Ít ai biết rằng, phía sau cái danh pḥ mă lấy công chúa kia là những câu chuyện không hề đơn giản.
Tiền thân của pḥ mă
Khi nói đến pḥ mă, hầu như ai cũng biết người này là chồng của công chúa, con rể của hoàng đế, nhưng ít người biết rằng ban đầu, pḥ mă không phải là cách gọi của chồng công chúa, mà là tên của một chức quan - pḥ mă đô úy.
Theo sử liệu, chức quan pḥ mă đô úy xuất hiện vào thời nhà Tần, chịu trách nhiệm về chuyện đi lại của hoàng đế. Dễ hiểu hơn th́ đây chính là phu xe, chức vị không cao.
Cho đến nước Ngụy thời Tam Quốc, Hà Yến (cháu Đại tướng quân Hà Tiến cuối thời Đông Hán, con nuôi Tào Tháo, là nhà huyền học thời Tam quốc) lấy một công chúa làm vợ, chức vị của ông lúc bấy giờ là pḥ mă đô úy. Vương Tế của nhà Tấn cũng trở thành con rể của hoàng đế, trước đó ông cũng giữ chức pḥ mă đô úy. Do đó về sau, người ta gọi người đàn ông kết hôn với công chúa là pḥ mă đô úy.
Vào thời Liêu và Kim, người ta cũng dùng cách gọi tương tự. Cho đến thời nhà Thanh, pḥ mă được đổi thành “ngạch pḥ”, địa vị dần được cải thiện.
Song một điều không thể thay đổi là tiêu chí chọn người trở thành pḥ mă cực kỳ khó, không phải ai cũng làm được.
Tiêu chí lựa chọn pḥ mă
Ở thời nhà Đường, việc lựa chọn pḥ mă thường đến từ danh gia vọng tộc đặc biệt là những gia tộc có chiến công hiển hách và sự đóng góp to lớn cho triều đ́nh. Để môn đăng hộ đối, pḥ mă phải xuất thân giàu sang, có chức tước và địa vị cao trong xă hội.
Nếu công chúa của nhà Đường rất muốn kết hôn với quư tộc, th́ vào thời nhà Tống, tiêu chí chọn pḥ mă hoàn toàn ngược lại. Bởi v́ nhà Tống đề cao văn học hơn vơ thuật, hoàng đế thích chọn một pḥ mă cho công chúa trong số các tiến sĩ được công nhận hàng năm.
Vào thời nhà Minh, cuộc hôn nhân của các công chúa dần có xu hướng "thường dân hóa", bởi v́ họ ghét những hệ quả xấu khi người không thuộc hoàng thân quốc thích can thiệp vào triều đ́nh, v́ vậy Chu Nguyên Chương đă đặt ra quy tắc "công chúa không được phép kết hôn với gia đ́nh quan chức" để ngăn chặn quyền lực hoàng gia của ḿnh bị đe dọa.
Mặc dù quy tắc như vậy đă được đặt ra, nhưng dù sao công chúa cũng là con gái của hoàng đế, v́ vậy khi hoàng gia chọn pḥ mă, người này đương nhiên phải xuất chúng nổi bật, ngoại h́nh và tài năng đều có đủ.
Song thực tế lại tàn khốc, quanh năm sống trong cung, nếu muốn chọn chồng cho công chúa th́ chỉ có thể để hạ nhân thực hiện.
Kết quả là, trong triều đại nhà Minh, có rất nhiều công chúa bị lừa hôn, trong đó nổi tiếng nhất là "Sự kiện công chúa Vĩnh Ninh lấy chồng".
Dưới nhiều âm mưu, công chúa Vĩnh Ninh đă kết hôn với một người đàn ông mắc bệnh lao. Bà trở thành góa phụ chỉ sau hai tháng kết hôn, thậm chí bà c̣n bị người đời cho rằng có số khắc chồng, khiến bà rơi vào trầm cảm, u uất.
Cuộc hôn nhân bất hạnh mà công chúa Vĩnh Ninh của triều đại nhà Minh trải qua đă để lại dấu ấn sâu sắc trong lịch sử của triều đại nhà Thanh, từ đó mới có sự thay đổi lớn.
Chế độ thử hôn chọn pḥ mă
Nhà Thanh đă xem xét kỹ lưỡng và cải cách chế độ hôn nhân để tránh những bi kịch tương tự xảy ra lần nữa. Và rồi, chế độ thử hôn đă ra đời.
Chế độ này áp dụng cho đối tượng kết hôn của công chúa. Tức là người đàn ông sẽ phải trải qua một cuộc hôn nhân thử nghiệm với người phụ nữ khác, để triều đ́nh đánh giá người này có xứng đáng để làm chồng công chúa cành vàng lá ngọc hay không.
Người phụ nữ gọi là “cách cách thử hôn”, được lựa chọn thử hôn với pḥ mă này thường được hoàng hậu lựa chọn trong số các cung nữ.
Yêu cầu đầu tiên là cơ thể lành lặn. Tiếp theo, ngoại h́nh từ trung b́nh đến thấp, đặc biệt không được đẹp hơn công chúa.
Người này sẽ sống thử cùng pḥ mă tương lai một tháng, đồng thời quan sát xem pḥ mă có tật xấu nào không và ghi chép lại. Quan trọng hơn, c̣n phải kiểm tra xem pḥ mă có sức khỏe tốt hay không, liệu có thể khiến công chúa mang thai hay không.
Vào cuối tháng, “cách cách thử hôn” cần tŕnh bày tất cả ghi chép trong tháng cho hoàng hậu, để xem pḥ mă có đủ điều kiện để kết hôn với công chúa hay không.
Mặc dù chế độ thử hôn có thể cải thiện khả năng hạnh phúc trong hôn nhân của công chúa, nhưng lại rất thê lương đối với “cách cách thử hôn”.
Trong ṿng 1 tháng, cô trở thành “vợ giả” của pḥ mă, mất đi trinh tiết, nhưng cuối cùng chỉ là công cụ trong cuộc thử nghiệm. Thậm chí cho dù cô nảy sinh t́nh cảm với pḥ mă, cũng không được phép thổ lộ v́ bản thân không được phép. Nếu làm trái với nguyên tắc, cô có thể bị giết chết.