|
R9 Tuyệt Đỉnh Tôn Sư
Join Date: Nov 2006
Posts: 32,864
Thanks: 29,027
Thanked 19,408 Times in 8,857 Posts
Mentioned: 162 Post(s)
Tagged: 0 Thread(s)
Quoted: 791 Post(s)
Rep Power: 80
|
“Cụ tổ” của ngành Y Tế Dự Pḥng Việt Nam
Bác sĩ Alexandre Émile Jean Yersin, người t́m ra tác nhân gây bệnh dịch hạch, tiền đề cho điều chế huyết thanh kháng dịch. Yersin là một trong những người đầu tiên khám phá ra Cao Nguyện Lang Biang. Khi được Toàn Quyền Pháp tham vấn xây dựng cơ sở nghỉ mát dưỡng bệnh cho người Âu ở Đông Dương, ông chọn nơi đây. TP Đà Lạt h́nh thành từ đó.
Tuy nhiên, ông từng bị nhà cầm quyền Việt Nam vô ơn và coi ông là ‘thực dân’ chỉ v́ ông là người mang quốc tịch Pháp. Ông yêu mến Việt Nam và chọn Việt Nam là quê hương thứ hai để sống và để chết. Mộ phần của ông tọa lạc trong khuôn viên trang trại thí nghiệm, sản xuất vaccine của ông lúc sinh thời, nay thuộc quyền quản lư của Viện Pasteur Nha Trang.
Ông đặt nền móng xây dựng Viện Pasteur Nha Trang và Trại chăn nuôi Suối Dầu vào những năm 1895 - 1896. Ông được coi như “Cụ tổ” của ngành y tế dự pḥng Việt Nam.
Là một bác sĩ nhưng Yersin lại không muốn theo nghề của ḿnh để kiếm tiền, bởi ông xem ngành Y như một thiên chức, như mục sư. Ông nghĩ, lấy tiền chữa bệnh khác nào nói với họ: Tiền, hay Mạng sống. Đó là điều được ông chia sẻ qua bức thư gửi cho mẹ ông sau khi ông lấy bằng bác sĩ y khoa tại Pháp.
Nói về t́nh cảm của người dân Việt Nam đối với Bác sĩ Yersin, Nhà sử học Nguyễn Nhă đánh giá:
“Trong Tập San Sử Địa số về Đà Lạt, tôi có đề cập đến ông Yersin. Ông là một trong những người phát hiện ra Đà Lạt. Ông Yersin là một bác sĩ phải nói là rất tốt bụng đối với Việt Nam. Khi ông về Nha Trang để sống và nghiên cứu th́ tôi nghĩ, người Việt Nam, nhất là dân ở Nha Trang rất yêu mến ông. Và ở Sài G̣n trước đây cũng có một con đường mang tên Yersin.”
Khi ông về Nha Trang để sống và nghiên cứu th́ tôi nghĩ, người Việt Nam, nhất là dân ở Nha Trang rất yêu mến ông. Và ở Sài G̣n trước đây cũng có một con đường mang tên Yersin. - Nhà sử học Nguyễn Nhă
Bài viết Lịch sử phát triển Đà Lạt (1893-1954) của sử gia Nguyễn Nhă có đoạn viết: “Ông Yersin khám phá ra cao nguyên Langbian vào năm 1893. Ông đă dùng ngựa để thám hiểm Đà Lạt. Theo nhật kư của ông, ông đă đến thác Prenn hồi 1 giờ 25 phút chiều ngày 21/6/1893 và đến 3 giờ 30 ông mới lên tới vùng cao nguyên Đà Lạt.
Tuy khám phá ra Đà Lạt nhưng Nha Trang cảnh đẹp nên thơ đă lôi cuốn ông ngay từ lần ghé bến Nha Trang đầu tiên và ông đă đến Nha Trang ở. Ông coi Nha Trang như quê hương thứ hai, sống ở đây cho tới khi từ trần là năm 1943.”
Nhà bác học Yersin đă chọn Nha Trang để sống và làm việc hơn 50 năm, từ năm 1891 đến cuối đời là năm 1943. Thế nhưng đến năm 1990, nhà cầm quyền cs Việt Nam mới công nhận và giao cho bộ văn hóa - thông tin ra quyết định xếp hạng cụm di tích do Bác sĩ Yersin để lại ở Khánh Ḥa.
Cụm này gồm: Thứ nhất là phần mộ của Bác sĩ Yersin ở Suối Dầu cách Nha Trang 20 cây số. Thứ hai là Chùa Linh Sơn trong đó có thờ Bác sĩ Yersin. Đây vốn là nơi làm việc của ông lúc sinh thời. Thứ ba là Thư Viện Yersin nằm ngay trong khuôn viên Viện Pasteur Nha Trang.
