Nguyễn Hoàng Văn
28-5-2025
Nh́n từ Karl Marx
Những ǵ Trump đang thực hiện chính là một cuộc “đấu tranh giai cấp” mà Karl Marx đă phát triển thành học thuyết.
Theo Marx th́ lịch sử nhân loại chính là lịch sử của các cuộc đấu tranh giai cấp: Việc giải quyết những xung đột kinh tế – xă hội giữa các giai tầng là động lực chính của những biến chuyển lịch sử.
Nhưng hai con người chào đời cách nhau 128 năm này giống và khác nhau ở những điểm nào?
Marx phất cờ vô sản, Trump phất cờ thượng lưu.
Marx kêu gọi “Vô sản quốc tế liên hiệp lại”, Trump kêu gào “nước Mỹ đóng cửa lại”.
Và nếu Marx nêu cao “chuyên chính vô sản” th́ Trump thực hiện “chuyên chính đại tài phiệt”.
Nói theo ngôn ngữ toán học th́ họ giống nhau ở giá trị tuyệt đối, chỉ khác ở cái dấu cựu hữu – cực tả, national chauvinism – thế giới đại đồng.
Khi Trump – với kim chỉ nam Project 2025 của tổ chức cực hữu The Heritage Foundation – kư sắc lệnh hành pháp băi bỏ Bộ Giáo Dục, y cũng làm cái điều mà những nhà cách mạng vô sản Việt Nam từng ông ổng: “Bao nhiêu lợi quyền ắt qua tay ḿnh”.
Nói đến “lợi quyền” là nói đến kinh tế học, khoa học xây dựng trên tiền đề về ḷng tham và nỗi sợ của con người, theo đó hành vi nào của chúng ta cũng bị chi phối bởi mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận và tối thiểu hóa thiệt hại.
Tối đa hóa lợi nhuận là tham, lo xa với thiệt hại là sợ. Chính sách của Trump cũng h́nh thành từ thôi thúc tham – sợ này.
Khi Trump đ̣i sáp nhập Canada, chiếm Greenland, sở hữu Panama hay cưỡng ép Ukraine chuyển nhượng tài nguyên, chúng ta nhận ra bản mặt một tên thực dân tham lam, hèn hạ.
Và khi y băi bỏ Bộ Giáo dục, chúng ta nhận diện một nhà cai trị tầm nh́n hạn hẹp, đang lo sợ, bất an và việc này cũng có những căn cơ lịch sử của nó.
Bước qua thời mông muội th́ con người ư thức được rằng quyền lực không nằm ở bắp thịt mà quyền năng thủ đắc tri thức. Do đó, bằng mọi giá, nhà cai trị nào cũng hướng đến việc kiểm soát, phân phối và công nhận tri thức.
Quốc Tử Giám được xem như là trường đại học đầu tiên của Việt Nam, đă ra đời với mục tiêu này: Phân phối và công nhận tri thức cho ḍng dơi quư tộc hay quan lại, lớp người gắn bó với triều đ́nh nhất.
Hay chính sách lư lịch hẹp ḥi bần tiện trên đất nước chúng ta một thời, khi các thí sinh đại học được chia tới 15 loại, và đây cũng thể hiện nỗi sợ của giai tầng cai trị [1].
Cho đến nay, khi tiếp tục duy tŕ “Hội đồng chức danh giáo sư nhà nước” để độc quyền việc công nhận tri thức chứ không chịu giao phó cho các đại học, giai tầng cai trị tại Việt Nam cũng thể hiện sự bất an tương tự.
Đó là tập thể, trên phương diện cá nhân chúng ta nhận ra không ít trường hợp tương tự, như Lưu Quư Kỳ (1919-1982). Kỳ vốn là đệ tử ruột của cả Lê Duẩn và Lê Đức Thọ, chức vụ cuối cùng là Vụ trưởng Vụ Báo chí, kiêm Tổng Thư kư Hội Nhà báo, thời kháng Pháp hoạt động ở Nam bộ, giữ chức Giám đốc Sở Tuyên truyền văn nghệ Nam bộ.
Trong Đêm Giữa Ban Ngày, nhà văn Vũ Thư Hiên kể chuyện thời ấy, mỗi lần nhận tài liệu trung ương từ miền Bắc gởi vào là Kỳ cắm cúi đọc và ghi chép cho riêng ḿnh, “xong là đốt ngay, không cho ai được đọc nữa”. Kỳ muốn làm người độc quyền về lư luận văn nghệ xă hội chủ nghĩa ở cơi miền Nam [2].
Bây giờ chúng ta thấy giai tầng thượng lưu Mỹ, qua chính sách của Trump.
