Hàng loạt trung tâm tiêm chủng Covid-19 lớn đang lần lượt đóng cửa trên các bang của Mỹ v́ không c̣n người đến, dù tỷ lệ tiêm vaccine chưa đạt mục tiêu.
Chỉ c̣n 6 lọ vaccine Covid-19 trong tủ lạnh, một y tá của lực lượng không quân đang làm việc và lác đác vài bệnh nhân tại trung tâm tiêm chủng liên bang ở thành phố Newark, bang New Jersey, sáng 19/6. Một ngày trước khi đóng cửa, ít ai ngờ trung tâm tiêm chủng từng có thời điểm phải hoạt động hết công suất nay lại yên ắng đến vậy.
Pḥng nghỉ sau tiêm, với 165 chiếc ghế được xếp cách xa nhau, hầu như vắng bóng người. Y tá Margaret Dodd, nhân viên chăm sóc trẻ sinh non tại Trung tâm Y tế Quân đội Brooke ở San Antonio, đă đặt vé trở về nhà. Dược sĩ Heather Struempf cũng vậy. Cô sắp trở về trường điều dưỡng ở Wyoming.
Trên khắp nước Mỹ, từng điểm tiêm chủng hàng loạt đang dần đóng cửa. Nhà Trắng hôm 22/6 lần đầu tiên thừa nhận sẽ không thể đạt được mục tiêu mà Tổng thống Joe Biden đề ra là tiêm cho ít nhất 70% người dân Mỹ đến ngày quốc khánh 4/7.
Thất bại bắt nguồn từ tâm lư do dự ở một số nhóm người, thực trạng người trẻ chậm chấp nhận vaccine cùng hàng loạt yếu tố phức tạp khác.
Khu vực chờ tại trung tâm tiêm chủng hàng loạt ở Newark, bang New Jersey, Mỹ. Ảnh: NYTimes.
Điểm ở Newark là nơi cuối cùng trong 39 trung tâm tiêm chủng hàng loạt do liên bang điều hành đóng cửa. Những trung tâm này đă giúp tiêm hàng triệu mũi vaccine trong 5 tháng qua trên 27 bang của Mỹ. Rất nhiều điểm tiêm chủng khác do chính quyền bang vận hành cũng đă đóng cửa hoặc sẽ sớm ngừng hoạt động.
Việc Mỹ đóng cửa các trung tâm tiêm chủng quy mô lớn là sự thừa nhận rơ ràng về con đường khó khăn phía trước nhằm thuyết phục những người do dự hoặc phản đối vaccine đi tiêm.
Tổng thống Biden sẽ đến Raleigh, Bắc Carolina, vào ngày 24/6 cũng nhằm thúc đẩy nỗ lực này. Nhưng chuyến đi chắc chắn không dễ dàng, như điều mà tiến sĩ dịch tễ học Anthony S. Fauci, lănh đạo lực lượng đặc nhiệm ứng phó Covid-19 của Nhà Trắng, nhận ra hồi cuối tuần trước, khi ông tới Anacostia, một khu dân cư người da màu chiếm đa số ở Washington, cùng với Thị trưởng Muriel E. Bowser.
Trong một cuộc phỏng vấn ngày 22/6, Fauci cho biết ông và Thị trưởng Bowser đă dành 90 phút nói chuyện với từng hộ gia đ́nh trên hiên nhà của họ với lời hứa hẹn rằng nếu đi tiêm bây giờ tại trung tâm tiêm chủng lớn gần đó, họ sẽ có cơ hội nhận quà. Ngay cả vậy, nhiều người vẫn do dự. Theo lời tiến sĩ Fauci, ông đă thuyết phục được từ 6 đến 10 người tiêm vaccine, dù nhận về không ít lời từ chối thẳng thừng.
Với Newark, nơi 3/4 dân số là người da màu hoặc Latinh, những con số thực sự biết nói. Tỷ lệ tiêm chủng ở người trưởng thành tại đây chỉ là 56%, so với 70,2% của toàn hạt Essex.
Trung tâm tiêm chủng Newark, đặt tại một pḥng thể chất của Học viện Công nghệ New Jersey, được thiết lập và điều hành bởi Cơ quan Quản lư T́nh trạng Khẩn cấp Liên bang (FEMA) phối hợp cùng Bộ Quốc pḥng và các cơ quan liên bang khác. Nó mở cửa ngày 31/3. Khi hoạt động hết công suất, trung tâm có thể tiêm 6.700 mũi vaccine một ngày.
