"Big-Beautiful-Bill" hay là "quả bom nợ"?
 

Chỉ với chênh lệch có một phiếu (215 phiếu thuận/214 phiếu chống), hôm 22 tháng Năm Hạ Viện Hoa Kỳ đã cho thông qua một dự luật ngân sách và thuế được ông Donald Trump, tổng thống Mỹ, gọi một cách hoa mỹ là "Dự Luật Lớn và Đẹp"(Big Beautiful Bill – BBB) nhưng giới lập pháp thận trọng lại cho đây là một "quả bom nợ" sẽ đè nặng lên các thế hệ người Mỹ tương lai.
https://www.vietbf.com/forum/attachm...1&d=1748668235
Dân biểu Mike Johnson (CH-Louisiana) (giữa), chủ tịch Hạ Viện, phát biểu trước báo giới sau khi Hạ Viện thông qua dự luật giảm thuế và chi tiêu hôm thứ Năm, 22 tháng Năm. (Hình: Kevin Dietsch/Getty Images)

Hiện dự luật BBB này đang được trình lên Thượng Viện và Thượng Viện sẽ phải cân nhắc cho thay đổi một số điều khoản trước khi cho thông qua và trình lên cho tổng thống ký ban hành thành luật trước ngày lễ Độc Lập năm nay. Nếu được ban hành ra, đạo luật "Lớn và Đẹp" này sẽ làm thay đổi không chỉ cuộc sống của nhiều người dân mà cả đường hướng của nền kinh tế của Mỹ.

Ai sẽ được giảm thuế?

Dự luật BBB đáp ứng hai ưu tiên chính của Tổng thống Trump là giảm thuế, tăng mức chi tiêu quốc phòng–trị an, và để có tiền chi cho hai ưu tiên này, chính phủ sẽ phải cho cắt giảm ngân sách của nhiều chương trình phúc lợi, gây tranh cãi nhiều nhất là cắt giảm bảo hiểm y tế cho người nghèo (Medicaid) và phụ cấp về thực phẩm (SNAP).

Nội dung chính đầu tiên của dự luật BBB là kéo dài vô hạn định một đạo luật giảm thuế đã được Tổng thống Trump ban hành ra hồi năm 2017 trong nhiệm kỳ đầu của ông và sẽ hết bị hiệu lực vào cuối năm nay. Cần nói ngay rằng, đạo luật Tax Cuts And Jobs Act (TCJA) năm 2017 giảm thuế thu nhập cho tất cả người nộp thuế ở Mỹ, ai cũng được hưởng lợi, chứ không chỉ giảm thuế riêng cho người giàu. Tuy nhiên, do người giàu có mức thu nhập cao hơn thì phải chịu mức thuế cao hơn cho nên họ sẽ được giảm thuế nhiều hơn.

Theo tính toán của Budget Lab thuộc đại học ở Pennsylvania được Văn Phòng Ngân Sách Quốc Hội (CBO) tán thành cho thấy, với dự luật BBB thì 20% dân số giàu nhất sẽ được giảm thuế nhiều nhất, giảm từ 6,100 đến 44,400 USD, riêng nhóm tỷ phú chiếm 0.1% dân số sẽ được giảm thuế đến 389,3000 USD/mỗi người; 40% dân số tiếp theo là thành phần trung lưu chỉ được giảm từ 845 đến 3,200 USD; 40% dân số còn lại, thuộc diện nghèo thì cũng được giảm thuế nhưng không đáng kể.

Người nghèo có mức thu nhập dưới 51,000 USD/mỗi năm, nhất là những gia đình đang được hưởng trợ cấp về bảo hiểm y tế và thực phẩm, thì chẳng những họ không được lợi mà còn bị thâm thủng thêm từ 705 đến 1,000 USD/mỗi năm. Tax Policy Center, một tổ chức nghiên cứu chính sách thuế phi đảng phái, cho rằng cứ 8 trong 10 gia đình Mỹ sẽ được giảm thuế năm 2026 theo dự luật BBB, nhưng 60% số tiền thuế được giảm sẽ rơi vào túi của 20% các gia đình giàu nhất.

Một khoản giảm thuế quan trọng khác là dự luật BBB nâng mức thu nhập không bị tính thuế, tiếng Mỹ gọi là tax deduction, tức là số tiền được khấu trừ vào thu nhập trước khi nộp thuế. Theo luật hiện hành, khoản "khấu trừ tiêu chuẩn" (standard deduction) là 15,000 USD cho một cá nhân, 22,500 USD cho người khai thuế là chủ gia đình và 30,000 USD cho một cặp vợ chồng khai thuế chung. Dự luật BBB cho nâng các con số này lên thêm 1,000 USD, tức là khấu trừ 32,000 USD cho một cặp vợ chồng và 16,000 USD cho một cá nhân. Các cụ hưu trí, người trên 65 tuổi mà vẫn có thu nhập chịu thuế sẽ được khấu trừ thêm từ 1,600 đến 3,200 USD so với mức khấu trừ tiêu chuẩn.

