Gibbs

Tạo sao người Miền Nam không nói cái chân, lại thích nói cái chơn và cái chưn?
Người Miền Bắc kêu tay chân nhưng Nam Kỳ lại thích kêu là tay chơn và ở vài vùng là nói thẳng kiểu chưn cẳng.
Trong Hán tự có rất nhiều chữ chân, thí dụ chữ 蹎 chân này đọc âm là điên có nghĩa bàn chưn, ngón chưn, chưn bàn, chưn ghế.
Người Nam Kỳ mình kêu chữ chân 真 (đi dạo) đọc là chân cũng là chơn, nghĩa là thực (thật) thà, thành thực, chơn chất .
Rồi chơn lý, chơn thật, chơn thành, chơn chánh, nước Chơn Lạp. Bình Phước có hai quận Chơn Thành và Hớn Quản.
Bắc Kỳ kêu là chân, Nam Kỳ là chơn hết. Ta có chơn, thiện, mĩ, chơn lí, chơn thật.
Chữ này có thể do dân gian kỵ húy vua Dục Đức Nguyễn Phước Ưng Chân.
Thành ngữ có câu "lộng giả thành chơn” nghĩa là giỡn cái giả thành ra cái thiệt.
Tổ sư truyền bá chữ Quốc Ngữ là Petrus Ký viết trong cuốn “Chuyến đi Bắc Kì năm ất-hợi (1876)” như sau:
“Đời Hùng Vương là bộ Cửu Chơn; đời Triệu võ-đế là quận Cửu Chơn.”
Nam Kỳ là viết chơn chánh, chơn tánh hết.
Ai nói Nam Kỳ kêu cái chưn mà không có cái chơn là kém hiểu biết, chữ chơn cẳng có đầy, thí dụ:
“Xin em đừng giận, đừng hờn
Anh lỡ đạp cứt, chặt chơn sao đành?”
Coi Hồ Biểu Chánh viết chữ chơn nè:
- Mỏi chơn:
“Mặt trời chen lặn, gió càng thêm mát mẻ, Khiếu Nhàn đi lần tới quán cơm chú Lỳ, tuy chưa mỏi chơn, song ông khát nước" (Ai làm được.)
-Chơn mang giày hàm ếch:
"Chánh Hương quản Sum bận quần lãnh đen, áo bành tô trắng, chơn mang giày hàm ếch, đầu đội kết có rằn, tay cầm ba ton, miệng ngậm điếu thuốc..."(Cha con nghĩa nặng.)
"Chánh Tâm....
...áo bà ba xuyến trắng, quần lục soạn Bắc thảo, đầu đội nón trắng, chơn mang giày hàm ếch”( Kẻ làm người chịu.)
-Chơn đi guốc:
"Bà Kế Hiền ...
...mặc áo bà ba xuyến đen, quần lụa trắng, chơn đi guốc sơn đỏ, đầu đội khăn hột mè, bà đứng một tay chống nạnh, một tay xỉa thuốc, bộ tướng mạnh mẽ lắm”(Con nhà giàu.)
-Chơn đèn:
“Nhà cửa của thầy Ðoàn Công Chánh cất theo kiểu kim thời, nên bề ngoài coi có vẻ thanh bai, còn bề trong dọn có đủ nghi tiết. Phía trong thầy đặt ba bàn thờ cẩn ốc xa cừ, lau chùi bóng láng, lư chơn đèn đồng trắng đánh dầu sáng ngời.”(Khóc thầm.)
Có ai nhớ tới tuồng “Bên cầu dệt lụa” không?
Khúc tiểu thơ Quỳnh Nga và ông quan huyện tía cô đối đáp, hát đảo ngũ cung thiệt hay:
“Quan huyện: Con còn muốn làm sao thì cha mẹ mới buồn khổ chớ. Khi không rồi con khóc lóc với cha mẹ ngày này qua ngày nọ...
Quỳnh Nga Thanh Nga hát:
Xin cúi lạy thung đường
Chớ buồn vì con thơ
Sống phải tập khó tập thương
Thích nghi hoàn cảnh khổ nghèo
Mai sau gia biến thế nào
Con cũng tự hào mà an tâm
Cha mẹ nghĩ sao đây
Khi con ngày đêm trau chuốt lượt là
Tha thướt dáng ngọc ngà
Yếu mềm như ngọn cỏ
Giữa cuộc đời sương gió
Cứ vập đầu sát đất chẳng vươn lên
Rồi người vùi dập dưới chơn
Hèn tủi kiếp thừa sinh.”
Trên đường Trần Quang Khải đi về phía Đa Kao có cái đình Nam Chơn. Trước đình có thờ hình ông Cọp. Bên trái cổng vào trong sân đình có cây đa sum suê đã trên trăm tuổi.
Đình Nam Chơn của lưu dân gốc Quảng Nam ở khu này.
