Kinh ngạc 'mây cầu vồng' cực hiếm thắp sáng Bắc Cực
 

Bầu trời tối ở Bắc Cực gần đây tỏa sáng với ánh sáng nhiều màu. Nhưng cảnh tượng kinh ngạc này không phải do cực quang gây ra, mà chính là cầu vồng óng ánh được tạo ra bởi những đám mây tinh thể băng nhỏ trôi nổi trong bầu khí quyển cao hơn bình thường.


Những đám mây nhiều màu tỏa sáng trên bầu trời đêm phía trên núi Jökultindur ở Iceland vào ngày 25/1.

Các đám mây, được gọi là mây tầng bình lưu ở cực (PSC), chỉ hình thành khi tầng bình lưu bên dưới đạt đến nhiệt độ dưới -81 độ C. Thông thường, các đám mây không hình thành trong tầng bình lưu vì nó quá khô, nhưng ở nhiệt độ cực thấp này, các phân tử nước có khoảng cách rộng rãi bắt đầu kết hợp lại thành các tinh thể băng nhỏ và hình thành nên các đám mây, Spaceweather.com cho biết. Điều này có nghĩa là PSC có thể hình thành cao hơn nhiều so với các đám mây bình thường, từ 15 đến 25 km so với Mặt đất.

Khi ánh sáng mặt trời chiếu qua những đám mây pha lê này, nó bị tán xạ, tạo ra nhiều bước sóng ánh sáng khác nhau, điều này đã tạo nên "đám mây cầu vồng" ở PSC. Do độ cao quá lớn của các đám mây, ánh sáng Mặt trời có thể chiếu vào các tinh thể và phân tán phía trên người quan sát ngay cả khi Mặt trời ở ngoài đường chân trời, đó là khi những đám mây này xuất hiện sáng nhất.


PSC tỏa sáng qua một khoảng trống trong các đám mây phía trên Kvaløya ở Na Uy vào ngày 25/1. (Ảnh: Fredrik Broms)

Vào ngày 25/1 vừa qua, điều kiện đóng băng khắc nghiệt ở tầng bình lưu đã tạo điều kiện cho một đợt bùng phát PSC hiếm gặp trên khắp Bắc Cực, bao gồm Iceland, Na Uy và Phần Lan. Nhiếp ảnh gia nghiệp dư Jónína Guðrún Óskarsdóttir đã chụp được một bức ảnh tuyệt đẹp về những đám mây rực rỡ phía trên đỉnh núi Jökultindur ở Iceland và nhiếp ảnh gia Fredrik Broms đã chụp một loạt ảnh những ánh sáng đầy màu sắc phía trên Kvaløya gần Tromsø ở Na Uy.

Có hai loại PSC: Loại I, được làm từ hỗn hợp tinh thể nước đá và axit nitric, tạo ra màu sắc kém bắt mắt hơn và có thể liên quan đến sự hình thành các lỗ thủng tầng ôzôn; và Loại II, bao gồm các tinh thể băng tinh khiết và tạo ra màu sắc sống động hơn. Những cái mới hình thành ở Bắc Cực là Loại II. PSC loại II thường được gọi là mây xà cừ vì màu sắc óng ánh của chúng đôi khi có thể giống với xà cừ, còn được gọi là xà cừ, được tạo ra trong vỏ của một số động vật thân mềm. Tuy nhiên, chúng hiếm hơn nhiều so với mây loại I.

Theo Spacewaether.com, các đám mây loại II thường xuất hiện không quá hai hoặc ba lần một năm ở Bắc Cực, thường là trong những tháng mùa đông lạnh hơn.

Tuy nhiên, các chuyên gia tin rằng cả hai loại PSC có thể xảy ra thường xuyên hơn trong tương lai do biến đổi khí hậu tạo ra thời tiết khắc nghiệt hơn, có thể tác động trực tiếp đến tầng ôzôn nếu nhiều đám mây loại I có thể hình thành, theo NASA .

Do màu sắc rực rỡ của chúng, mây xà cừ thường bị nhầm lẫn với bắc cực quang ở Bắc Cực. Những hiện tượng phổ biến hơn này xảy ra khi các hạt năng lượng cao phát ra từ mặt trời di chuyển xuống các đường sức từ của từ quyển Trái đất.