Không được trân trọng đúng mức?
Sau năm 1975, những người có công, có ḷng với đất nước và con người Việt Nam dường như không được trân trọng đúng nghĩa nếu họ là người phương Tây, như trường hợp hai giáo sĩ liên quan đến quá tŕnh h́nh thành và phát triển chữ Quốc Ngữ của Việt Nam - Alexandre de Rhodes (1593 - 1660, người Pháp) và Francisco de Pina (1585 - 1625, người Bồ Đào Nha).
Tháng 10 năm 2019, khi sở văn hoá và thể thao Đà Nẵng công bố lấy ư kiến dự thảo Đề án đặt, đổi tên gần 140 đường và công tŕnh công cộng ở Đà Nẵng, Nguyễn Đắc Xuân đă tỏ ra ngu ngốc, lố bịch, hàm hồ, và lộng ngôn nói rằng Alexandre de Rhodes và Francisco de Pina rất có công với đạo Thiên Chúa ở Việt Nam chứ không có công với đất nước, với dân tộc này.
Ngoài ra, một người tên là Lê Cung cũng vô cớ phát ngôn nhảm nhí rằng Alexandre de Rhodes không phải là người sáng chế ra chữ Quốc Ngữ mà trái lại, đối với dân tộc Việt Nam, Rhodes là kẻ có tội nên không thể vinh danh, đặt tên đường được.
C̣n với trường hợp Bác sĩ Yersin th́ sao? Nhà báo Vơ Văn Tạo, từng viết cho báo Tuổi Trẻ, kể lại với RFA:
“Cậu không biết à, Tỉnh Ủy nó bảo Yersin là ‘thằng thực dân’. Đó là nguyên văn lời Giáo sư - Tiến sĩ Đoàn Xuân Mượu, Viện trưởng Viện Vaccine Nha Trang của Bộ Y tế, nói với anh vào năm 1985. Sau đó, với tư cách nhà báo, Hội Ái Mộ Yersin có mời anh họp. Trong cuộc họp anh có nhắc lại câu nói của ông Mượu th́ một số người ngạc nhiên và cho là chuyện khó tin. Lúc đó Nhà thơ Giang Nam, Ủy viên BCH của Hội đứng dậy xác nhận điều đó đúng v́ ông Giang Nam cũng biết điều đó. Ông Giang Nam sau này là Tỉnh Ủy viên, Phó chủ tịch phụ trách khối văn - xă.
Chính quyền Nha Trang có một sai lầm là sau năm 1975, căn nhà của Bác sĩ Yersin - dân Nha Trang quen gọi là lầu Ông Tư, một căn nhà bốn tầng kiên cố và đẹp ngay bờ biển - bị chính quyền đập bỏ , xây Nhà nghỉ Bộ Công an, c̣n gọi là Nhà Nghỉ 378.
Nhưng bên cạnh đó có một điều là con đường dài nhất, thẳng nhất của thành phố Nha Trang mang tên Yersin từ trước 1975 đă không bị đổi tên.”
Trong khi đó, ngay tại thành phố Đà Lạt, nơi có rất nhiều con đường mang tên các danh nhân người Pháp được đặt từ trước năm 1953 đă bị đổi tên sau năm 1975.
Điều đáng nói là con đường mang tên người có công t́m ra thành phố này cũng chung số phận. Đó là con đường chạy ngang Nhà Thờ Con Gà có tên Yersin trước năm 1975 đă bị đổi thành đường Trần Phú, một kẻ hoàn toàn không xứng đáng cho đến hôm nay vẫn chưa được khôi phục lại tên cũ.
Anh Đoàn Triều Dương, một cư dân Đà Lạt nói với RFA rằng, đó là chuyện b́nh thường v́ sau 1975, những ǵ liên quan đến Mỹ hay Pháp đều bị coi là ‘đế quốc’, là ‘thực dân’. Bản thân học sinh cũng không được học về ông Yersin, không thấy ở đâu vinh danh hay nhắc nhở đến vị bác sĩ này.
Nói về việc chăm sóc mộ phần Bác sĩ Yersin ở Nha Trang, Nhà sử học Nguyễn Nhă nêu nhận xét của ông:
“Theo tôi th́ Chính quyền Miền Nam Việt Nam trước năm 1975 chăm sóc những di tích lịch sử liên quan đến ông Yersin tốt hơn bây giờ. Bây giờ người ta ít quan tâm đến những đóng góp của Bác sĩ Yersin.”
