Theo như gói viện trợ khổng lồ của Mỹ được phân bổ cho ba khu vực trọng điểm: 61 tỷ USD dành cho Ukraine, 26 tỷ USD cho Israel và 8 tỷ USD cho Đài Loan cùng các quốc gia thuộc khu vực Ấn Độ Dương - Thái B́nh Dương trong bối cảnh Ukraine kêu gọi phương Tây trang bị hệ thống pḥng thủ không gian và đà tiến quân ổn định của Nga.
Moscow đánh giá ṿng viện trợ quân sự mới nhất của Mỹ cho Ukraine chỉ là trở ngại chiến thuật, không phải nguy cơ chiến lược. Khoản tiền 8 tỷ USD dành cho khu vực Ấn Độ - Thái B́nh Dương mới thực sự là yếu tố thay đổi cuộc chơi.
Ngày 24/4, Mỹ đă tung ra gói viện trợ quân sự trị giá 95 tỷ USD cho các đối tác chiến lược, đánh dấu bước đi quan trọng trong bối cảnh địa chính trị căng thẳng hiện nay. Gói viện trợ khổng lồ này được phân bổ cho ba khu vực trọng điểm: 61 tỷ USD dành cho Ukraine, 26 tỷ USD cho Israel và 8 tỷ USD cho Đài Loan cùng các quốc gia thuộc khu vực Ấn Độ Dương - Thái B́nh Dương.
Trong bối cảnh Ukraine kêu gọi phương Tây trang bị hệ thống pḥng thủ không gian và đà tiến quân ổn định của Nga, việc Ukraine nhận khoản viện trợ lớn nhất là điều dễ hiểu. Khoản viện trợ cho Israel cũng có thể lư giải được do xung đột đang diễn ra.
Tuy nhiên, đối với Moscow và các đối tác châu Á, cam kết của Mỹ đối với Đài Loan là một “cú hích” chiến lược, thể hiện cam kết mạnh mẽ của Mỹ đối với khu vực và nhằm kiềm chế Trung Quốc. Số vũ khí bổ sung cho Ukraine không đáng kể so với kho báu trị giá 278 tỷ USD mà phương Tây đă trao tặng.
Điện Kremlin đánh giá ṿng viện trợ mới nhất của Mỹ cho Ukraine chỉ mang lại sự tŕ hoăn tạm thời và không thể đảo ngược cục diện chiến trường. Trong khi Ukraine ban hành luật huy động quân sự khắt khe nhất trong lịch sử, quân đội Nga đă gia tăng quân số 15% so với trước xung đột. Do đó, Moscow coi ṿng viện trợ này là dấu hiệu của sự bất lực, chỉ gây cản trở chiến thuật chứ không phải là mối nguy hiểm chiến lược.
Viện trợ cho Israel cũng sẽ hỗ trợ đất nước này, nhưng có thể không đủ để tạo ra bước ngoặt chiến lược do những áp lực mà Israel đang phải đối mặt. Trong bối cảnh hiện tại, khoản viện trợ bổ sung 26 tỷ USD được coi là chi phí duy tŕ an ninh, phù hợp với mức hỗ trợ thời b́nh vốn là 3,3 tỷ USD mỗi năm.
Hoa giấy bay trên sân khấu khi Tổng thống mới đắc cử của Đài Loan - ông Lại Thanh Đức phát biểu trước những người ủng hộ vào ngày 13/1/2024 tại Đài Bắc, Đài Loan. (Ảnh: Annabelle Chih/Getty Images)
Đài Loan mới là yếu tố thay đổi cục diện thực sự. Gói viện trợ 8 tỷ USD - dành cho Đài Loan và các đối tác khác của Mỹ ở khu vực Ấn Độ - Thái B́nh Dương - sẽ có những tác động to lớn, đ̣i hỏi Moscow phải nỗ lực phối hợp để bảo vệ lợi ích của ḿnh. Khu vực Ấn Độ - Thái B́nh Dương là hậu phương của Nga và là điểm đến ưu tiên cho cả hoạt động thương mại và ngoại giao. Do đó, không thể đánh giá thấp tầm quan trọng của khu vực này.
Thứ nhất, viện trợ quân sự cho thấy nỗ lực ngoại giao con thoi quy mô lớn của phương Tây hướng đến Bắc Kinh không thể xoay chuyển bản chất cốt lơi của mối quan hệ Mỹ - Trung đang rạn nứt.
Trong chuyến thăm gần đây tới Bắc Kinh, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken không nhận được sự tiếp đón nồng nhiệt. Lịch sử cho thấy Trung Quốc không có xu hướng nhượng bộ trước các mối đe dọa. Bất chấp những "cảnh cáo nghiêm khắc", Trung Quốc vẫn bác bỏ lời kêu gọi của ông Blinken về việc ngừng giao thương với Nga.
Cánh cửa giảm leo căng thẳng với Bắc Kinh đang dần khép lại. Trước thềm cuộc bầu cử tổng thống Đài Loan, Trung Quốc (và Nga) từng hy vọng Quốc Dân Đảng (KMT) của Đài Loan sẽ giành chiến thắng và mở ra kỷ nguyên xích lại gần với Bắc Kinh.