Họ lo sợ cho trước hiện tượng các sinh viên Á – Phi hay b́nh dân ngày càng hiện diện nhiều hơn tại các đại học hàng đầu Mỹ, cả tám trường uy tín nhất thuộc Ivy Leagues như Havard, Princeton, Yale, Columbia v.v… Để bảo vệ quyền lực của ḿnh th́ phải ngăn chặn quyền tiếp nhận tri thức của giới mà họ khinh khi là hạ đẳng.
Và họ đánh đ̣n kinh tế.
Chi phí đại học tại Mỹ là một gánh nặng với giai tầng trung lưu, đừng nói là giai tầng lao động. Vai tṛ của Bộ Giáo dục Mỹ là giúp đỡ giới này qua những chính sách tín dụng phải chăng và chính phủ có làm thế th́, thứ nhất, xă hội mới tiến tới sự công bằng khi giai tầng bậc thấp có thể đổi đời bằng con đường tri thức và, thứ hai, sẽ làm cho nước thịnh vượng qua việc khai thác tối đa tiềm năng chất xám của toàn dân số Mỹ.
Khi băi bỏ Bộ Giáo dục, Trump đă tước bỏ quyền tiến thân của giai tầng bậc dưới và, do đó, đă bảo vệ thế bề trên của giai tầng thượng lưu. “Thượng phẩm vô hàn môn, hạ phẩm vô thế tộc”. (Phẩm trật cao đâu vào tay kẻ bần cùng, phẩm trật thấp đâu đến tay con nhà hào môn). Nếu Trump thành công th́ nước Mỹ của thế kỷ 21 sẽ quay về Trung Quốc trước thế kỷ thứ 6, khi hệ thống quan chế vận hành theo mô thức thế tập hay cử tuyển, trước khi nhà Tùy (581-621) cải cách bằng khoa cử.
Khẩu hiệu “American First”, ở đây, là “American Uper Class First”.
Quyết định trên, cùng hàng trăm sắc lệnh đang làm xáo trộn nước Mỹ đều có một mẫu số chung là “anti DEI”, tức chống lại một xă hội Mỹ đa dạng (Diversity), công bằng (Equity) và ḥa nhập (Inclusion) [3].
DEI cũng là tiêu chí của xă hội Tây phương mà người Việt chúng ta thụ hưởng rất nhiều sau tháng 4 năm 1975: Những thuyền nhân có thể nào được định cư rồi ḥa nhập và tiến thân bằng con đường học vấn ở Mỹ hay các nước Tây phương khác, nếu không có chính sách DEI?
Nhưng, như đă nói, chủ trương này lại khiến giới thượng lưu da trắng phát sợ bởi sự thành đạt không c̣n là độc quyền của họ. Và để đối phó, Trump đang thay mặt họ “thanh tẩy” nước Mỹ bằng một thứ “chuyên chính thượng lưu”.
Trump lên kế hoạch trục xuất hàng chục triệu di dân da màu “không giấy tờ” bất kể những đóng góp kinh tế xă hội của họ. Trump c̣n học Hitler hay Tần Thủy Hoàng làm tṛ đốt sách, xóa bỏ mấy trăm ngàn trang web và cơ sở dữ liệu của chính quyền liên bang v́ liên quan đến chính sách DEI, sắc tộc hoặc giới tính, xóa tên những anh hùng, tử sĩ đă đóng góp xương máu cho nước Mỹ chỉ v́ màu da của ḿnh.
Bây giờ th́ nhiều MAGA quân theo đạo Hồi hay gốc Mỹ La Tinh đă lên tiếng thừa nhận là ḿnh sai, ḿnh ngu [4]. Nhưng, thật lạ lùng, nhiều MAGA quân gốc Việt vẫn “kiên cường bám trụ”!
Trước đây th́ họ, hay cha anh họ, cũng từng là nạn nhân của một “đấu tranh giai cấp” kỳ dị. Đó là cuộc “đấu tranh” với tầng lớp tiểu tư sản có học lănh đạo bên trên, dụ dỗ một đám nông dân đui mù ở dưới để hy sinh cho giai tầng công nhân chẳng liên quan ǵ đến ḿnh [5].
Cách Mạng Tháng Tám năm 1945 là dấu mốc lớn của cuộc đấu tranh này nhưng sự thành công của nó, theo chính Giáo sư Hồ Ngọc Đại, con rể Tổng Bí Thư Lê Duẩn, trong bài nói chuyện tại trường viết văn Nguyễn Du vào năm 1979: “Các bạn có biết v́ sao mà Cách mạng tháng 8 năm 45 thành công không? Ấy là v́ dân ta bấy giờ c̣n ngu quá! Chứ như hôm nay ấy à, c̣n lâu!” [6].
Nghĩa là, theo Giáo sư Đại, sau 34 năm th́ dân ta đă hết ngu. Nhưng chưa chắc. Không nhất thiết phải tính chuyện năm 2016, cho qua 2020, thậm chí cả năm 2024, chỉ tính thời điểm tháng Ba năm 2025 này thôi, những MAGA Việt vẫn chưa chịu nhận ra phải trái.
