Moscow đang đẩy mạnh triển khai các loại UAV tấn công được điều khiển qua dây cáp quang siêu mảnh nhằm đạt được những lợi thế lớn hơn trong chiến dịch tấn công mùa hè.
Ván cược của Nga
Chiến dịch tấn công mùa hè của Nga đang bắt đầu đạt được bước tiến rơ rệt tại Ukraine với sự hỗ trợ từ một loại máy bay không người lái mới không thể bị gây nhiễu. Dữ liệu từ các nhóm giám sát cho thấy, trong tháng 5, Nga đă giành được nhiều lănh thổ ở Ukraine hơn bất kỳ thời điểm nào kể từ tháng 11/2024. Đà tiến công của Nga vẫn tiếp tục trong những tuần gần đây, trong bối cảnh các cuộc đàm phán ḥa b́nh do Mỹ làm trung gian rơi vào bế tắc v́ Moscow và Kiev đều kiên định với các mục tiêu của ḿnh. Những bước tiến của Nga phần lớn dựa vào việc triển khai một ḍng UAV mới được điều khiển qua sợi cáp quang siêu mảnh. Được sử dụng ngày càng nhiều kể từ đầu năm, các UAV này hoàn toàn không bị ảnh hưởng bởi các phương tiện gây nhiễu của Ukraine, vốn chỉ hiệu quả với các thiết bị không dây.
Binh lính Ukraine khai hỏa lựu pháo về phía Nga trên tiền tuyến. Ảnh: Reuters
“Một người thực sự may mắn nếu lái xe cách tiền tuyến 5km mà xe vẫn c̣n chạy được", một chỉ huy đơn vị UAV của Ukraine tại Donetsk nói với Financial Times. Ông cho biết binh lính của ḿnh đôi khi phải đi bộ tới 15km vào ban đêm để đến vị trí chiến đấu. Dù vậy, ông nhấn mạnh rằng lực lượng Ukraine cũng đang tạo ra sức ép tương tự: “Chúng tôi kiểm soát phía của họ, c̣n họ kiểm soát phía của chúng tôi".
Rob Lee - chuyên gia quân sự và là thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại (Mỹ) cho rằng chiến dịch mùa hè của Nga mang ư nghĩa sống c̣n với cả hai bên.
“Rất nhiều điều đang phụ thuộc vào những ǵ sẽ xảy ra trong mùa hè này. Nếu Nga gặp khó khăn trong việc tiến công, khả năng đàm phán vào mùa thu hoặc mùa đông sẽ cao hơn… Nhưng nếu Nga giành thêm nhiều thắng lợi, hoặc nếu Ukraine gặp khó khăn trong việc duy tŕ chiến đấu khi mùa đông đến gần th́ t́nh h́nh sẽ diễn biến theo chiều ngược lại", chuyên gia Rob Lee nhận định.
Những thành quả lớn nhất mà Nga đạt được là ở phía Bắc khu vực Sumy, nơi họ chiếm được 200km vuông sau khi đẩy lùi các lực lượng của Ukraine ra khỏi biên giới Kursk. Ở phía Nam cách đó 350km, một nhóm nhỏ binh lính Nga đă lần đầu tiên tiếp cận được ranh giới tỉnh Dnipropetrovsk. Tuy nhiên, các quan chức quân đội Ukraine phủ nhận việc quân đội Nga kiểm soát khu vực này.
Một điểm nóng mới đang h́nh thành dọc tiền tuyến trải dài 1.000km là quanh thị trấn Kostyantynivka - đô thị quan trọng trên đường tiến về Kramatorsk, thành phố lớn nhất trong khu vực Ukraine kiểm soát ở Donetsk.
Trong những tháng gần đây, lực lượng Nga đă tiếp cận Kostyantynivka từ 3 hướng. Vào tháng 5, họ tiến được 10km về phía Tây và hiện c̣n cách thành phố khoảng 12km. Những bước tiến này cũng cho phép các lực lượng của Nga cắt đứt huyết mạch hậu cần nối Kostyantynivka với thành tŕ Pokrovsk, làm tăng nguy cơ các lực lượng Ukraine bị bao vây.