Là một trong những người rất ngưỡng mộ và trân trọng Nhà Bác Học Yersin, nhà báo Vơ Văn Tạo cho biết, việc quản lư di tích mộ rất luộm thuộm. Tuy trại chăn nuôi, sản xuất huyết thanh ở Suối Dầu nằm trên lănh thổ Khánh Ḥa, nhưng lại thuộc Viện Pasteur Nha Trang trực thuộc bộ y tế.
Măi gần đây mới có quyết định giao cho Trung tâm bảo tồn di tích của tỉnh Khánh Ḥa trực tiếp quản lư khu mộ. Một cán bộ của Viện Pasteur Nha Trang về hưu là ông Triệu, có nhà gần khu mộ, được Viện Pasteur giao ch́a khóa cổng vào khu mộ và chăm nom quét dọn.
Sau khi UBND Khánh Ḥa và bộ y tế thống nhất giao lại khu mộ cho địa phương th́ Khánh Ḥa giao cho Trung tâm bảo tồn di tích Khánh Ḥa. Trung tâm hợp đồng tiếp tục với ông Triệu. Con trai ông Triệu bán tạp hóa tại nhà, ngay ven đường QL1 Nha Trang đi Sài G̣n, cách khu mộ 700m. Ông nói thêm:
“Họ chỉ chăm sóc có tính chất h́nh thức mà thôi. Anh đă nhiều lần đến khu mộ ông Yersin rồi. Tiêu điều lắm. Thậm chí năm kia bị băo cây cối ngổn ngang chẳng ai dọn hết. V́ sao lại vô ơn như thế?
Trước khi chết, ông Yersin chọn nơi chôn ḿnh là Suối Dầu, là trang trại mà ngay từ đầu, Nhà nước toàn quyền Đông Dương giao cho ông 500 hecta để ông trồng cây, nuôi gia súc, gia cầm để nghiên cứu điều chế huyết thanh kháng dịch.
Sau 1975, “không biết v́ lư do ǵ” nó chỉ c̣n lại 120 hecta nhưng vẫn thuộc Viện Pasteur Nha Trang quản lư. Sau này Viện này lại tách làm hai viện là Viện Pasteur và Viện Vaccine.”
Theo sử sách ghi lại, Bác sĩ Yersin là người cho xây dựng Viện Vi Trùng Học Nha Trang năm 1895 và khi làm Hiệu Trưởng Trường Y Đông Dương ở Hà Nội vào năm 1902, ông nắm quyền lănh đạo cả Viện Pasteur Sài G̣n do bác sĩ Calmette sáng lập năm 1891.
Lễ đặt viên đá đầu tiên xây dựng ṭa nhà chính của Trường Y Đông Dương (tức lễ thành lập) diễn ra vào ngày 27 tháng Hai năm 1902. Trường khai giảng ngày 1 tháng Ba năm 1902. Trường Y Đông Dương là tiền thân của Trường Đại Học Y và Đại Học Dược Hà Nội sau này. (Diễm Thi/RFA)
*****
Alexandre Émile Jean Yersin (22 tháng 9 năm 1863 – 1 tháng 3 năm 1943) là một bác sĩ, nhà vi khuẩn học và nhà thám hiểm người Pháp gốc Thụy Sĩ. Ông được nhớ đến như là người đồng phát hiện ra trực khuẩn gây ra bệnh dịch hạch, sau này được đặt tên để vinh danh ông (Yersinia pestis).
Yersin sinh năm 1863 tại Aubonne, Vaud, Thụy Sĩ, là con út trong gia đ́nh có ba người con. Gia đ́nh ông là thành viên Giáo Hội Tin Lành Cải Cách Tổng Vaud. Mẹ ông là hậu duệ của những người Huguenot ở Cévennes phải đào thoát khỏi nước Pháp để tránh bị bức hại tôn giáo sau khi Louis XIV ra Chỉ Dụ Fontainbleau năm 1685 thu hồi Chỉ Dụ Nantes do Henri IV ban hành năm 1598. Lúc ấy Tổng Vaud c̣n thuộc lănh thổ Savoie, sau giành được độc lập ngày 24 tháng 1 năm 1798 và gia nhập Thụy Sĩ ngày 14 tháng 4 năm 1803.
Cha ông, Alexandre (1825-1863), là Giáo Viên môn Khoa Học Tự Nhiên tại những trường Trung Học ở Aubonne và Morges, kiêm nhiệm chức Quản Đốc kho thuốc súng, và say mê nghiên cứu các loại côn trùng. Bị xuất huyết năo, cha ông qua đời chỉ ba tuần lễ trước khi Yersin ra đời Mẹ ông một ḿnh nuôi ba con (Émilie, Franck, và Alexandre), dời đến sinh sống ở Morges, và tại đây bà mở trường dạy nữ công gia chánh và cung cách sống cho các thiếu nữ.
