Nghệ sĩ Ngô Mạnh Lân trọn đời cống hiến cho hoạt hình
 

Thông tin NSND Ngô Mạnh Lân qua đời. Đạo diễn Hà Bắc tiếc nuối vì không được gặp mặt thầy lần cuối. Nhiều tháng qua biết ông không khỏe, anh chẳng thể ghé thăm vì dịch.

https://www.intermati.com/forum/atta...1&d=1631858965

Đạo diễn Hà Bắc nhớ lần gặp thầy tại triển lãm Nét thời gian cuối năm 2019, anh gửi tặng bức chân dung bằng mực nho. Lần đầu tiên sau 43 năm, người thầy nổi tiếng khó tính, nghiêm khắc trong công việc khen anh vẽ đẹp. Sau đó, ông dặn anh phải luôn nỗ lực, cống hiến với nghề. Anh nói: "Vĩnh biệt người thầy, người cha đáng kính. Vĩnh biệt một tượng đài của ngành phim hoạt hình Việt Nam".

Nghệ sĩ dành trọn tâm huyết cho việc đạo diễn và vẽ phim hoạt hình. Thuở bé, những buổi trưa nằm chõng tre ở hiên nhà ngắm mây trời, ông tưởng tượng ra hình ảnh con vật đang chuyển động, rồi đưa chúng vào tranh vẽ. Sau này, ông thi vào Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, là học trò của Tô Ngọc Vân. Họa sĩ Trần Văn Cẩn từng nhận xét: "Nghệ thuật của Ngô Mạnh Lân rất trong sáng, khoáng hoạt mà chừng mực, biểu lộ cái nhìn lạc quan, dí dỏm, thoáng trào lộng nhưng không lộ liễu với bảng màu phong phú và giàu sắc nhị cùng tạo hình thông tuệ, vững vàng". Từ tài năng vẽ, ông được cử đi học ngành Họa sĩ, Đạo diễn phim hoạt hình tại Nga - bắt đầu cuộc đời gắn bó với hoạt hình.

Năm 1960, ông về nước, làm phim đầu tay Một ước mơ (phim hoạt họa đen trắng). Khi đó, sản xuất hoạt hình còn sơ khai, thiếu thốn đủ bề. Giấy và màu kém chất lượng, trời nóng thì màu bị chảy, gió hanh khô lại bong tróc từng mảng. Phim khi tráng lúc già, lúc non, phải bỏ đi nhiều lần. Ông và êkíp ròng rã ba năm để hoàn thành bộ phim hơn chục phút. Tác phẩm khi đó được đánh giá cao về nội dung, khuôn hình biểu cảm, sống động. "Khoảnh khắc các em nhỏ reo vui, thích thú thậm chí nhảy cẫng lên vì vui sướng với nhân vật chính là phần thưởng tuyệt vời nhất cho chúng tôi", ông nói năm 2018.

Ngô Mạnh Lân tâm niệm người làm phim hoạt hình phải có tâm hồn trẻ nhỏ. Ông thường nhớ về những ký ức ấu thơ, kết hợp quan sát thực tế rồi đưa vào trong tác phẩm. Năm 1965, khi sản xuất Mèo con (phim vẽ tay đen trắng), ê-kíp phải sơ tán đến một vùng quê ở Mê Linh. Ông vui sướng khi quang cảnh nơi ở với buồng chuối, bờ ao, chuồng gà... hệt những gì Nguyễn Đình Thi miêu tả trong truyện ngắn Cái Tết của mèo con - kịch bản gốc.

Nơi ở mới không có điện, hoạt động sáng tác dựa vào ánh mặt trời. Ban ngày, nhóm họa sĩ ra sân vẽ. Đội ngũ kỹ thuật cũng chọn lúc ánh nắng đẹp nhất để quay chụp. Hai ba ngày một lần, ông cùng ê-kíp phải đi bộ từ làng ra thị xã, mượn nhà dân có điện để xem bản nháp.

Khi được yêu cầu làm phim Chuyện ông Gióng (phim búp bê), Ngô Mạnh Lân cùng họa sĩ Mai Long đến đền Gióng ở Sóc Sơn xem bối cảnh thực. Khi leo lên đỉnh, phóng tầm mắt ra xa, ông thấy xung quanh nhiều ao hồ rồi tưởng tượng đó là dấu chân ngựa để lại. Từ đó, ông khắc họa hình tượng Thánh Gióng trên phim.

