Công nghệ tàng h́nh của Mỹ có nguy cơ bị vượt mặt khi Nga và Trung Quốc nâng cấp hệ thống phát hiện.
Sức mạnh áp đảo trên không của Mỹ phụ thuộc vào khả năng tấn công bất kỳ mục tiêu nào, ở bất kỳ đâu, bất kỳ thời điểm nào — mà không bị phát hiện. Nền tảng của chiến lược đó chính là công nghệ tàng h́nh, yếu tố khiến các đối thủ của Mỹ luôn dè chừng.
Từ những năm 1980, Lầu Năm Góc ngày càng phụ thuộc vào các máy bay chiến đấu tàng h́nh có công nghệ tiên tiến như bước ra từ phim khoa học viễn tưởng để duy tŕ ưu thế. Trong suốt thời gian đó, Washington khá yên tâm rằng khả năng tàng h́nh của ḿnh đủ để vượt trội so với các đối thủ.
Tuy nhiên, theo bài b́nh luận trên tạp chí National Interest của tác giả Brandon J. Weichert, khi Mỹ "tự măn", các đối thủ như Trung Quốc và Nga đang không ngừng thu hẹp khoảng cách. Họ đang tập trung khắc chế công nghệ tàng h́nh của Mỹ. Thực tế, trong ba thập kỷ qua, có không ít thời điểm các máy bay tàng h́nh của Không quân Mỹ hoạt động không như kỳ vọng.
(Ảnh minh họa: National Interest)
Chiếc máy bay tàng h́nh đầu tiên bị bắn rơi ở Serbia
Minh chứng rơ nhất là trong cuộc chiến Kosovo năm 1999. Vào đêm 27/3, một chiếc F-117 Nighthawk – máy bay ném bom tàng h́nh tiên tiến nhất lúc đó – bị tên lửa pḥng không Serbia bắn hạ, dù được cho là "không thể bị phát hiện" bằng radar.
Đêm hôm đó, F-117 bay mà không có máy bay tác chiến điện tử EA-6B Prowler đi kèm – vốn có vai tṛ dập tắt hệ thống pḥng không đối phương. Việc thiếu hỗ trợ này đă khiến xác suất bị phát hiện và bắn hạ tăng cao.
Serbia khi đó sử dụng các hệ thống radar từ thời Liên Xô, cụ thể là radar P-18 hoạt động ở băng tần VHF, có thể phát hiện máy bay ở khoảng cách khoảng 370 km. Họ đă tinh chỉnh radar để hoạt động ở tần số thấp nhất và băng thông rộng nhất, từ đó xác định được vị trí máy bay tàng h́nh F-117 ở khoảng cách 24km.
Khi chiếc F-117 mở cửa khoang bom – làm lộ bề mặt phản xạ radar – hệ thống radar SNR-125 đă khóa mục tiêu và phóng hai tên lửa, bắn rơi máy bay.
Mặc dù một số chuyên gia Mỹ cho rằng vụ việc do “may mắn,” nhưng thực chất đó là sự kết hợp của chuẩn bị kỹ lưỡng, phương pháp tiếp cận linh hoạt và khả năng tận dụng sơ hở của đối phương.
Máy bay tàng h́nh của Mỹ không c̣n vô h́nh
Một minh chứng gần đây hơn là sự kiện trong Chiến dịch Rough Rider trên bầu trời Yemen, F-35 của Mỹ suưt bị lực lượng Houthi bắn hạ. Dù chi tiết chưa được tiết lộ đầy đủ, nhưng có vẻ như các kỹ thuật phát hiện máy bay tàng h́nh tương tự vụ Kosovo đă được áp dụng lại – và có hiệu quả.
Nga nâng cấp phương pháp phát hiện cũ bằng việc phát triển VHF – loại radar có bước sóng từ 0,9 m đến 9 m, phù hợp để phát hiện máy bay tàng h́nh như F-35. Các radar như Nebo-M có khả năng theo dơi mục tiêu đồng thời ở nhiều băng tần (VHF, UHF, L), và có thể phát hiện F-35 khi đang bay thẳng về phía trước. Ngoài ra, hệ thống radar Rezonans-NE c̣n được cho là có thể theo dơi cả F-35 và oanh tạc cơ B-2.
Radar VHF là một phần trong hệ thống phát hiện tàng h́nh tích hợp của Nga. Dù không hoàn hảo, hệ thống này vẫn có thể làm giảm đáng kể ưu thế chiến thuật của máy bay tàng h́nh Mỹ – một bước đi mà Moskva coi là cần thiết để ngăn chặn sự can thiệp quân sự của Mỹ.
Trung Quốc th́ đang phát triển một hệ thống tiên tiến hơn, gọi là JY-27A, cũng dựa trên radar VHF nhưng sử dụng công nghệ AESA (anten ḍ quét điện tử tiên tiến), giúp phát hiện mục tiêu ở khoảng cách xa hơn so với radar VHF của Nga. Thiết kế dạng mô-đun của JY-27A c̣n cho phép linh hoạt triển khai ở các khu vực địa lư hẹp như eo biển.
Bên cạnh đó, Trung Quốc c̣n triển khai radar SIAR (radar xung lực và khẩu độ tổng hợp). Hệ thống này phát xung tổng hợp ở băng tần VHF để phát hiện các máy bay tàng h́nh Mỹ ở độ cao trung b́nh – bổ sung cho mạng lưới phát hiện tích hợp, tạo nên một "con mắt tầng lớp" từ mặt đất đến không trung, thậm chí cả vệ tinh.
Chuyện ǵ xảy ra tiếp theo?
Từ đó đến nay, công nghệ phát hiện tiếp tục tiến bộ vượt bậc. Trung Quốc và Nga không chỉ theo kịp mà c̣n phát triển các chiến lược khắc chế cụ thể nhằm triệt tiêu ưu thế tàng h́nh – nền tảng của chiến lược không lực Mỹ.
Câu hỏi đặt ra: Mỹ sẽ làm ǵ trước mối đe dọa đang hiện hữu? Với ngân sách quốc pḥng hơn 1.000 tỷ USD, Mỹ có nguy cơ trở nên lỗi thời trước các đối thủ như Trung Quốc và Nga – những quốc gia đang sử dụng các giải pháp sáng tạo, chi phí thấp hơn mà vẫn hiệu quả.
Sự kiện suưt bị bắn hạ ở Yemen chỉ là tín hiệu mới nhất. Trong một cuộc chiến lớn sắp tới, Mỹ có thể sẽ hứng chịu thất bại chiến lược đầu tiên — và những công nghệ và chiến thuật nêu trên sẽ là một phần trong nguyên nhân dẫn đến điều đó.