02/29/20
Như một phép thử miễn phí trên diện rộng, cứ mỗi sự kiện lớn lại là dịp để người ta quan sát thấy một mâu thuẫn lớn trong tư duy của phần lớn người Việt. Đó là vừa đa nghi (không phải hoài nghi theo nghĩa tích cực), vừa cả tin đến mức gần như tự động đưa cái thừng cho người khác xỏ mũi.
H́nh minh họa: Nhac Nguyen/AFP via Getty Images
Người Việt trong nước mang tiếng thiếu thông tin và không có tự do ngôn luận đă đành, người Việt sống già đời ở các nước phương Tây phát triển vượt bậc lại cũng ngáo ngơ không kém.
Đơn cử vụ dịch do virus COVID-19 đang hoành hành ở nhiều nước từ trước Tết Nguyên Đán 2020 đến giờ.
Đeo bịch muối trước mũi để diệt virus
Người ta đồn từ những tin nhỏ không gây hại mấy cho ai, trừ cho chính người cả tin như ăn chay, lên chùa tụng kinh làm công quả sẽ hồi hướng được nghiệp tốt, bảo vệ sức khỏe cho chủ nhân, nói nôm na là cứ gơ mơ tụng kinh th́ chấp tất virus.
Trend lên chùa tụng kinh vừa bị bóc mẽ th́ đến trend uống nước tiểu của chính ḿnh, với quảng cáo “bệnh ǵ cũng tiêu tan, ung thư cũng dứt.” (May quá) ít người can đảm uống vào rồi khen với nhau: thanh thanh, hậu ngọt, thần dược tự nhiên, bị đau khớp vai do làm việc nặng không thuốc thang ǵ cả chỉ ngâm nga nước tiểu mà một tuần sau đă đỡ!
Căng dây chằng chả uống ǵ th́ một tuần nghỉ ngơi nó cũng tự bớt sưng đau. Nhưng óc phản biện của những người này h́nh như không có, họ thích những ǵ ngược với lời khuyên của khoa học hiện đại.
Thế rồi bàn dân thiên hạ nghe trong pḥng thí nghiệm người ta thử tráng lớp màng muối vào lớp lọc của khẩu trang y tế th́ hiệu quả diệt virus tăng lên, bèn có thịt gắp thịt có rau lườm rau, đùng đùng nổi lên trend xé một lỗ trên lớp lọc khẩu trang y tế đang dùng, đổ vô đó một bụm muối. Người “khoa học” hơn th́ làm theo hướng dẫn rất chi tiết là ḥa tan hai chén ăn cơm muối vô nửa chén nước, nhúng khẩu trang vô rồi phơi khô, cứ vậy hai lần. Bất biết tỷ lệ muối-nước như vậy đă băo ḥa, muối không thể tan nổi.
Có người Đông Tây y kết hợp, vừa nhúng nước muối hoặc đổ muối vô, vừa trộn với tỏi hoặc một lát chanh kẹp giữa lớp lọc khẩu trang. Có bài báo vội vă c̣n dẫn chứng hẳn hoi là tinh thể muối sắc nhọn sẽ đâm chết, xé rách con virus. OK! Tôi hiến dâng các quư vị thêm bí quyết nữa: kẹp thêm tí ớt và con gà là đủ món ăn chơi, muối đâm gà mổ, chiêu thêm ngụm bia cuốn trôi tất cả. COVID chứ ông nội nó vid cũng chạy găy gị.
Những người sẵn tiền, hay lướt mạng và sùng ngoại th́ mê mẩn cái “thẻ diệt virus” tương truyền của Nhật. Thẻ này bán khoảng 200,000 VND/chiếc, giống cái thẻ sinh viên hay nhân viên vẫn đeo trước ngực, nhưng được quảng cáo là có chứa chất diệt virus phát tán trong khoảng 3 m xung quanh người đeo. Y như ṿng phép thuật Tôn Ngộ Không vẽ dưới đất quanh chỗ Tam Tạng ngồi, virus ngửi thấy linh khí tỏa ra chỉ có nước quỳ bên ngoài gào thét năn nỉ nhưng tuyệt không có đường dụng vơ.
