Người Việt và cái bẫy Facebook: Khi tài khoản bị khóa, ID card bị đòi
 

Trong những năm gần đây, cộng đồng người Việt, đặc biệt là những người thường xuyên lên tiếng phản biện chính quyền, liên tục đối mặt với tình trạng tài khoản Facebook bị khóa đột ngột. Nguyên nhân không chỉ đơn thuần là do “vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng” như Facebook vẫn thông báo, mà còn bắt nguồn từ một chiến dịch có tổ chức – được gọi là “nhóm AK-47” của CSVN.

1. Nhóm AK-47 – “đội quân bàn phím” có tổ chức
Nhóm này bao gồm hàng chục nghìn tài khoản, từ lực lượng dư luận viên, công an mạng cho đến các tài khoản giả mạo. Họ tổ chức tấn công theo đợt, nhắm vào những bài viết, hình ảnh hay video có nội dung chỉ trích chế độ. Họ report đồng loạt để Facebook tự động đánh dấu vi phạm. Trường hợp “chưa đủ nặng”, họ còn thuê hoặc sử dụng hacker để tìm cách chiếm quyền truy cập. Một khi người dùng mất quyền kiểm soát, tài khoản có thể bị đổi mật khẩu, xóa nội dung hoặc sử dụng cho mục đích tuyên truyền ngược.

2. Facebook và sự “hợp tác bắt buộc” với chính quyền
Facebook (Meta) muốn duy trì hoạt động và quảng cáo tại Việt Nam – một thị trường hơn 70 triệu người dùng. Để làm được điều này, họ buộc phải tuân thủ nhiều yêu cầu kiểm duyệt từ phía chính quyền: Chặn các bài viết, từ khóa hoặc fanpage bị coi là “chống đối”. Hạn chế hiển thị hoặc “shadow ban” những tài khoản đăng nội dung nhạy cảm. Khi có yêu cầu từ phía Bộ Thông tin – Truyền thông hay Bộ Công an, Facebook nhanh chóng khóa tài khoản và yêu cầu cung cấp ID card (CMND/CCCD). Trên thực tế, nhiều người dùng ở hải ngoại cũng bị ảnh hưởng, khi chỉ cần nhắc tới các chủ đề như biểu tình, nhân quyền, tù nhân lương tâm là có nguy cơ bị “khóa treo”.

3. ID card – cái bẫy dữ liệu cá nhân
Khi tài khoản bị khóa, Facebook thường yêu cầu người dùng chụp CMND/CCCD, hộ chiếu hoặc bằng lái xe để xác minh. Điều này đặt ra nhiều rủi ro: Người dùng lo ngại dữ liệu cá nhân rơi vào tay hacker hoặc bị theo dõi ngược về Việt Nam. Một số trường hợp bị từ chối phục hồi, dù đã cung cấp đủ giấy tờ. Về lâu dài, đây còn là công cụ sàng lọc, khiến nhiều người sợ hãi và tự hạn chế lên tiếng.

4. Hệ lụy: Bóp nghẹt thông tin, đàn áp tiếng nói đối lập
Chiến dịch tấn công phối hợp giữa “AK-47” và chính sách kiểm duyệt của Facebook đã tạo nên một môi trường mạng xã hội ngột ngạt: Các nhà báo tự do, nhà hoạt động nhân quyền mất đi kênh liên lạc chính. Người dùng bình thường dần tự kiểm duyệt, sợ bị “dính chưởng”. Tiếng nói phản biện bị đẩy xuống tầng “bí mật” – chỉ tồn tại trong những nhóm kín hoặc chuyển sang các nền tảng khác.

Facebook, từ chỗ được xem như “vũ khí tự do” cho người Việt, nay lại trở thành một công cụ gián tiếp phục vụ cho kiểm duyệt. Trong khi nhóm AK-47 rầm rộ báo cáo và tấn công, Facebook lại chọn con đường thỏa hiệp vì lợi nhuận. Người Việt – cả trong và ngoài nước – vì thế phải đối mặt với một nghịch lý: muốn cất tiếng nói thì có nguy cơ mất tài khoản, còn im lặng thì mãi mãi bị chôn vùi dưới bức tường kiểm soát thông tin.

Tháng 5/2024, nhà báo tự do Nguyễn A. tại Sài Gòn bàng hoàng phát hiện tài khoản Facebook cá nhân – nơi anh đăng tải các bài điều tra về tham nhũng đất đai – bỗng nhiên biến mất. Toàn bộ dữ liệu, bài viết và hơn 30.000 lượt theo dõi bị xóa sạch. Chỉ trước đó vài giờ, một nhóm lạ đồng loạt nhảy vào bình luận công kích và kêu gọi “report vi phạm”. Anh kể lại: “Chỉ sau 15 phút, Facebook báo tài khoản tôi bị khóa vì ‘ngôn từ thù ghét’. Tôi chỉ viết về vụ quan chức địa phương phân lô bán nền trái phép.”

Nhóm AK-47: Bóng đen sau mỗi vụ report
Theo điều tra của các tổ chức nhân quyền, nhóm AK-47 – lực lượng “dư luận viên” được Bộ Công an tổ chức – chính là tác nhân chính đứng sau. Với hàng chục nghìn tài khoản, họ hoạt động như một đội quân kỹ thuật số: Đồng loạt report một bài viết, khiến Facebook nhận diện đó là vi phạm. Sử dụng hacker để dò mật khẩu, gửi email giả mạo (phishing) nhằm chiếm đoạt tài khoản. Tạo áp lực dư luận, biến nạn nhân thành mục tiêu bôi nhọ. Không chỉ trong nước, nhóm này còn vươn vòi ra hải ngoại, nhắm đến các tiếng nói phản biện ở Mỹ, Úc, Canada.

Nhà hoạt động C. ở Houston (Mỹ)
Chỉ cần chia sẻ hình ảnh biểu tình chống Trung Quốc ở Biển Đông, tài khoản C. bị khóa tạm thời nhiều lần. Cô nhận được thông báo phải xác minh bằng hộ chiếu Mỹ. Cô kể: “Tôi ở Mỹ mà còn bị khóa liên tục. Rõ ràng có sự phối hợp giữa Facebook và chính quyền Việt Nam.”

Nhà báo D. từng làm cho một tờ báo lớn ở Sài Gòn
Sau khi nghỉ việc, anh mở trang cá nhân đưa tin độc lập. Trang đạt hơn 100.000 người theo dõi thì bỗng bị Facebook xóa sạch chỉ trong một đêm, không có cách kháng cáo. Bạn bè anh cho biết đã thấy nhiều nhóm kín trên Telegram kêu gọi “report D. vì chống Đảng”.

Một nhân viên cũ của Meta khu vực Đông Nam Á (ẩn danh) tiết lộ:
“Muốn tồn tại ở thị trường Việt Nam, Facebook buộc phải đáp ứng yêu cầu gỡ bài, khóa tài khoản. Nếu không, họ sẽ bị dọa chặn đường truyền hoặc đánh thuế nặng.” Theo báo cáo của Amnesty International, riêng năm 2022, Facebook đã xóa hơn 3.000 bài viết theo yêu cầu từ chính quyền Việt Nam – con số cao nhất ở khu vực Đông Nam Á. Nhà hoạt động nhân quyền tại Mỹ, Phạm E., nhận xét: “Facebook ở Việt Nam đã biến thành công cụ giám sát thay vì bảo vệ tự do ngôn luận. Chỉ cần một báo cáo tập thể, bạn có thể biến mất.”