Họ vẫn tôn sùng cái tên thực dân đă liên tiếp giáng đ̣n vào người lao động và người da màu, đă đứng về phía một nước lớn để hiếp đáp một nước yếu, đă thừa cơ hoàn cảnh bị xâm lược mà liên tiếp gây sức ép lên một nước đang cần sự giúp đỡ của ḿnh mà ṿi vĩnh tài nguyên theo lối ăn trên đầu, trên cổ.
Họ đang theo đuổi một cuộc chiến kỳ quái nhất khi phất cao lá cờ của kẻ chỉ nhắm đến việc tước đoạt hết quyền lợi của ḿnh, sổ toẹt vào nhân phẩm của ḿnh, khinh khi màu da của ḿnh!
Lặp lại lời Giáo sư Đại th́ quá thừa, điều tôi muốn nhắc là lời của một nhân vật trong Green-book, cuốn phim nói về nghệ sĩ dương cầm da đen Mỹ, Donald Shirley (1927 –2013).
Đó là một nghệ sĩ tài năng với tầm vóc quốc tế nhưng bị kỳ thị đến độ, khi được mời đến tŕnh diễn tại một nhà hàng ở miền Nam nước Mỹ, đă bị cấm, không được phép ăn tối ở đây, nếu cần ăn để có sức mà tŕnh diễn th́ nhà hàng có thể chiếu cố, bày một cái bàn trong xó của nhà kho, v́ lẽ nhà hàng không tiếp khách da màu. Tên phim lấy từ sách The Negro Motorist Green Book, phát hành từ năm 1936 đến 1966, hướng dẫn người da đen di chuyển xuyên bang t́m chỗ ăn và chỗ trọ.
Trong cuộc tṛ chuyện về những bất công mà nghệ sĩ này chịu đựng, Tony Lip, một người Mỹ gốc Ư trong vai tài xế, kiêm cận vệ, trong chuyến lưu diễn của Shirley vào năm 1962, đă nhại lời của Tổng thống Kennedy: “Đừng thắc mắc đất nước đă làm ǵ cho bạn, hăy thắc mắc những ǵ mà bạn có thể tự làm cho chính ḿnh”. (Don’t ask what your country can do for you, ask what you can do for yourself).
Rồi đây, nếu cuộc đấu tranh giai cấp và anti-DEI của Trump thành tựu, liệu những MAGA da vàng của chúng sẽ phải tự hỏi ḿnh những câu hỏi của những người da đen vào thập nhiên 1960, những người không được quyền học tại những trường hay bước lên những xe bus chỉ dành cho người da trắng, thậm chí không được ngồi vào bàn ăn của những nhà hàng mà chính ḿnh được mời đến để tŕnh diễn âm nhạc?
_________
Tham khảo:
1. Huy Đức (2012) Bên Thắng Cuộc, Osin book, trang 226-227
2. Vũ Thư Hiên, Đêm giữa ban ngày, Văn nghệ, 1997. (Chương 15)
3.
https://apnews.com/article/stanford-...442121c6ba71bf
4.
https://www.msn.com/en-nz/news/other...rt/ar-AA1ytY0M
5.
https://www.buzzfeed.com/sarathompso...egrets-flipped
6. Những thành phần lănh đạo “cách mạng vô sản” đều là giới trung lưu ( “tiểu tư sản”), từ Nguyễn Ái Quốc đến Trần Phú, Ngô Gia Tự, Lê Hồng Phong, Nguyễn Thị Minh Khai, Vơ Nguyên Giáp, Phạm Văn Đồng v.v…
7. Hậu báo “Văn nghệ” và “Nỗi buồn chiến tranh” (kỳ 4), Nguyên Ngọc:
https://vanviet.info/van/hau-bo-van-...n-tranh-ky-4/:
Trích: “Tôi c̣n nhớ một “sự cố”: không hiểu v́ sao mà người đầu tiên đến nói ngay đầu khóa một (1979) là anh Hồ Ngọc Đại. Anh Đại th́ ta biết rồi, anh ăn nói sắc sảo mà ngang tàng, chẳng nể ai, chẳng kiêng bất cứ điều ǵ. Đang giữa câu chuyện thao thao, anh đột nhiên dừng lại và hỏi: Các bạn có biết v́ sao mà Cách mạng tháng 8 năm 45 thành công không? Ấy là v́ dân ta bấy giờ c̣n ngu quá! Chứ như hôm nay ấy à, c̣n lâu!… Tôi gọi cậu bảo vệ: Ra đóng ngay cổng trường ngoài kia lại, kẻo công an vào tóm đầu tất cả thầy tṛ chúng ta bây giờ. Nghĩ lại cho kỹ, cho thật, Hồ Ngọc Đại đă không nói sai”.