Ngoài ra, dự luật BBB còn nhiều mục giảm thuế nhỏ khác như nâng mức trần khoản thu nhập không tính thuế địa phương và tiểu bang, gọi tắt là SALT, từ 10,000 lên 40,000 USD/mỗi năm; không tính thuế tiền tip, tiền làm thêm giờ và tiền phụ cấp nuôi con (child credit). Người có con nhỏ được khấu trừ 2,500 USD mỗi đứa con thay vì 2,000 USD như hiện nay, áp dụng cho đến năm 2028.

Dự luật BBB này dài đến 1,116 trang giấy, rất chi ly, chúng tôi chỉ tóm tắt vài điểm chính để đem ra tham khảo, độc giả và doanh giới nên hỏi ý kiến các chuyên gia về thuế trước khi đi khai thuế.

Tăng mức thâm hụt, tăng tiền lời khi vay nợ

Giảm thuế đương nhiên sẽ làm giảm bớt số tiền thu vào Kho bạc và chính phủ phải đi vay nợ để bù đắp. Theo CBO, tiếp tục cho giảm thuế theo luật TCJA 2017 trong 10 năm, từ 2025 đến 2034, thì chính phủ sẽ bị thất thu thuế đến 2,200 tỷ USD, nâng mức thu nhập chịu thuế lơn sẽ làm thất thu đến 1,300 tỷ USD và tăng tiền phụ cấp nuôi con làm thất thu gần 800 tỷ USD, không đánh thuế tiền làm thêm giờ làm thất thu 124 tỷ USD và không đánh thuế tiền tip làm thất thu 39.7 tỷ USD.

Dự luật BBB còn đề nghị tăng ngân sách cho quốc phòng thêm 148,5 tỷ USD (trong đó có công trình xây dựng hệ thống phòng thủ hoả tiễn Golden Dome mà ông Trump đang hào hứng), xây dựng bức tường biên giới với Mexico và trục xuất di dân bất hợp pháp, kiểm soát nhập cư sẽ cần đến 147.3 tỷ USD.

Để có tiền chi cho các khoản giảm thuế và chi tiêu lớn đó chính phủ phải cho cắt hoặc giảm một số chương trình phúc lợi xã hội. Trích dẫn nguồn số liệu từ CBO, báo The Washington Post cho biết, chương trình bảo hiểm y tế cho người nghèo (Medicaid, ở California gọi là Medical) sẽ bị cắt 792.2 tỷ USD, các chương trình chống biến đổi khí hậu và tài trợ cho năng lượng sạch theo đạo luật Inflation Reduction Act thời chính phủ Joe Biden sẽ bị cắt 677.8 tỷ USD, tiền cho sinh viên vay đi học bị cắt 295 tỷ USD và chương trình trợ cấp thực phẩm cho người nghèo (SNAP) cũng bị cắt 295 tỷ USD.

Dự luật BBB tuy không nói thẳng là cắt giảm Medicaid và SNAP vì giới lập pháp Cộng Hòa biết sẽ bị phản đối từ các cử tri nghèo vốn chiếm đa số ở các tiểu bang đỏ. Dự luật BBB chỉ đặt ra điều kiện phải đi làm, buộc người hưởng Medicaid và SNAP còn đủ sức khỏe và không nuôi người phụ thuộc phải tham gia làm việc, phải khai báo thường xuyên và chịu sự kiểm tra nghiêm ngặt hơn về mức thu nhập. Biện pháp này, theo nhiều giới phân tích, sẽ không giúp làm tăng số người làm việc mà chỉ làm giảm số người được hưởng trợ cấp, một cách để cắt giảm chi phí mà không gây ra phản ứng bất lợi cho phía CH.

Nhưng mặt tốt là giảm thuế cũng khuyến khích người dân và doanh nghiệp mở rộng làm ăn, nộp thêm thuế. CBO cho biết luật BBB có thể giúp tổng sản lượng GDP tăng thêm 0.8%. Song để bù qua sớt lại, sau khi trừ những khoản tiết kiệm nhờ cắt giảm chi phí các chương trình phúc lợi và tăng trưởng kinh tế thì nguồn thu ngân sách vẫn còn bị thâm hụt lớn, phải vay nợ để chi tiêu và qua đó nợ trần quốc gia cũng sẽ tăng theo..

Tính chung trong 10 năm tới 2025-2034, CBO dự tính thâm hụt ngân sách (budget deficit) sẽ tăng thêm 2,600 tỷ USD; tiền thuế thu vào ngân sách liên bang (federal tax revenue) bị giảm 4,100 tỷ USD. Trong tình huống tốt nhất là kinh tế phát triển tích cực, đóng góp vào ngân sách tăng thì Mỹ vẫn cần phải vay thêm 3,200 tỷ USD, theo sự tính toán của CBO. Hiện nợ trần của Mỹ đã lên đến 36,000 tỷ USD, tương đương 121% tổng sản lượng GDP và nếu cộng thêm khoản vay để thực hiện dự luật giảm thuế BBB thì con số nợ sẽ lên đến mức nguy hiểm.