Ở tuổi 25, ngay sau khi nhận văn bằng Tiến Sĩ Y Khoa với luận án Étude sur le Développement du Tubercule Expérimental (Nghiên cứu về sự phát triển của bệnh lao bằng thực nghiệm), Yersin liền sang Berlin để kịp ghi danh theo học lớp vi trùng học kỹ thuật do Robert Koch giảng dạy.
Trở về Paris, Yersin xin nhập quốc tịch Pháp bởi v́ lúc ấy chỉ có công dân nước Cộng Ḥa Pháp mới được hành nghề y. Ông gia nhập Viện Pasteur ở Paris mới được thành lập vào năm 1889 làm người cộng tác với Roux, hai người cùng khám phá ra độc tố bạch hầu (do trực khuẩn Corynebacterium diphtheriae tạo ra).
Nhà khoa học trẻ đầy triển vọng này không chịu hài ḷng với môi trường học thuật đỉnh cao ở Paris. Năm 1890, Yersin quyết định rời nước Pháp để đến Đông Dương (lúc bấy giờ là thuộc địa của Pháp).
Yersin nhận nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe cho hành khách và thủy thủ đoàn trên tàu Volga, một con tàu cũ kỹ chạy bằng buồm và hơi nước trên tuyến hàng hải Sài G̣n – Manila, chuyên chở 67 hành khách cùng vài tấn hàng hóa.
Đang lúc làm bác sĩ trên tàu Volga, qua lại giữa hai thành phố Sài G̣n và Manila, Yersin tự tổ chức cho ḿnh những chuyến thám du ở Philippines và Nam Kỳ, tích lũy kiến thức cùng kinh nghiệm cho ước mơ khám phá những vùng đất mới của ông. Trong thời gian này, Albert Calmette, một môn đệ khác của Pasteur, đến Sài G̣n t́m gặp Yersin đề nghị hợp tác trong nỗ lực thành lập Viện Pasteur ở Sài G̣n.
Năm 1891, Yersin xin thôi việc ở Messageries, quyết định đến sống tại Nha Trang. Ông cho dựng một ngôi nhà gỗ ở Xóm Cồn, và mở một pḥng khám. Ông Năm (Yersin được người dân ở đây gọi như thế) là bác sĩ người Âu đầu tiên hành nghề trong vùng này. Ông nhận tiền khám của những người có máu mặt và có tiền, nhưng tiếp tục chữa bệnh miễn phí cho người nghèo mặc dù thường khi ông không thể nào phân biệt nổi giữa hai hạng người ấy,
Ông cũng thực hiện những chuyến thám du hàng trăm cây số trong những vùng đồi núi, vào ở trong các ngôi làng người Mọi (cách gọi người sắc tộc thiểu số thời bấy giờ), học chút ít ngôn ngữ, săn bắn, và chữa bệnh cho họ.
Năm 1902 Toàn Quyền Paul Doumer, trước khi rời Đông Dương, mời Yersin từ Nha Trang ra Hà Nội để mở một trường Y, một bệnh viện, và một trung tâm vệ sinh. Với Trường Y, "ước tính việc xây dựng sẽ tốn một triệu rưỡi franc!" Một số tiền lớn, song theo nhận xét của Yersin, "vẫn rẻ hơn nhiều, lại hữu ích hơn nhiều so với cái nhà hát ở Sài G̣n.
Yersin được bổ nhiệm làm Hiệu Trưởng đầu tiên của École de Médecine de l’Indochine (Trường Y Đông Dương), là tiền thân của Đại Học Y Khoa Hà Nội ngày nay.
Từ trần
Trong thời gian diễn ra Chiến Tranh Thế Giới thứ II, ngày 1 tháng 3 năm 1943, Yersin từ trần tại nhà riêng ở Nha Trang, ông để lại di chúc, "Tôi muốn được chôn ở Suối Dầu. Hăy chôn tôi nằm úp xuống. Yêu cầu ông Bùi Quang Phương giữ tôi lại tại Nha Trang, đừng cho ai đem tôi đi nơi khác. Mọi tài sản c̣n lại xin tặng hết cho Viện Pasteur Nha Trang, và những người cộng sự lâu năm. Đám táng làm giản dị, không huy hoàng không điếu văn.”
Dù vậy, rất đông người đă t́m đến để đưa tiễn ông về nơi an nghỉ cuối cùng. Nhiều người dân Xóm Cồn và Nha Trang đă than khóc tiếc thương ông và để tang cho ông. Đoàn người đưa tang ông dài đến cả hơn ba cây số.
Vũ Thượng Nguyên
__________________
|