Người Nam Kỳ còn kêu chơn (chân) là chưn nữa. Thí dụ :
-Hai chưn đèn
-Chưn mang giày
-Mặt mày tay chưn.
Thí dụ đoạn văn sau của Hồ Biểu Chánh
“Sanh loài người, Tạo hóa cho có mặt, có tay, có chưn, có gan, có ruột như nhau, mà cắc cớ sơn cho nhiều màu da, người thì trắng, kẻ thì vàng, người thì đen, kẻ thì đỏ. Mà dầu đồng một màu da với nhau đi nữa, tâm tánh cũng bất đồng, kẻ hiền người dữ, kẻ ngay người gian, kẻ dại người khôn, kẻ sáng nguời tối.”( Tơ hồng vương vấn).
“Đố anh con rít mấy chưn?
Cầu Ô mấy nhịp, chợ Dinh mấy người?
Chợ Dinh bán áo con trai
Chợ trong bán chỉ, chợ ngoài bán kim.”
(Ca dao)
Đọc lịch sử đạo Cao Đài thích nhứt là Cao Đài Chơn Lý (Hội thánh Chơn Lý Định Tường). Ông Nguyễn Văn Ca thường gọi là đốc phủ Ca, sanh năm 1876 tại Tân Trụ Long An,có Ngũ đẳng Bội tinh của Pháp ,ông là bác ruột của luật sư Nguyễn Văn Huyền-chủ tịch Thượng Nghị Viện VNCH.
Nhưng Cao Đài lập 1926 thì năm 1930 Phối Sư Thái Ca Thanh tách ra khỏi Tòa thánh Cao Đài Tây Ninh sớm nhứt vì ông khuyên mười điều tà chánh mà ông Lê Văn Trung không nghe.
Ban đầu ông Nguyễn Văn Ca không có ý định ly khai Tòa thánh Tây Ninh nhưng mâu thuẩn chất chồng, sau cùng Đốc phủ Ca đã dứt khoát ly khai khỏi Tòa thánh Tây Ninh.
Ông về thánh thất Mỹ Phong Mỹ Tho lập ra Cao Đài Chơn Lý (Hội thánh Chơn Lý Định Tường), pháp danh ông là Đại Đức Bửu An Thiên La Hán, thánh thất Mỹ Phong thành Tòa Thánh Định Tường.
Cao Đài Chơn Lý không thờ Thiên Nhỡn mà thờ hình trái tim cách điệu, phẩm phục và kinh kệ, cách tụng kinh, nhạc cũng không giống Tòa thánh Tây Ninh.
Bàn thờ Cao Đài Chơn Lý có những ngọn đèn tượng trưng cũng khác Cao Đài Tây Ninh.
Cái tuồng hát nổi tiếng Nam Kỳ xưa là "Xử án Bàng Qúy Phi" đưa tên tuổi cô đào Năm Phỉ lên danh vọng tận trời Paris. Tống Chơn Tôn và Bàng Quý Phi.
Năm 1931 cô Năm Phỉ đã cùng kép Bảy Nhiêu (vai Tống Chơn Tôn) cùng gánh Phước Cương sang Paris diễn tuồng “Xử án Bàng Quý Phi”(La Favorite du Roi (Sủng phi của vua) nhơn dịp đấu xảo. Tây không hiểu gì lời ca nhưng nhìn cách diễn, nét diễn của Năm Phỉ cũng xúc động sụt sùi.
Ký giả Douglas d’Estrac của L’Intransigeant gọi cô Năm Phỉ là “Bérénice An Nam bé nhỏ đáng thương” và kép Bảy Nhiêu trong vai vua Tống Chơn Tôn là “Titus của phương Đông".
Chánh phủ Pháp ban tặng bà Năm Phỉ 4 huy chương.
Năm 1934 vua Bảo Đại lấy Nguyễn Hữu Thị Lan (Nam Phương hoàng hậu),ông Lê Phát An tặng Nam Phương một triệu đồng hồi môn,số tiền lớn thất kinh của tỷ phú thời đó. Vai Bàng Qúy Phi của Năm Phỉ đã đem lại cát xê cho bà Năm là 230.000 đồng.
Bây giờ trả lời vì sao Nam Kỳ kêu "chân" thành chơn và chưn?
Không chắc kỵ húy vua Dục Đức đâu, có thể là do lưu dân Miền Nam là người gốc đất Ngũ Quảng (Quảng Bình, Quảng Trị, Quảng Đức, Quảng Nam và Quảng Ngãi) rồi Bình Định,Phú Yên mà ra.
Chữ nhơn và chơn là từ Bình Định, Qui Nhơn mà ra. Bằng chứng là anh hùng Nguyễn Trung Trực tự Quản Lịch là người sanh ra tại tỉnh Tân An, hồi nhỏ có tên là Nguyễn Chơn, gốc dòng này từ Bình Định vô Long An.
