Tiếng còi tàu như xé đôi lòng trong Biệt ly của Dzoãn Mẫn
 

Biệt Ly là một trong những ca khúc đầu tiên của tân nhạc Việt Nam, là ca khúc tiêu biểu nhất của âm nhạc thời tiền chiến: lãng mạn, đẹp đẽ và ca từ như một bài thơ. Cho dù ca khúc này viết về nỗi chia ly buồn tan tác, nhưng lời nhạc vẫn có nét thơ mộng, ngọt ngào

https://i.imgur.com/gRMhUQz.png


—Ga Hà Nội thời Biệt ly ra đời?

Khi nói về hoàn cảnh sáng tác bài này, nhạc sĩ Dzoãn Mẫn tâm sự:

“Tôi viết Biệt Ly năm tôi vừa 20 tuổi. Hồi đó, cha tôi làm việc ở ga Hàng Cỏ, Hà Nội. Nhà ở gần ga nên tôi thường hay ra ga chơi. Chứng kiến nhiều cuộc chia tay đầy nước mắt trên sân ga, nhất là những đôi trai gái yêu nhau nhưng vì hoàn cảnh phải ly biệt. Điều đó khơi dậy trong lòng tôi nhiều cảm xúc và tôi có ý định sáng tác một bài hát về đề tài chia ly. Tôi nghĩ rằng tôi sáng tác bài Biệt Ly với rất nhiều kỷ niệm. Qua những cuộc chia ly mà tôi được chứng kiến ở sân ga Hà Nội, ở bến cảng Hải Phòng đã cho tôi rất nhiều xúc động.”

Những năm cuối thập kỷ 1930, ga Hàng Cỏ ở Hà Nội là nơi chia ly của nhiều đôi tình nhân. Đó là thời điểm các thanh niên gia nhập lính lê dương cho quân đội Pháp. Và Biệt Ly là ca khúc được nhạc sĩ Dzoãn Mẫn viết cho những cuộc chia tay trên sân ga buồn của những đôi tình nhân thuở ấy.

—Ga Hà Nội thời Biệt ly ra đời?

Tân nhạc thời kỳ 1954-1975 đã chứng kiến sự ra đời của không biết bao nhiêu chuyện tình buồn trên sân ga: Tàu Đêm Năm Cũ, Hai Mùa Mưa, Chuyến Tàu Hoàng Hôn, Chiều Sân Ga, Người Tình Không Đến, Hai Chuyến Tàu Đêm, Buồn Ga Nhỏ… Quang cảnh tiễn đưa trên sân ga cùng với tiếng còi tàu não nùng tiễn đưa đã gợi biết bao nhiêu niềm thương nỗi nhớ, và Biệt Ly ra đời năm 1939 chính là ca khúc đầu tiên viết về những buổi chia ly này. Cùng thời điểm đó, những thi sĩ nổi tiếng của thời tiền chiến như Tế Hanh, Nguyễn Bính cũng tỏ lòng thương cảm đối với sân ga và con tàu:

Sao nhà ga ấy sân ga ấy
Chỉ để cho lòng dấu biệt ly? (Nguyễn Bính)

Tôi thấy tôi thương những chiếc tàu
Ngàn đời không đủ sức đi mau (Tế Hanh)

Có lẽ ai cũng cảm thấy buồn khi nghe tiếng còi tàu rời sân ga, bởi vì nó báo hiệu giờ chia tay, bởi vì đoàn tàu khuất rồi nhưng tiếng còi tàu thì vẫn còn văng vẳng, như hình bóng người thân còn mãi trong tâm tưởng.

Chúng ta hãy cùng “phòng trà nghỉ chân nghe Thái Thanh ca biệt ly” như sau:





Biệt ly nhớ nhung từ đây
Chiếc lá rơi theo heo may
Người về có hay

Biệt ly sóng trên dòng sông
Ôi còi tàu như xé đôi lòng
Và mây trôi nước trôi
Ngày tháng trôi cùng lướt trôi

Bài hát này nói thay nỗi lòng của người sẽ bước chân lên tàu ra đi. Những cuộc từ ly đều gây niềm nhung nhớ, và rất buồn. Nhưng đoạn đầu của bài hát không trực tiếp nhắc về nỗi buồn, chỉ mượn cảnh để tả nỗi lòng: Chiếc lá rơi theo heo may…

Người con gái đưa tiễn người đi, rồi bước chầm chậm ra về, giấu đi dòng lệ rơi trong nỗi buồn vô hạn, người có hay biết rằng nỗi lòng của người ra đi cũng đang như một chiếc lá, rơi lưng chừng và lạc lõng trong buổi heo may.

Nếu có thứ âm thanh nào mang nhiều nỗi thống thiết nhất, như là một thứ báo hiệu giờ chia tay đã điểm ở trên sân ga, thì đó chính là tiếng còi tàu. Nhạc sĩ Dzoãn Mẫn đã ví rằng nó như có thể xé đôi được cõi lòng, cũng giống như Tế Hanh đã mô tả nó như là tiếng rúc nghe rền rĩ:

Lâu lâu còi rúc nghe rền rĩ
Lòng của người đi réo kẻ về…

Nhất là những buổi chiều mùa Ðông đất trời u ám, cái tiếng nặng nề, thê thiết của còi tàu, chỉ nghe thôi người ta đã đủ sợ chia ly, đừng nói là phải làm chia ly thực sự.

Đôi tình nhân chỉ gặp nhau trong khoảng thời gian ngắn ngủi chỉ được tính bằng phút, rồi người về u buồn, người đi nhớ thương, biết khi nào mới được tái ngộ. Bởi vì ở thời điểm 80 năm trước, chia tay như vậy là ngàn xa biền biệt:

Mấy phút bên nhau rồi thôi
Đến nay bóng em mờ khuất
Người về u buồn khắp trời
Người ra đi với ngàn nhớ thương

Mấy phút bên em rồi thôi
Dáng em sống trong hồn tôi
Xa cách ta còn tìm đâu ngày vui

Nhạc sĩ Phạm Duy từng nói rằng cả một dòng nhạc tiền chiến đã thoát thai từ Đường Thi. Trong đó, chúng ta thấy nỗi buồn rất đẹp và rất thơ, và ca từ của nhạc được ảnh hưởng từ thơ Đường. Biệt Ly là 1 trong những ca khúc đầu tiên của dòng nhạc tiền chiến, và mang đầy đủ phẩm chất của nhạc tiền chiến đó:

Biệt ly ước bao đường tơ
Réo rắt trong muôn hương mơ
Thành sầu tiễn đưa

Biệt ly ước mong hoàng hôn
Êm đềm về ru ấm tâm hồn
Người yêu đương cách xa
Đành sống vui cùng gió sương.

Đông Kha