Hôm 19/6, số mũi tiêm họ thực hiện chỉ c̣n 300. Những túp lều dài nơi bệnh nhân ngồi chờ đến lượt đều trống không. Tại 18 bàn đăng kư, chỉ 4 bàn được sử dụng. Hầu hết các ô tiêm chủng đều không có người.
Hầu hết bệnh nhân đến để tiêm mũi thứ hai vaccine Pfizer-BioNTech. Không ít người, như Abdullah Heath, 19 tuổi, nói rằng họ rất do dự. Heath sắp nhập học Đại học Rutgers vào mùa thu và trường yêu cầu sinh viên phải tiêm vaccine nên cậu không c̣n lựa chọn nào khác.
Giai đoạn cao điểm, New Jersey có tới 7 trung tâm tiêm chủng hàng loạt, 6 điểm do bang điều hành và một điểm do FEMA quản lư ở Newark. Hai cơ sở của bang đă đóng cửa và một cơ sở khác sẽ đóng trong tuần này. Ba nơi c̣n lại dự kiến ngừng hoạt động vào giữa tháng 7, theo ủy viên Persichilli. Lượng người đến các trung tâm tiêm chủng hàng loạt của New Jersey bắt đầu giảm từ 6 tuần trước. Giờ đây, Persichilli gọi trung tâm của FEMA, nơi đă tiêm chủng cho tổng cộng 221.130 người, là "không c̣n giá trị".
Dù vậy New Jersey vẫn là bang dẫn đầu về tỷ lệ tiêm chủng trên khắp cả nước với 78% người trưởng thành đă tiêm ít nhất một liều vaccine. Tại 4 bang, Mississippi, Alabama, Louisiana và Wyoming, tỷ lệ này là chưa đầy 50%.
Những chiếc lều dài như hành lang tại trung tâm tiêm chủng Newark hôm 19/6, một ngày trước khi cơ sở này đóng cửa. Ảnh: NYTimes.
"Chúng tôi đang chạy marathon và chỉ c̣n vài km cuối, nhưng chúng tôi đă kiệt sức, quăng đường c̣n lại là khó khăn nhất", Persichilli nói.
Giới chức y tế công cộng hiểu rơ chặng cuối của bất kỳ chiến dịch tiêm chủng nào cũng đều là khó khăn nhất. Mục tiêu xóa sổ bệnh đậu mùa, được coi là thắng lợi y tế cộng đồng lớn nhất thế kỷ XX, chỉ hoàn thành sau một chiến dịch toàn cầu kéo dài hai thập kỷ. Theo tiến sĩ Fauci, bệnh bại liệt vẫn chưa được xóa sổ tại một số nước do tâm lư sợ vaccine. "Chúng ta đáng lẽ nên diệt trừ bệnh bại liệt từ rất lâu rồi", ông nói.
Với làn sóng đóng cửa các trung tâm tiêm chủng lớn, FEMA đang chuyển hướng chiến lược. Cơ quan này vẫn hỗ trợ hơn 2.200 trung tâm tiêm chủng cộng đồng và các đơn vị tiêm chủng lưu động. FEMA hiện lên kế hoạch triển khai chương tŕnh thí điểm chích ngừa ở ngay tại hoặc gần những trung tâm trợ giúp phục hồi mà họ thiết lập sau các trận băo hay thảm họa thiên nhiên khác.
Cơ sở đầu tiên mở cửa tuần qua tại khu dân cư St. Charles Parish, bang Louisiana, nơi có các cộng đồng thiểu số lớn và bị tàn phá nặng nề bởi siêu băo Laura mùa hè năm ngoái. Theo dữ liệu từ CDC, chỉ 51% người trưởng thành ở St. Charles Parish đă tiêm ít nhất một mũi vaccine Covid-19.
Tại Newark, bầu không khí hôm 19/6 khá thân t́nh. Những người như y tá Dodd hay dược sĩ Struempf, gặp nhau giữa khủng hoảng, đang trao đổi số điện thoại với bạn bè và đồng nghiệp mới quen trước khi từ biệt.
Michael Moriarty, quan chức FEMA phụ trách hoạt động tiêm chủng ở vùng New York - New Jersey, khảo sát hiện trường lần cuối, những căn pḥng trống và ghế, những chiếc hộp găng tay cao su chưa sử dụng, giấy nâu dán xuống sàn nhà để bảo vệ mặt sân nhà thi đấu. Sẽ không mất nhiều thời gian gỡ bỏ. "Họ sẽ chơi quần vợt tại đây vào cuối tuần tới", ông nói.