các thỏa thuận này, các mức thuế suất sẽ bị đẩy lên cao so với hiện nay, gây thiệt hại cho người tiêu dùng cũng như các nhà xuất khẩu Anh. Về lâu dài, Brexit c̣n có khả năng khiến Scotland tách ra khỏi Anh do phong trào đ̣i độc lập lâu nay tại đây cũng như việc Scotland muốn ở lại EU.
Với châu Âu, việc Anh ra đi có thể tạo ra một tiền lệ xấu, cổ vũ cho phong trào bài châu Âu, việc một số thành viên khác tổ chức trưng cầu ư dân về việc rời khỏi EU có thể hoàn toàn xảy ra, nhất là nếu các cuộc khủng hoảng của EU, đặc biệt là về vấn đề người nhập cư, vẫn tiếp diễn. Chính v́ vậy các nước ṇng cốt của EU muốn cứng rắn với Anh và muốn Anh rời EU càng sớm càng tốt để giảm sự bất định, đồng thời răn đe các nước khác nhằm ngăn ngừa một sự sụp đổ EU theo kiểu hiệu ứng domino.
- Từ Brexit có thể thấy ǵ với Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN)?
- Tôi không nghĩ ASEAN sẽ đối diện với khả năng một thành viên đ̣i ra đi. Hiện nay dù có những hạn chế nhưng hiệp hội vẫn phục vụ khá tốt lợi ích các nước thành viên. ASEAN cũng chủ yếu hội nhập về mặt thương mại và đầu tư, không hướng đến mô h́nh "siêu nhà nước" kiểu EU. Trong các lĩnh vực chính sách khác, đặc biệt là lao động và di cư, các quốc gia vẫn giữ được quyền tự chủ.
Các quyết định của ASEAN cũng được đưa ra trên nguyên tắc tham vấn, đồng thuận nên khả năng các nước thành viên bất măn với ASEAN và đ̣i rời khỏi khối là rất thấp. Điều này càng được khẳng định bởi việc Hiến chương ASEAN không đề cập tới khả năng hay quy tŕnh một nước thành viên rời khỏi khối.
Thời điểm này, tranh chấp Biển Đông đang gây chia rẽ ASEAN, nhưng khả năng điều đó khiến một nước nào đó muốn rời ASEAN là rất thấp. Nh́n tổng thể, ASEAN vẫn là một diễn đàn và một công cụ hữu ích để giúp các nước thành viên quản lư cuộc tranh chấp và nâng cao vị thế đàm phán trong quan hệ với Trung Quốc. Có khả năng khác là một số nước có thể t́m kiếm các dàn xếp bên ngoài ASEAN để giải quyết cuộc tranh chấp, qua đó làm giảm vai tṛ trung tâm của ASEAN. Nhưng kể cả khi xảy ra, điều này cũng không dẫn tới việc các nước này muốn rời khỏi ASEAN, bởi lợi ích mà ASEAN mang lại cho các nước thành viên là rất lớn.
- Những bài học mà ASEAN có thể rút ra từ việc Anh rời khỏi EU?
- Mô h́nh và phương thức hoạt động của ASEAN và EU rất khác biệt. Các nước EU hội nhập sâu hơn về kinh tế lẫn chính trị, an ninh và chính sách đối ngoại. Các quốc gia thành viên phải hy sinh một phần chủ quyền của ḿnh khi trao quyền quyết định nhiều chính sách quốc gia cho các cơ quan của EU. Điều này dẫn tới các mâu thuẫn giữa lợi ích quốc gia với lợi ích tổ chức và lợi ích các thành viên khác, nhất là trong các giai đoạn khủng hoảng.
Bài học với ASEAN là cần thận trọng trong việc thúc đẩy hội nhập, nhất là hội nhập về chính trị, an ninh, cũng như trong các lĩnh vực nhạy cảm như di cư hay thị trường lao động. Tôi nghĩ các nước ASEAN hiểu rơ bài học này, và điều đó lư giải cho mức độ hội nhập hạn chế hơn và có chọn lọc hơn của ASEAN so với EU hiện nay.
- Quan hệ giữa ASEAN với EU và Anh bị ảnh hưởng thế nào sau Brexit?