Tuy nhiên, chiến thắng của Phó Tổng thống Lại Thanh Đức bảo đảm Đài Loan sẽ duy tŕ lập trường hiện tại. Được tiếp thêm sức mạnh từ viện trợ trực tiếp, sự củng cố liên minh Nhật Bản - Hoa Kỳ tập trung vào eo biển Đài Loan và những tuyên bố ủng hộ từ Vương quốc Anh, Đài Loan đang tiếp tục phi Hán hóa bằng cách loại bỏ tượng đài của cựu Tổng thống Tưởng Giới Thạch, thể hiện sự dịch chuyển rơ rệt về phía Tây.
Đối với Nga, điều này đồng nghĩa với việc Bắc Kinh sẽ ít có khả năng khuất phục trước áp lực của phương Tây. Lợi ích cốt lơi của họ đang bị đe dọa mà không có giải pháp ngắn hạn - một hậu quả thực sự đáng quan ngại.
Thứ hai, lô hàng Hệ thống tên lửa pháo binh cơ động cao (HIMARS) và tiêm kích F-16 mới nhất sẽ khuấy động cục diện khu vực.
Việc Mỹ cung cấp các vũ khí uy lực tái khẳng định cam kết chiến lược, củng cố sức mạnh cho các đồng minh trong khu vực. Nhờ vậy, các nước như Philippines có thêm tự tin để trở nên cứng rắn hơn với Trung Quốc trong vấn đề Biển Đông, điển h́nh là việc Tổng thống Ferdinand Marcos xé bỏ "thỏa thuận ngầm" thời cựu Tổng thống Duterte. Đây là bước ngoặt quan trọng so với tuyên bố năm 2023 của ông Marcos về việc không muốn rơi vào một cuộc Chiến tranh Lạnh mới.
Thứ ba, tầm quan trọng của khoản viện trợ 8 tỷ USD càng được khẳng định khi xét đến bối cảnh địa chính trị khu vực.
Giữa lúc Ngũ Nhăn (Five Eyes) siết chặt quan hệ, Hàn Quốc và Hoa Kỳ đạt thỏa thuận đóng tàu chung, NATO có khả năng tham gia khu vực và Trụ cột 2 của AUKUS tập trung vào công nghệ siêu thanh, khoản viện trợ đóng vai tṛ như chất xúc tác, phô diễn sức mạnh trước Trung Quốc hiện tại và cả trong tương lai.
Tổng thống Nga Vladimir Putin tiễn nhà lănh đạo Trung Quốc Tập Cận B́nh sau tiệc chiêu đăi sau cuộc hội đàm của họ tại Điện Kremlin ở Moscow, Nga, vào ngày 21/03/2023. (Ảnh: Pavel Byrkin/SPUTNIK/AFP qua Getty Images)
Đối với Nga, việc duy tŕ lập trường trung lập khu vực là ưu tiên hàng đầu. Đông Nam Á đóng vai tṛ trọng tâm trong chính sách đối ngoại của họ, liên quan đến chuỗi cung ứng công nghệ và đối thoại với phương Tây về các mặt hàng thiết yếu như dầu mỏ. Tuy nhiên, xu hướng quân sự hóa gia tăng trong khu vực đang đặt ra thách thức cho khả năng duy tŕ lập trường trung lập của các quốc gia.
Vấn đề then chốt nằm ở chỗ, trước tháng 4, Đông Nam Á được nh́n nhận là khu vực với các cuộc cạnh tranh, các liên minh lỏng lẻo và tập trung vào thương mại. Tuy nhiên, hiện nay, Moscow nhận thức rơ ràng về mối đe dọa leo thang căng thẳng khó lường trong khu vực. Cuộc chạy đua vũ trang và công nghệ, cũng như sự chia rẽ phe phái ngày càng gia tăng, là những diễn biến không mong muốn đối với Nga.
Do đó, không có ǵ ngạc nhiên khi Moscow nhận thấy nhu cầu phải thắt chặt quan hệ đối tác với Trung Quốc. Khả năng cao điều này sẽ được tuyên bố trong cuộc gặp sắp tới giữa Tổng thống Vladimir Putin và Chủ tịch Tập Cận B́nh. Các quan chức quốc pḥng của hai nước đă bắt đầu đưa ra những tuyên bố sơ bộ về vấn đề này.
Trước viễn cảnh mở ra một mặt trận quân sự mới ngay tại "sân nhà", Nga buộc phải điều chỉnh chiến lược, thay v́ dồn toàn lực cho chiến dịch ở Ukraine - vốn được họ đánh giá là có thể kiểm soát. Trái ngược với suy nghĩ ban đầu, gói viện trợ mới của Mỹ cho Ukraine ít đáng lo ngại hơn so với nguy cơ bùng phát xung đột phe phái gia tăng ở khu vực phía đông nước Nga.