Ai sẽ có lợi?

Nhìn tổng quát, dự luật BBB sẽ đem lại lợi ích lớn nhất cho các công ty và tầng lớp giàu có; nhóm người nghèo vừa không hưởng lợi từ giảm thuế lại vừa bị cắt các chương trình phúc lợi nên trở thành nhóm bị thiệt thòi lớn. Chính vì sự chênh lệch vừa kể mà báo The Atlantic có nhận định, dự luật này, nếu được thông qua, sẽ "thực hiện cuộc chuyển giao của cải từ dưới lên trên, từ người nghèo sang người giàu lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ!"

Dự luật BBB làm giảm số thuế thu vô, tăng mức thâm hụt của ngân sách và buộc chính phủ phải tăng việc vay nợ để dáp ứng các chi tiêu, do vậy sẽ đẩy tình hình tài chính quốc gia vào chỗ nguy hiểm. Lãi suất (yields) của trái phiếu kho bạc Mỹ (T-Bond) kỳ hạn 30 năm đã tăng lên mức 5.15% vào hôm thứ Năm tuần trước, mức cao nhất kể từ tháng Mười, 2023.

Nên để ý, trái phiếu kho bạc Mỹ được coi là kênh đầu tư an toàn dù tiền lời thấp, nhưng hiện nay giới đầu tư không còn muốn mua T-Bond nữa, đẩy lãi suất trái phiếu 10 năm của Mỹ lên 4.45%/năm, gần gấp ba mức của trái phiếu Nhật (1.47%). Với khối nợ khổng lồ 36,000 tỷ USD, mỗi năm Mỹ sẽ phải bỏ ra hơn 1,000 tỷ USD để chi trả tiền lời, nhiều hơn số tiền chi cho Bộ Quốc Phòng.

Trong tháng Tư vừa qua, chính phủ Mỹ tiêu gần 600 tỷ USD, trong đó khoản chi trả tiền lãi ròng của nợ công là 89 tỷ USD, ít hơn chi cho An Sinh Xã Hội (132 tỷ USD) nhưng nhiều hơn chi cho Medicare (82 tỷ USD) và quốc phòng (70 tỷ USD). Các số liệu chi tiêu như vậy cho thấy, nợ công là quả bong bóng chờ nổ, giải pháp có trách nhiệm là phải rút bớt áp lực thay vì bơm căng thêm như dự luật BBB.

Đảng Cộng Hòa hy vọng, giảm thuế sẽ khuyến khích đầu tư, kích thích tăng trưởng kinh tế nhưng thực tế việc thực thi đạo luật TCJA trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump có hiệu quả rất hạn chế; các công ty đã dùng khoản tiền thuế được giảm để mua lại cổ phần, đẩy giá cổ phiếu của công ty lên thay vì đầu tư mở rộng sản xuất và tạo việc làm cho người dân.

Lần này họ hy vọng biện pháp thuế quan (tariff) khắc nghiệt của ông Trump sẽ mang lại một nguồn thu mới cho kho bạc Mỹ, bù lại khoản thất thu do giảm thuế thu nhập. Mỗi năm, chính phủ Mỹ thu được chưa tới 100 tỷ USD tiền thuế nhập cảng hàng hóa, ví dụ năm ngoái chỉ thu được từ 77 tỷ USD theo dữ liệu của CBO. Ông Peter Navarro, cố vấn thương mại Tòa Bạch Ốc, cho rằng, Mỹ nhập cảng khoảng 3,000 tỷ USD hàng hóa mỗi năm, nếu đánh thuế quan 20% thì sẽ thu được 600 tỷ USD và đã thuyết phục ông Trump đơn phương đánh thuế má lên toàn thế giới.

Nhưng thực tế sẽ không đơn giản như vậy. Trong tháng Tư vừa qua, Quan thuế Mỹ đã thu thuế được 15.6 tỷ USD, cao hơn gấp đôi mức 6.3 tỷ USD thu được của tháng Tư năm ngoái nhưng sự gia tăng này không bền vững. Chính sách thuế áp đặt tràn lan không phân biệt bạn thù, khắc nghiệt và tiền hậu bất nhất của ông Trump đang làm gián đoạn thương mại giữa Mỹ và thế giới; nguồn hàng nhập cảng vào Mỹ đang teo tóp dần và đương nhiên làm teo luôn khoản thuế sẽ thu được trong những ngày tháng tới. Lấy thuế nhập cảng hàng hóa để bù cho việc giảm thuế thu nhập ở người giàu là một lựa chọn chính sách nguy hiểm.

Có thể vì vậy mà hiện nay nhiều thượng nghị sĩ đảng Cộng Hòa đang cân nhắc đứng cùng các đồng sự đảng Dân Chủ ở Thượng Viện để bỏ phiếu ngăn chặn dự luật "Lớn và Đẹp" này bất chấp đòi hỏi của ông Trump, vì ho kỳ vọng sẽ cho tháo ngòi nổ của quả bom hẹn giờ trong nền tài chính nước Mỹ.