Trong suốt sự nghiệp, ông sản xuất 17 phim với đủ thể loại: vẽ tay, cắt giấy, búp bê, giành nhiều giải thưởng lớn trong nước và quốc tế. Ngoài ra, ông vẽ tranh minh họa, đồ họa cho thiếu nhi như: Dế Mèn phiêu lưu ký, Cái Tết của mèo con, Đám cưới chuột, Bộ quần áo của ông hoàng đế, Mèo con, Trê Cóc, Những chiếc áo ấm...

Gần cuối đời, nghệ sĩ Ngọc Lan - vợ ông - vẫn thấy chồng gò lưng trên giấy, đưa cọ vẽ tranh cho trẻ em. Ông từng nói: "Gắn bó nhiều năm khiến tôi hiểu rằng, hoạt hình cho thiếu nhi phù hợp với mình. Tôi yêu sự hồn nhiên, trong trẻo của con trẻ. Cuộc đời nghệ thuật của tôi, luôn muốn thể hiện những ước mơ thơ trẻ".

Nghệ sĩ Ngô Mạnh Lân nghiêm khắc với công việc, giản dị ở đời thường. Năm 1976, khi mới 19 tuổi, Hà Bắc làm việc với ông trong tác phẩm Bộ đồ nghề nổi giận. Anh cùng nhóm họa sĩ được ông yêu cầu sáng tạo nhân vật độc đáo, biểu cảm sắc nét, chân thực. Nhiều cảnh phim, anh phải vẽ đi vẽ lại nhiều lần vì không đúng ý tưởng của ông. Phim dài hơn 10 phút nhưng mất cả năm để thực hiện.

Nhiều lúc, chàng trai trẻ căng thẳng, tưởng như bỏ cuộc. Năm 1977, tác phẩm lên sóng, được khán giả đón nhận, Hà Bắc mới thở phào. Khi được đạo diễn khen có tiềm năng nhưng cần phải cố gắng, anh vui như một đứa trẻ. "Tôi khi đó như miếng bọt biển khô được thấm đẫm kiến thức, kinh nghiệm và tình yêu nghệ thuật do thầy truyền lại. Kiếm được lời khen của thầy khó quá nhưng nhờ vậy mà tôi trưởng thành nhanh chóng", anh nói. Sau này, thầy trò đồng hành trong nhiều phim như Bước ngoặt (1982), Trê cóc (1994)...

Họa sĩ Mai Long cho biết khi cả hai đi quan sát thực tế để làm phim Chuyện ông Gióng, ông từng nghĩ đến bỏ cuộc khi leo hơn 4.000 bậc thang lên đỉnh nhưng Ngô Mạnh Lân thì không. Trong quá trình thực hiện, nghệ sĩ khắt khe đến từng chi tiết, từ phân cảnh, nhân vật đến chỉ đạo diễn xuất. "Ê-kíp phải thực hiện hơn 100 con rối, hơn 10 bối cảnh lớn, anh ấy luôn yêu cầu ở mức hoàn hảo. Con ngựa sắt đẽo bằng gỗ cũng làm đi làm lại nhiều lần. Để có một phút chiếu trên màn ảnh, các nghệ sĩ phải quay chụp ngót 1.500 lần. Thế nhưng kết quả rất mỹ mãn", ông nói. Phim sau đó nhận bằng khen tại Liên hoan phim quốc tế Moskva 1972, giải Bông Sen Vàng tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ hai (1973).

Trong quá trình công tác tại Nhà xuất bản Kim Đồng, nhà văn Lê Phương Liên nhiều lần gặp gỡ, làm việc với ông. Bà ngưỡng mộ ông vì tài năng và tâm huyết dành cho trẻ em. Ông thổi hồn vào mỗi tác phẩm bằng màu sắc vui tươi, hóm hỉnh, sinh động, kết hợp phong cách phương Tây và bản sắc Việt Nam. Ngoài đời, nghệ sĩ có tác phong lịch lãm, sống giản dị và hòa đồng. Mỗi lần gặp, ông luôn hỏi han về công việc, đưa ra bình luận, góp ý khi cần thiết.

Lần cuối bà gặp nghệ sĩ là tại triển lãm tác phẩm Ký ức đường Trường Sơn (2019). Khi ấy, dù tuổi cao, phải chống gậy, ông vẫn kiên nhẫn đứng xem từng bức tranh. Bà hỏi thăm sức khỏe và xin chụp chung tấm ảnh kỷ niệm, ông cười khà đồng ý.

Nhà văn nói: "Tôi biết nghệ sĩ từ khi còn trẻ, sung sức nên khi chứng kiến hình ảnh ông lúc về già trong lòng có sự xúc động. Ông ra đi nhưng tâm hồn ở lại mãi, trong những tác phẩm".