- Hợp tác ASEAN với EU sẽ hầu như không bị ảnh hưởng, EU sẽ tiếp tục là một đối tác đối thoại của ASEAN. Riêng đối với Anh, do nước này lâu nay chủ yếu tương tác với ASEAN thông qua EU, nên nếu rời EU, nước này sẽ phải nộp đơn xin gia nhập các diễn đàn, cơ chế… do ASEAN dẫn dắt nếu muốn. Ví dụ, Anh sẽ phải nộp đơn xin làm đối tác đối thoại của ASEAN, hay xin tham gia các diễn đàn như Diễn đàn An ninh Khu vực (ARF), Cuộc họp Bộ trưởng Quốc pḥng ASEAN Mở rộng (ADMM Plus).
Tôi tin rằng do tầm quan trọng cũng như mối liên hệ lịch sử của ḿnh với khu vực, Anh sẽ không gặp phải vấn đề ǵ trong quá tŕnh này.
- Brexit tác động thế nào đến t́nh h́nh an ninh và trật tự thế giới?
- Nếu cuối cùng Anh rời khỏi EU, việc đó đại diện cho một bước lùi về hội nhập quốc tế cũng như toàn cầu hóa, khi chủ nghĩa dân tộc hay chủ nghĩa bản địa sẽ có thể phát triển mạnh mẽ hơn như một phản ứng trước các mặt trái của toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế.
Đây là một điều đáng lo ngại khi nó không chỉ là một hiện tượng ở Anh hay châu Âu, mà c̣n diễn ra ở một số nơi khác, tiêu biểu là Mỹ. Một số ứng cử viên tổng thống của Mỹ đă theo đuổi lập trường chống thương mại tự do, chống toàn cầu hóa. Ví dụ, nếu ông Donald Trump đắc cử tổng thống Mỹ vào cuối năm nay th́ xu thế này có thể càng được củng cố.
Một khi toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế bị đảo chiều, dù là tạm thời, th́ thế giới sẽ bị phân mảnh nhiều hơn, việc điều phối các chính sách hợp tác sẽ khó khăn hơn, và các mâu thuẫn lợi ích cũng sẽ nhiều hơn khi số lượng các cặp quan hệ gia tăng. Điều này dẫn tới các thách thức lớn hơn đối với an ninh quốc tế.
Nếu Anh rời EU, cán cân quyền lực thế giới có thể dịch chuyển ít nhiều, nhưng chưa tới mức h́nh thành một trật tự thế giới mới. Khi không có Anh, quy mô nền kinh tế EU sẽ sụt giảm mất gần 3.000 tỷ USD, nhưng đó vẫn là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới sau Mỹ. Về chính trị và an ninh, vai tṛ của EU có thể suy giảm ít nhiều, nhưng với các thành viên c̣n lại, EU vẫn có tiếng nói quan trọng trong nhiều vấn đề toàn cầu. Tuy nhiên, điều này có thể thay đổi nếu EU không giải quyết được rốt ráo các cuộc khủng hoảng của ḿnh và khiến một số các thành viên khác nối gót t́m đường ra đi.
- Brexit tác động như thế nào tới Việt Nam?
- Trước mắt, kết quả trưng cầu ư dân về Brexit sẽ không tác động lớn tới Việt Nam, trừ việc đồng Bảng Anh nếu tiếp tục rớt giá về lâu dài có thể làm giảm đầu tư của Anh vào Việt Nam cũng như gây khó khăn cho xuất khẩu của Việt Nam sang nước này. Tuy nhiên tác động này theo tôi chỉ là trước mắt, và đồng tiền này nhiều khả năng sẽ sớm phục hồi.
Với Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (FTA) được kư vào cuối năm ngoái và giờ đang chờ được hai bên phê chuẩn, nếu Hiệp định được phê chuẩn bởi các nước EU và có hiệu lực trước khi Brexit diễn ra, th́ sau khi Anh rời EU, Việt Nam sẽ phải đàm phán và kư một hiệp định khác với Anh nếu muốn tăng cường thương mại với nước này. Trong trường hợp đó, nhiều khả hai bên có thể đồng ư "cắt dán" các điều khoản từ hiệp định Việt Nam - EU sang hiệp định Việt Nam - Anh, và quá tŕnh đàm phán, kư kết sẽ diễn ra nhanh chóng.
Trong trường hợp Anh hoặc Việt Nam muốn đàm phán, chỉnh sửa lại các điều khoản th́ một hiệp định như vậy nhiều khả năng sẽ bị đ́nh trệ do Anh sẽ rất bận rộn với nhiều cuộc đàm phán khác nhau với EU và WTO, việc đàm phán với Việt Nam có thể không được ưu tiên.