Tại Bình Định có Qui Nhơn mà ban đầu nó có tên Hoài Nhơn. Chúa Nguyễn Hoàng đổi tên Hoài Nhơn thành Qui Nhơn, chúa Nguyễn Phước Tần đổi Qui Nhơn làm Qui Ninh, chúa Nguyễn Phước Khoát lại lấy lại tên Qui Nhơn.
Cái âm nhân thành nhơn, thì cái âm chân thành chơn cũng bình thường.
Người Thuận Hóa có thanh âm không rõ dấu sắc nhiều chữ, nên họ đọc Huế thành Huệ.
“Cây đa bến cộ còn lưa
Con đò đã khác năm xưa tê rồi.”
Vùng Bình Định, Phú Yên không phát âm rõ dấu hỏi và dấu ngã,thành ra đọc nậu thành nẫu .
Cái giọng Bình Định nhẹ hơn giọng Quảng Ngãi, Quảng Nam nhiều nhưng cũng có vô số phương ngữ riêng của họ.
Chúng ta nghe tiếng khóc của Nguyễn Nhạc khi bị Nguyễn Huệ tấn công:
"Bì òa chữ nhục, đệ tâm hà nhẫn? (nồi da xào thịt, lòng em sao nỡ?)".
Nếu không dịch, chú thích đố bạn hiểu ổng nói gì?
Trong một đoạn tuồng Bình Định tả cảnh Nguyễn Huệ bao vây Nguyễn Nhạc ở thành Đồ Bàn, ông kép đóng vai Nguyễn Nhạc cất giọng như sau:
“Hợ (Huệ) em! Bàu đợ (bào đệ)! Nầu (nồi) da xáo thịt em sao nỡ!"
Nguyễn Huệ đáp lời: “Hòn quynh (Hoàng huynh) nói dẫy (vậy), thâu (thôi) nẫu (em) dìa (về)."
Để ý cho kỹ, dân Nam Kỳ xài rất nhiều chữ của người Bình Định. Bình Định có "Dìa" thì Nam Kỳ cũng có "Đi dìa".
" Người dưng khác họ, chẳng nọ thời kia
Nay dìa thì mơi ở, ban ngày thời mắc cỡ
Tối ở quên dìa
Rằng a í a ta dìa
Lòng thương nhớ thương
Rằng a í a ta dìa, lòng thương nhớ thương."
Nam Kỳ xài y chang Bình Định trong những chữ sau:
-Chưng hửng
-Té ra
-Chàng ràng
- Đặng mà
- Hén
-Hun hít.
Còn nhiều lắm không nhớ hết, kể vài cái làm bằng chứng thôi!
Xin ghi nhớ lại câu Người Nam Kỳ chơn chánh!
Lịch sử lưu dân Nam Kỳ quá trẻ, quá gần, không có nhiều quá khứ, nhưng quá khứ huy hoàng và kinh hoàng, nhiều máu và nước mắt.
Bản chất dân Nam Kỳ đôn hậu mộc mạc và chơn chất.
Hồi xưa dân Nam Kỳ thích ở ruộng vườn nên để thương trường cho người Tàu thao túng. Tánh Nam Kỳ lửa rơm dễ nóng, dễ cháy, bản chất lại ít uyển chuyển, ham cái lơi trước mắt, bốc rời kiểu ta đây nhứt là chánh trị, thành ra đấu đá thường thua.
Sông rạch và bao la vì vậy đã tạo cho dân Nam Kỳ tánh khẳng khái, bộc trực, ít chịu cúi lòn, kém thủ đoạn.
Vì kém thủ đoạn nên hay bị dính bẫy của kẻ thù, bị lợi dụng mà không hay, rước sói vô nhà, rước quỷ vô phá chùa.
Người Nam Kỳ chúng ta ít giảng đạo lý rườm rà nhưng đạo lý đó sẽ tồn tại trong cách sống, cách xử sự và phải nhớ đặng mà tuân theo. Nói về khó tánh thì không ai khó hơn dân Nam Kỳ, nhưng dễ thì cũng rất dễ.
Ai tôn trọng luật chơi Nam kỳ sẽ thành người Nam Kỳ.
Yêu lắm bàn chơn lưu dân tứa máu khẩn hoang của tổ tiên ông bà Miền Nam! thương lắm cái chơn chất, chơn thành của Lục Tỉnh xứ mình!
"Quê ấy dẫu xây trăm ngục thất
Ngàn lăng miếu hoặc vạn am mây
Đất còn thấm thịt xương tiên tổ
Chăm bón hoa màu, đẹp cỏ cây.
Nuôi vững niềm tin ngày trở lại
Dẫu tàn thân thế, nát văn chương
Nên trong đợt khói nhang chiêu niệm
Sáng mãi hồn quê, bóng ruộng vườn.."

__________________