Bản án tử hình của bà Trương Mỹ Lan, làm chột dạ cả hệ thống quan chức CSVN
 

Trong câu chuyện về bà tỷ phú Trương Mỹ Lan bị kết án tử hình vì đã gian lận chiếm số tiền tương đương với 3% GDP Việt Nam, Hà Nội nói rằng, án tử hình này là để làm gương, thế nhưng các quốc gia đối tác từ Liên minh Châu Âu lại lên tiếng chỉ trích nặng nề. Chuyên gia phân tích về Việt Nam, ông Davd Hutt, đã có nhận định được đăng trên tờ DW rằng, có cái gì đó cần phải được nhìn rõ hơn trong vụ án lớn lao này.

Bà Trương Mỹ Lan, 67 tuổi, đã bị kết án tử hình do các cáo buộc tham ô khoảng 12,5 tỷ USD (11,7 tỷ euro), tương đương khoảng 3% GDP năm 2022 của Việt Nam, toàn bộ số tiền khổng lồ này đã bị rút ra từ Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài Gòn (SCB).

Bà này cũng vướng số nợ bất hợp pháp phần lớn từ các cổ phần của ngân hàng, và bị kết tội vì đã cho phép các khoản vay dẫn đến khoản lỗ đến 25,2 tỷ euro.
Tòa án TP.HCM cho rằng án tử hình đối với bà Lan là đích đáng, vì hành động của bà "đã làm xói mòn niềm tin của người dân vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước cầm quyền". Đại diện Viện Kiểm Sát cho rằng bà Lan phải bị "tẩy chay(?) ra khỏi xã hội mãi mãi".

Nhiều ý kiến tranh luận xoay quanh bản án tử nình này. Ông Tường Vũ, giáo sư kiêm giám đốc Trung tâm nghiên cứu Mỹ-Việt tại Đại học ở tiểu bang Oregon, cho biết ĐCSVN muốn gửi ra thông điệp đến xã hội Việt Nam rằng, họ "nghiêm túc trong việc chống nạn tham nhũng", và muốn nhắc nhở cộng đồng doanh nghiệp rằng những sai phạm đang bị che giấu, đừng nuôi ảo tưởng rằng mọi thứ có thể thoát khỏi sự điều tra của chính quyền.

Tuy nhiên, một thành viên cao cấp của cộng đồng doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam yêu cầu được giấu tên cho biết, việc tuyên án tử hình bà Trương Mỹ Lan thật sự là một "con dao hai lưỡi".

Người này cho biết: "Một mặt, điều đó cho thấy Việt Nam nghiêm túc trong việc giải quyết nạn tham nhũng và điều đó rất đáng được hoan nghênh. Nhưng từ quan điểm văn hóa của người châu Âu, dùng bản án tử hình là điều khó chấp nhận được".

Người phát ngôn viên của EU, ông Peter Stano, từng nói với tờ DW rằng, "Brussels phản đối mạnh mẽ bản án tử hình vào mọi lúc và trong mọi trường hợp. Ông nói thêm rằng EU đã kêu gọi Việt Nam 'đưa ra lệnh tạm ngưng áp dụng hình phạt tử hình nhằm xóa bỏ hình phạt độc ác này".

Còn ông Lê Hồng Hiệp, thành viên cao cấp tại Chương trình Nghiên cứu Việt Nam của Viện ISEAS–Yusof Ishak ở Singapore, cho biết có thể phiên tòa phúc thẩm sẽ hủy bỏ bản án tử hình. Ông lưu ý rằng trước đây, các tòa án đã đưa ra các bản án tử hình để gây áp lực buộc các bị cáo phải tiết lộ ra thêm các thông tin về tội phạm của họ, giúp cho nhà nước bù đắp những sự tổn thất.(?)

"Nếu bà Lan chịu hợp tác hơn, có thể mức án của bà ấy có thể được giảm xuống còn bản án chung thân", ông Hiệp nói.

giới phân tích gia cũng cho rằng ĐCSVN phải cân bằng giữa việc đề nghị khoan hồng để có thêm các thông tin về nơi che giấu của tài sản bị lấy cắp, từ yếu tố răn đe rõ ràng của bản án tử hình dành cho bà Lan.

Việt Nam mở rộng mạng lưới chống tham nhũng

Năm 2016, ông Nguyễn Phú Trọng, Tổng Bí thư Đảng, đã cho phát động một chiến dịch chống tham nhũng quy mô lớn, đến nay đã dẫn đến việc sa thải hoặc bỏ tù hàng ngàn quan chức trong đảng và những người đứng đầu doanh nghiệp.

