5/5/19
Tượng Ngày Về cao 4m, bằng bê-tông cốt thép, giải nhất điêu khắc, giải Văn Học Nghệ Thuật 1963 (giải Tổng Thống Ngô Đ́nh Diệm). Tượng triển lăm tại công viên đống Đa.
Trong các tác phẩm điêu khắc của Nguyễn Thanh Thu, người lính VNCH là đề tài gây cho ông nhiều cảm xúc. Khi nhắc tới tác phẩm của ông người ta thường nói nhiều tới tượng Thương Tiếc nhưng với ông tác phẩm Ngày Về lại đem cho ông niềm vinh dự lớn nhất. Đó là bước ngoặc lớn trong sự nghiệp điêu khắc vào tuổi 29.
Tác phẩm Ngày Về là một bức tượng bằng bê-tông cốt thép, cao 4m, nặng 1.5 tấn. Tượng diễn tả cuộc đoàn tụ cảm động giữa người lính VNCH trở về vinh quang từ mặt trận vừa im tiếng súng và người yêu ở hậu phương ngày đêm ṃn mỏi chờ mong. Cuộc chiến quá khốc liệt, cả hai có lúc nghĩ về cuộc đoàn tụ ch́m trong khói lửa. Ôm người yêu trong ṿng tay, người lính ngữa mặt lên trời như chơi vơi giữa thực và mộng, giữa bom đạn và nước mắt người yêu. Cô gái kịp ngă vào ḷng người lính sau khi choàng lên cổ chàng một ṿng hoa chiến thắng. Với cô thế giới bây giờ chỉ có hai người và khúc nhạc:
Ḱa đoàn quân chiến thắng trở về dưới nắng hồng
Cùng nhau ḥa câu hát thành công
Lớp áo xanh phai mầu
Thấy phất phơ ngang đầu
Ngọn cờ tung bay cuối phố…
(Bài ca chiến thắng- Minh Duy
http://trankimsabr.com/trao-vong-hoa...huoc-tuy-1971/)
Để tạo nên một sự xúc động cao nhất, ĐKG Thu đă dùng thủ pháp phi tỷ lệ cho tác phẩm Ngày Về. Hai nhân vật trong tác phẩm như ḥa vào một và vươn hẳn lên bầu trời cao khiến cho người xem phải ngước nh́n hạnh phúc của họ trong ngày về chiến thắng.
Tượng Ngày Về là một tác phẩm dự thi giải Văn Học Nghệ Thuật Toàn Quốc (giải tổng thống Ngô Đ́nh Diệm). Có 7 tác phẩm điêu khắc xuất sắc được chọn cho cuộc triển lăm kéo dài trong 1 tháng tại công viên trước Ṭa Đô Chánh. Hội đồng đă quyết định trao giải nhất với phần thưởng 35,000 Đồng cho tác phẩm Ngày Về nhân ngày Quốc Khánh 26 tháng 10 năm 1963.
Ông Thu ngậm ngùi kể rằng ngày 29 tháng 10 năm 1963, trung tướng Trần Văn Đôn đă đưa ông vào yết kiến Ngô Tổng Thống th́ ba ngày sau xăy ra cuộc đảo chánh và đó là lần cuối ông Thu gặp Ngài.
Tác phẩm Ngày Về cùng giải thưởng danh giá đă đánh dấu một giai đoạn vàng với hàng loạt tác phẩm để đời sau đó. Tuy nhiên cũng chính tượng Ngày Về (và tượng Thương Tiếc sau đó) đă làm cho ông phải gánh chịu bao tủi nhục trong tám năm trường trong ngục tối ở trại tập trung Hàm Tân.
Sau khi được trả tự do, ông không có một Ngày Về chiến thắng như ông đă vẽ ra 25 năm trước đó. Thật buồn. Tất cả đều tan nát, từ gia đ́nh cho đến các bức tượng trong sân nhà. Cũng an ủi cho ông, tượng Ngày Về, nhờ che khuất bởi giàn dây leo, vẫn c̣n sót lại sau một cuộc đập phá điên loạn vào những ngày đầu khi Sài G̣n thất thủ.
Giờ đây “Ngày Về” là kỷ vật vô giá duy nhất c̣n nguyên vẹn về một đề tài mang lại cho ông nhiều cảm xúc nhất: người lính VNCH.
Nguyễn Tuấn Khoa