Tội nghiệp báo chí và các cơ quan y tế giải thích khô miệng virus là ǵ, kháng sinh không thể diệt virus ra sao, chỉ có vắc-xin mới giúp cơ thể tự đề kháng giết virus như thế nào… nhưng vẫn rất nhiều người Việt mua cháy cả thẻ.
Thích nghe “chuyên gia điện đi sửa ống nước” hơn các chuyên gia hàng thật
C̣n các trend nho nhỏ như xịt tinh dầu tràm, đốt bồ kết khắp nhà để diệt virus th́ không tính tới. Tinh dầu tràm bán đắt hàng đến nỗi có người bán hết sạch hàng ế mấy năm nay trong ṿng vài ngày, mà c̣n nhiều khách năn nỉ thôi hết tinh dầu th́ gom giùm lá tràm để họ tự nấu tinh dầu cũng được!
Trên cơi Facebook, dưới status của những người nôi nổi trên cơi mạng là những comment đầy thành kính: “Em chỉ tin anh/chị trong chuyện này,” “Anh/chị nói ǵ em cũng nghe,” “Chờ măi mới thấy anh/chị lên tiếng.” Bất chấp đó là những người mà chuyên môn là ngành ngân hàng, chụp ảnh, hay thậm chí bán hàng tiêu dùng online, chỉ cần có một thời gian sáng tác ra các status lấy ḷng đám đông th́ nhân dân Facebook phong thánh hết. Có chuyện lại ngửa cổ chờ thánh phán, gật lấy gật để như gà mổ thóc. Dân gian Việt có câu “Thợ điện đi sửa ống nước” rất đúng với những vị thánh này.
Dân ta cả tin những vị thánh sống kể trên, tin bất chấp, nhưng số liệu, dữ kiện thực tế th́ cương quyết không tin. Cơn dịch tối nguy hiểm làm chết gần 2,500 người chỉ trong ṿng chưa đến 30 ngày, ai cũng sợ cuống và lo bảo vệ sinh mạng. Với lối sống gần gũi của người Việt Nam, với sự lan tỏa của mạng xă hội ở Việt Nam, và với sự rảnh của nhiều người Việt Nam th́ một người hắt x́ hàng xóm cũng biết và lập tức báo y tế địa phương để yêu cầu cách ly, phun sát trùng, huống chi một hay nhiều người tử vong v́ COVID-19 mà giấu được hàng xóm ư?
Giấu được nơi làm việc, khu dân cư ư? Vậy mà vẫn rất nhiều người quả quyết Việt Nam đang giấu dịch, đang dối trá con số và nguyên nhân tử vong. Khi bị truy vấn cơ sở đâu, bằng chứng đâu th́ “chuyên gia điện chuyên sửa ống nước” đưa ra câu trả lời duy nhất “Giờ này mà c̣n tin ở cộng sản à?”
Cộng Sản th́ không sợ chết?
Tôi đang sống ở Việt Nam. Chẳng cần tới cái năm 2020 này, người nào biết đọc, biết đối chiếu thông tin cũng đă không ai tin vào những thiên đường hồng hào của chủ nghĩa Cộng Sản. Nhưng không tin vào chủ nghĩa Cộng Sản là biểu hiện có lư trí; c̣n không tin vào bất cứ quan sát, con số, dữ liệu, dữ kiện, t́nh h́nh thực tế khách quan nào lại là biểu hiện lư trí âm vô cực.
Thời buổi bùng nổ thông tin, dễ dàng t́m ra gốc và đối chiếu thông tin như thời này th́ việc truy vấn một thông tin không có ǵ quá khó, trừ phi nó là tài liệu tuyệt mật quốc gia.
Nhớ những vụ trước như ở địa phương miền Bắc nọ, một thiếu niên mở cửa xe sai nên bị ngă ra đường, t́nh cờ lúc đó một phụ nữ chở con nhỏ đi đến. Chẳng cần biết ất giáp, bố của thiếu niên nọ lao đến tát cô kia một phát cháy má.
