Người Hoa, người Mỹ
 

Văn hóa Pháp dạy chúng tôi vị nữ anh hùng, tổ tiên của chúng tôi là bà Jeanne d’Arc, và người đang cứu thế hệ chúng tôi sống còn, trong khoảng 1930, 1940- là Marechal Petain, vì vậy thế hệ của tôi, của những người trong tuổi 80, 90, là thế hệ học văn hóa Pháp, nhưng lại biết về người Pháp ít hơn là biết về người Hoa và người Mỹ.

Đến ngày hôm nay, sau gần 70 năm thoát ách thuộc địa của người Pháp, tôi vẫn còn hát được bài hát tuyên truyền của người Pháp ca tụng ông thống chế Pháp đầu hàng quân xâm lược Đức.

Lớn lên trong thời chiến tranh, tôi nhập ngũ, vào học trường Võ Bị để ra trường với cấp bậc thiếu úy, hầu thay thế lớp sĩ quan Pháp đang chỉ huy Quân Đội quốc gia Việt Nam. Người Pháp gọi chúng tôi là “le peril jaune” (hiểm họa da vàng). Họ nhìn chúng tôi bằng cái nhìn không thiện cảm tí nào.

Tôi biết người Hoa trước khi biết người Pháp, mỗi ngày cuối tuần, bố tôi nghỉ việc, chúng tôi nghỉ học, theo bố ra quán “cà phê Tầu” ăn sáng. Hai hình ảnh của cái quán cà phê đó theo tôi suốt đời.

Hình ảnh thứ nhất là anh bồi bàn. Anh này nghêu ngao hát khi thấy chúng tôi bước vào tiệm: “Người đàn ông dắt 2 thằng nhóc vừa bước vào tiệm, thường ngày, ông ta chỉ uống cà phê; Chủ Nhật nào cũng dắt con ra đây ăn; để coi họ ăn gì.”

Anh ta hát bằng tiếng Hoa nên chúng tôi chẳng hiểu anh ta hát bài gì; sau này, nhờ đọc một chuyện ngắn của anh Bình Nguyên Lộc mới biết nghêu ngao như vậy là lối hành nghề của ảnh.

Hình ảnh thứ nhì liên quan đến tiệm “cà phê Tầu” là cái ống nhổ bằng thau đặt dưới mỗi gầm bàn ăn; thỉnh thoảng khách người Hoa lại dùng chân khều cái ống nhổ ra để khạc đàm và nhổ vào đó. Khạc, nhổ là một cố tật của người Hoa; thói quen đó khiến nhiều tiệm phở Việt Nam sau này phải dán bảng

“CẤM KHẠC NHỔ” để chấm dứt cái âm thanh khó thương đó trong lúc thực khách đang ngon miệng ăn, uống.

Hình ảnh kỷ niệm trên 80 năm trước đang làm tôi ngạc nhiên trước cái tin về bệnh dịch COVID-19; bản tin ngày 13 Tháng Ba, 2020 viết là 3 nước nhỏ đang thành công trong việc kiểm soát không để dịch Corona tự do tung hoành là Singapore, Đài Loan, và Hồng Kông.

Ba nước đó có hai yếu tố chung, một là diện tích quốc gia họ rất nhỏ, và hai là dân bản xứ là người gốc Hoa. Riêng đối với tôi thì hình ảnh của người Hoa đầy những nét đối nghịch với hình ảnh của người Mỹ, mà tôi kính phục vì đức can đảm trong kỷ luật tác chiến của họ trên chiến trường Việt Nam, và thái độ nhân hậu, kính trọng, họ đối với người Việt thất trận, mất nước gần 50 năm trước.

Nói rõ hơn, tôi vốn coi thường người Hoa, với câu hát trẻ con “khách trú, ba Tầu, Tầu nào cũng như Tầu nấy” để rồi đáng kinh ngạc vì họ trị được con virus Corona, mang cái tên mới là Covid-19.

Việc người Hoa Singapore, Đài Loan và Hồng Kông trị được chứng dịch COVID-19, được 2 chuyên viên về bệnh dịch, ông epidemiologist Benjamin J. Cowling và cô Wey Wen Lim sinh viên hậu đại học về khoa Epidemiology, xác nhận.