Lợi thế của Nga và quyết định khó khăn của Ukraine
Quân đội Nga hiện đă thích nghi, chuyển từ các xe tăng di chuyển chậm hơn và dễ bị tiêu diệt hơn sang sử dụng xe máy và bộ binh để vượt qua các cánh đồng đầy hố bom và tiếp cận các tuyến rừng nơi Ukraine đào công sự.
“Đó là cách họ hoạt động hiện nay, mọi h́nh thức khác chỉ là ngoại lệ”, chỉ huy UAV Ukraine nói.
Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) hồi tháng 1 đă điều chỉnh lại đánh giá về chiến dịch phản công của Ukraine, cho thấy mức độ đầy đủ của các vùng lănh thổ mà các lực lượng của Kiev chiếm được kể từ tháng 2/2022. Ukraine vẫn gặp khó khăn trong việc bổ sung lực lượng cho các lữ đoàn trên tiền tuyến, điều mà giới chỉ huy Nga đang tận dụng bằng cách gia tăng sức ép dọc tiền tuyến để kéo căng lực lượng của đối phương.
Emil Kastehelmi, nhà phân tích thuộc nhóm Black Bird Group có trụ sở tại Phần Lan nhận định: “Chúng ta có thể sẽ không thấy các tuyến pḥng thủ của Ukraine sụp đổ trong vài tháng tới, nhưng tốc độ tiến công của Nga có thể sẽ tăng lên". Ông cho rằng việc quản lư lực lượng dự bị là yếu tố then chốt với Ukraine trong mùa hè này, đặc biệt là về vị trí triển khai và cách phân bổ nguồn lực để ngăn khủng hoảng leo thang thành thảm họa.
Một trong những quyết định khó khăn nhất có thể sớm xuất hiện với lực lượng pḥng thủ của Ukraine ở Kostyantynivka, cách Bakhmut 30km về phía Tây.
Kostyantynivka – nơi từng có 65.000 dân trước xung đột giờ đây đă sắp trở thành một thành phố tuyến đầu. T́nh h́nh an ninh suy giảm nghiêm trọng khiến người dân ồ ạt sơ tán từ tháng trước, trong khi nguy cơ bị UAV tấn công ngày càng thường trực. Các cửa hàng c̣n hoạt động cũng chuyển xuống hầm trú ẩn. Đến cuối tháng 5, số cư dân c̣n lại chỉ khoảng 8.000 người, giảm một nửa so với 6 tháng trước.
“Kostyantynivka giờ không c̣n phù hợp để sinh sống nữa", Roman Buhaiov, cựu kỹ sư 33 tuổi, hiện đang điều phối hoạt động sơ tán dân thường nói.
Gần đây, một số xe tải hậu cần của Ukraine đă bị UAV Nga tấn công trên tuyến đường từ Kramatorsk tới Dobropillia, cách khu vực giao tranh khoảng 30km. Hai bên bắt đầu bảo vệ các tuyến đường bằng lưới chống UAV nhằm ngăn chặn các thiết bị không người lái gắn cáp quang.
Tại khu vực gần thị trấn Siversk, nơi quân Nga đang áp sát từ ba hướng, chỉ huy Ukraine đă yêu cầu binh sĩ ngừng di chuyển ban ngày trên một đoạn đường bị UAV nhắm tới.
“Chỉ được đi vào lúc chạng vạng hoặc ban đêm", một binh sĩ thuộc lực lượng pḥng vệ lănh thổ cho biết. Theo người này: “Hiện tại, Nga chỉ tập trung vào tuyến hậu cần, tấn công sâu từ 30 đến 40km. T́nh h́nh rất tồi tệ. Không ai biết trước điều ǵ sẽ xảy ra tiếp theo".
Việc UAV gắn cáp quang của Nga vươn xa hơn khiến các trung tâm đô thị như Sumy hay Kramatorsk – những nơi vừa đông dân, vừa là căn cứ quân sự trọng yếu của Ukraine ngày càng bị đe dọa.
“Ngay cả khi không chiếm được các thành phố, Nga vẫn có thể khiến chúng gần như tê liệt nếu chúng nằm trong tầm bắn của các hệ thống pháo và UAV. Kramatorsk và Slovyansk là trung tâm hậu cần và chỉ huy chính của Ukraine ở vùng Donetsk. Nếu Nga tiến sát, cách Ukraine tổ chức pḥng thủ sẽ phải thay đổi", chuyên gia Rob Lee nhận định.