VietBF - Vì sao những người Cộng Hòa thần thánh hóa chức vị tổng thống

Sau 10 năm nhìn lại ta có thể nhận thấy rõ có một điểm báo trước khi cuốn phim “Vice” ra đời với tài tử Christian Bale đóng vai Dick Cheney và trên màn hình ca tụng cái quyền lực của tổng thống bất chấp những “check and balance” mà Hiến Pháp đặt ra.

Và điện ảnh đã trở thành hiện thực khi trong cuộc xử án tổng thống Donald Trump tại Thương Viện vào đầu tháng hai này, các luật sư của ông Trump đã nhắc lại đúng như trong phim lý luận đó để bảo vệ cho ông Trump. Nhiều người chỉ ra rằng luật sư chính biện hộ cho ông Trump, Alan Dershowitz không học luật Hiến Pháp, thế nhưng thật ra chuyện ấy không quan trọng. Luật sư biện hộ chỉ dành một thời gian tối thiểu để nói tới sự kiện rằng ông Trump muốn Ukraine giúp tìm bằng chứng bêu xấu đối thủ trong nước của mình với đe dọa là cắt viện trợ nếu không làm. Thay vào đó, lý luận của mấy ông luật sư cho ông Trump là ông Trump có quyền làm vậy không có gì phải kết tội cả.

Cái “quid pro quo” mà ông Trump đề ra với Ukraine và được xác nhận trong cuốn sách mới của cựu cố vấn an ninh quốc gia của ông Trump, John Bolton thì theo ông Deshowitz không phải là phạm luật “ngay cả nếu nó đúng”. Thành ra khi Thương Viện phán ông Trum vô tội trong tuần qua, lý do chính không phải là luật pháp hoặc Hiến Pháp mà là thuần túy chính trị “băng đảng”. Điều đó cộng với cái mà Michael Gerson, người viết diễn văn cho tổng thống George W, Bush gọi là “sự hèn nhát có thể hiểu được” (understandable cowardice) là những lý do mà những người Cộng Hòa nào tin rằng ông Trump cần phải trả lời cho những hành động của ông biết rằng ông Trump sẽ chuyền những thù hận, những ủng hộ viên của ông cũng như những người giầu có ủng hộ tiền của ông chống lại họ.

Thế nhưng theo một số nhà chính trị học, còn có một yếu tố khác. Và yếu tố này còn đáng lọ hơn là sự hèn nhát hay tinh thần “bè đảng”. Đó là rất nhiều người Cộng Hòa thành thật tin vào một chế độ tổng thống quyền uy tuyệt đối, ít nhất khi tổng thống là người Cộng Hòa. Thành ra có thể rằng các lá phiếu bỏ ra tha bổng cho ông Trump còn là hậu quả của một nửa thế kỷ phát triển của tư tưởng bảo thủ Mỹ đi theo chiều hướng đó. Và đó là điều đáng sợ vì sự thần thánh hóa chức vụ tổng thống như vậy sẽ không ra đi cùng với ông Trump.

Sau khi tố cáo tổng thống Franklin Roosevelt hành động như là một vị hòang đế, các người bảo thủ Cộng Hòa sau đó đã hài lòng với việc mở rộng quyền hạn của tổng thống. Họ dẫn chứng những đòi hỏi độc nhất vô nhị đối với một quôc gia bá quyền của thế giới để biện minh cho việc các tổng thống có những hành động bất chấp những giới hạn của Quốc Hội và luật pháp. Richard Nixon lấy lý do chiến tranh Việt Nam; Ronald Reagan dùng chống Cộng tại châu Mỹ để thực hiện những chiến dịch bí mật tại Trung Mỹ. Dưới thời ông George W. Bush thì cuộc chiến chống khủng bố là lý do cho một đợt tiếm quyền lực mới. Thế là dần dà một đảng vốn chủ trương “chính phủ nhỏ” cuối cùng trở thành đảng sùng bái vai trò tổng thống.

Với Trung Quốc, Hoa Kỳ có một đối thủ khác với các đối thủ trước, nhưng đáp án mà các người Cộng Hòa đưa ra – cho vị quốc trưởng tự do hành động hơn – không bao giờ thay đổi. Và theo họ, việc trao thêm quyền cho tổng thông lại càng trở nên cấp bách hơn trong một thế giới càng ngày càng nhiều chế độ chuyên chế. Một số người bảo thủ e sợ rằng nước Mỹ sẽ không thể tồn tại như một siêu cường nếu tổng thống của mình không có đủ tự do hành động so với ông Tập Cận Bình (hay ông Vladimir Putin của Nga, hay ông Recep Tayyip Erdogan của Thổ Nhĩ Kỳ).
https://i.imgur.com/mGLCQIG.jpg
Các người chống đối ông Trump lên án những người Cộng Hòa là tôn sùng hình tượng người hùng, họ muốn nói đến một tình trạng tôn sùng nông cạn và đáng thương kiểu những đứa trẻ trong trường tôn sùng một đứa bé khác được coi như là “tough”. Nếu chỉ có thể thì mọi chuyện sẽ qua đi với Trump. Nhưng nếu các nhà chính trị học nhận định là đúng thì vấn đề nghiêm trọng hơn nhiều. Đây là một lý thuyết mới về Hiến Pháp. Ở trọng tâm của nó là những e ngại rằng liệu Hiến Pháp hiện thời với các “check and balance” có thích ứng được với cuộc đấu tranh giữa các siêu cường hay không. Mâu thuẫn giữa một nhà nước giới hạn và huy hoàng (grandeur) quốc gia vốn là bẩm sinh trong các quan điểm chính trị bảo thủ.

Tinh thần “bè đảng” trong việc tha bổng ông Trump đã được nhắc nhiều đến. Tuy rằng nó là phần chính của câu chuyện, nhưng sự kiện nó là vụ đàn hạch đầu tiên có dính líu đến chính sách ngoại vụ thì ít người biết đến. Trong suốt 50 năm qua, các người bảo thủ Mỹ vẫn than phiền rằng tổng thống quá bị ràng buộc để có thể bảo vệ quyền lợi của nước Mỹ hữu hiệu trong một thế giới tàn bạo. Họ không phải là độc nhất. Nhiều người Âu cũng có những than phiền như vậy về một Liên Hiệp châu Âu phân mảnh và đòi hỏi đồng thuận trong hành động trong một thế giới đầy những nhà chuyên chế.

Mặc dầu vậy chúng ta chưa biết những người Cộng Hòa sẽ phản ứng ra sao về một vị tổng thống “hòang đế” khi tổng thống này là ông Bernie Sanders hay một nguời Dân Chủ nào khác ngồi trên ngai vàng.

Lê Mạnh Hùng
Feb 2020