Họ viết trên tờ The New York Time: “The epidemic in China appears to be slowing down after an explosion in cases followed by weeks of draconian control measures. And other locations have managed to avert any major outbreak by adopting far less drastic measures: for instance, Hong Kong, Singapore and Taiwan.

All have made some degree of progress, and yet each has adopted different sets of measures. So what, precisely, works to contain the spread of this coronavirus, and can that be implemented elsewhere now?”

Dịch sang tiếng Việt: “Dịch ở Trung Quốc dường như đang chậm lại sau một loạt bùng nổ đột ngột của nhiều bệnh nhân, và sau các biện pháp kiểm soát hà khắc trong nhiều tuần. Nhiều địa phương khác đã tự tìm cách ngăn chặn bất kỳ sự bùng phát lớn nào bằng cách áp dụng các biện pháp ít quyết liệt hơn: ví dụ, Hồng Kông, Singapore và Đài Loan.

Tất cả những biện pháp áp dụng đều đã đạt được một số kết quả, và mỗi nơi áp dụng các biện pháp khác nhau. Do đó khó mà chính xác khẳng định, những hoạt động nào đã ngăn chặn sự lây lan của virus Corona và có thể đem những biện pháp đó thực hiện ở nơi khác không?”

Cuối Tháng Giêng vừa rồi, dịch Corona đột ngột xuất hiện tại thành phố Vũ Hán và lan rộng rất mau; chính phủ Trung Quốc nhanh chóng và kịp thời phản ứng; khả năng thử nghiệm trong lúc đầu rất thiếu sót, nhưng sau một thời gian ngắn mức sản xuất những dụng cụ thử nghiệm đã bắt kịp nhu cầu.

Trong giai đoạn đầu toàn thể cư dân Vũ Hán đều phải thi hành biện pháp ly cách; gần 60 triệu người bị cấm không ra khỏi nhà; mọi cơ sở kỹ nghệ, trường học, tiệm buôn,… đều không hoạt động trở lại sau ba ngày nghỉ tết.

Biện pháp ly cách đó có thể quá đáng, nhưng nhờ đó mà chính quyền kiểm soát được tình hình, giới hạn được mức độ lây lan; dĩ nhiên người dân và nước Trung Quốc đã phải trả giá đắt.

Ngay sau Trung Quốc, dịch Corona chiếu cố đến 3 nước Singapore, Đài Loan và Hồng Kông, vì dù nhiều hay ít, người Hoa tại 3 quốc gia đó vẫn còn liên hệ văn hóa với mẫu quốc Trung Hoa, nhất là về những cổ tục thường thấy trong ngày Tết.

Hậu quả của cái Tết với những lây lan khó tránh là Singapore có 187 trường hợp vướng bệnh COVID-19, nhưng toàn bộ những người bệnh đều được bình phục, không ai thiệt mạng. Dân số Singapore là 5.7 triệu người; Đài Loan có 50 trường hợp lây lan, 1 người thiệt mạng, trong tổng số 23.6 triệu cư dân trên đảo; Hồng Kông có 131 người bệnh, 4 người chết; tổng số cư dân trên bán đảo Hồng Kông là 7.5 triệu.

Tính đến ngày Thứ Sáu, 13, Tháng Ba 2020, Hoa Kỳ ghi nhận 1,629 trường hợp nhuốm bệnh, 138 trường hợp có liên quan đến du lịch, 129 trường hợp do gần cận người bệnh.

Dĩ nhiên người Trung Quốc gánh vác phần tổn thất nặng nhất trong trận đại dịch COVID-19 này; yếu tố khiến tôi không khẳng định được việc họ đã dẹp cái ống nhổ để dưới bàn ăn hay chưa là virus Corona phát sinh từ chợ cá Vũ Hán, một nơi nhơ nhơ nhớp, ẩm ướt, và vô cùng thiếu vệ sinh.

Có thể cái tật không thích vệ sinh là bẩm tật trời sinh của họ. Nên thông cảm với họ hay không? (Nguyễn Đạt Thịnh)