Hai chủ tịch nước, trong đó có Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng vào tháng trước, đã buộc phải từ chức do bị cáo buộc có dính líu đến tham nhũng.

Bà Lan và gia đình bà đã kiếm được một khối tài sản lớn trong lĩnh vực khách sạn và nhà hàng trong những ngày đầu của chủ nghĩa tư bản không được kiểm soát vào những năm 1990, sau khi ĐCSVN cho áp dụng nền kinh tế thị trường vào năm 1986.

Vào năm 2001, bà đứng ra sắp xếp việc sáp nhập giữa Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài Gòn (SCB) đang bị phá sản, sụp đổ và hai tổ chức cho vay khác. Các công tố viên, những người được cho là đã được cung cấp hàng tấn tài liệu được in ra làm bằng chứng, khẳng định rằng bà Lan đã sử dụng ngân hàng làm máy rút tiền cá nhân của riêng mình.

Theo cơ quan công tố, bà Lan đã mua khoảng 90% cổ phần của SCB thông qua các công ty vỏ bọc và các công ty ủy quyền, bất chấp luật pháp Việt Nam cấm các cá nhân nắm giữ hơn 5% cổ phần của bất cứ ngân hàng nào.

Nhưng cách rút ruột ngân hàng SCB của bà Lan không có gì mới mẻ, mà tin đồn về sự tham nhũng của bà Lan đã xì xầm trong nhiều năm qua, đặc biệt qua các dấu hiệu bà và các cộng sự thân cận đã mua rất nhiều bất động sản "đắc địa" ở Thành phố Hồ Chí Minh.

Chồng của bà, Eric Chu Nap-kee, có quốc tịch Hồng Kông, bị kết án 9 năm tù vì vai trò của ông ta trong vụ bê bối, trong khi cháu gái của bà bị phạt đến 17 năm tù. Bốn giám đốc điều hành, bao gồm cả cơ quan quản lý ngân hàng trung ương, cũng đã bị tuyên án chung thân.

Những lo ngại về ngành ngân hàng Việt Nam

Trong những năm gần đây, chiến dịch chống tham nhũng được gọi là chiến dịch "đốt lò" của Việt Nam ngày càng nhắm vào các công ty tư nhân, đặc biệt là các công ty trong lĩnh vực tài chính.

Chiến dịch này đã tạo ra hình ảnh Việt Nam như một quốc gia đang cố làm sạch nạn tham nhũng đang tràn lan ở nhiều quốc gia Đông Nam Á. Nhưng Chỉ số Nhìn nhận Tham nhũng năm 2023 của Tổ chức Minh bạch Quốc tế, dành cho Việt Nam chỉ giảm từ 42 xuống 41 trên thang điểm 0-100, trong đó 0 có nghĩa là mức tham nhũng cao nhất.

Bên cạnh đó, quy mô các vụ án tham nhũng bị phát hiện trong những năm gần đây đã đặt ra câu hỏi về mức độ tham nhũng còn tồn tại trong hệ thống kinh tế Việt Nam. Mà vụ án bà Lan chỉ là một trong vô số điểm mù mờ đáng lo ngại của ngành ngân hành và tài chính Việt Nam lúc này. Người ta nhìn thấy sự yếu kém về quản lý, đặc biệt qua sự kiện bà Lan và các cộng sự có vẻ dễ dàng ăn cắp hơn 12 tỷ USD từ một ngân hàng tư nhân.

Phiên tòa xét xử một vụ lừa đảo quy mô lớn khác trên thị trường chứng khoán liên quan đến ông Trịnh Văn Quyết, nguyên Chủ tịch Tập đoàn bất động sản FLC, nhiều khả năng sẽ bắt đầu trong năm nay. Các công tố viên đang tìm cách kết án ít nhất 51 người có dính líu đến vụ bê bối này sau khi cuộc điều tra kết thúc vào tháng Hai vừa qua.

Những nỗ lực chống tham nhũng đang có ảnh hưởng rõ rệt đến việc ra quyết định hoạt động ở cấp địa phương. Đây thật sự là con dao hai lưỡi. Các quan chức nhà nước cảm thấy chột dạ trước bản án tử hình của ba Lan, và được cho là họ ngày càng lo sợ sẽ bị buộc tội làm sai, đến mức giờ đây họ cũng ngần ngại đưa ra những quyết định có tính rủi ro, đặc biệt là ký thông qua các dự án mở rộng cơ sở hạ tầng cần thiết. Vì với một quyết định sai lầm có thể khiến cho họ phải chi tiêu nhiều hơn, dẫn đến việc họ sẽ bị buộc tội làm thất thoát tiền của Nhà nước, và cả chuyện sẽ vào tù.