Chỉ một đêm dân mạng lùng luôn ra địa chỉ, số xe của ông ta và cử người đến tận nhà nói chuyện phải quấy, đ̣i ông ta xin lỗi người phụ nữ kia. Hai giờ sáng vài ngày sau đó, ông ta đi trốn vẫn bị chụp h́nh lại rơ cả số xe. Sau đó, với bằng chứng sờ sờ không chối căi được, gia đ́nh ông ta phải đến tận nhà năn nỉ cô gái bỏ qua và công khai buổi nói chuyện đó lên mạng. Nếu không, với tinh thần Lục Vân Tiên “Giữa đường dẫu thấy bất bằng mà tha,” anh bố côn đồ đó khó sống yên ổn ở địa phương.
Ở Sài G̣n, chỉ một nhân viên giao thức ăn nhanh bị bùng tiền hàng, ức quá viết vài câu lên mạng xă hội, lập tức dân mạng cũng t́m ra ngay cô gái bùng hàng, gây áp lực khiến cả nhà cô này phải tới tận nơi xin lỗi và hoàn tiền.
Những câu chuyện tương tự đầy rẫy trên mạng xă hội. Vậy tại sao trong những sự kiện quan trọng hơn, đặc biệt khi nó liên quan đến chính phủ hay nhà nước Việt Nam, vẫn có rất nhiều người cả tin đến mức ngu si vào các thần tượng, vứt phéng mọi khả năng truy t́m và phản biện thông tin, biến ḿnh thành ḅ?
Chính phủ bưng bít thông tin th́ sẽ luôn có những người tay trong tuồn thông tin ra bằng mọi cách. Cái minh chứng Wikileak c̣n sờ sờ ra đó.
Ở Việt Nam, đến những lá đơn của phu nhân các quan chức cao cấp gởi Trung Ương Đảng tố ông nọ ông kia, đến những biệt thự riêng tư của các quan chức tham nhũng ở đâu chỉ cần lên “lề trái” là biết hết, xác nhận được hết, th́ khó ǵ một người chết v́ dịch lây nhiễm mà cả họ, cả tỉnh đồng t́nh im hơi? Im để cả nhà họ nhiễm bệnh, không được cách ly và chữa chạy, rồi chết hay sao?
Quan điểm chính trị tuy có ảnh hưởng trong chuyện này (như trong mọi chuyện khác) nhưng không thể áp đảo. Trong việc này không thể suy diễn Việt Nam bắt chước Trung Quốc giấu dịch, v́ thực tế chính phủ và ngành y Việt Nam đă hành xử rất khác Trung Quốc. Bài học giấu dịch của Trung Quốc khiến Vũ Hán vỡ trận đă diễn ra trước khi con virus COVID-19 tuồn được vào Việt Nam, đó là cái gương tày liếp và sát cạnh, nên đă không có sự bắt chước giấu dịch nào cả. Cộng Sản hay trừ sản th́ cũng sợ chết như nhau cả.
C̣n nói như các “lề trái” th́ xin hỏi lại: các tư bản đỏ Việt Nam mới hưởng thụ vinh hoa phú quư được vài chục năm nay, lẽ nào họ giấu dịch để họ cũng có thể chết, để các doanh nghiệp và người dân cày cuốc cho họ tham nhũng cũng chết?
Đừng rống lên ̣ ̣ một cách đầy tự do
Bài viết này chỉ nhằm nhắc lại với quư vị độc giả. Trên trái đất có rất nhiều con đường. Chớ bịt mắt đi theo cái lề nào cả. Dù nó được định danh với bất cứ tên gọi thời thượng nào. Dù nó được những người nổi tiếng nào tung hô và hiệu triệu. Dù nó nghe có vẻ bùi tai và có lư, hút hàng ngàn like share trên mạng xă hội, khiến bạn tự dưng nảy ra ư nghĩ nếu ḿnh không like share nhanh nhảu lên với người ta th́ ḿnh bị lạc hậu.
Hăy kiểm tra, đối chiếu và nghi ngờ, hăy hỏi tại sao, khi nào, ở đâu, ra sao, ai cung cấp thông tin. Hăy hỏi và đọc thật nhiều nguồn tin khác nhau, cùng với các câu hỏi như trên và kiểm tra tính hợp lư của chúng. Bạn không phải là ḅ, đừng ch́a dây cho lề trái hay lề phải, lề trên hay lề dưới xỏ mũi dắt đi mà vẫn rống lên ̣ ̣ đầy tự do và hănh diện.
(Lư Bá, nguồn: RFA)