Tháng tư đi vào trong núi
T́m con ngựa trận năm nào
Yên cương bây giờ mục nát
Hỏi chàng, chàng bặt âm hao
(TRẦN MỘNG TÚ,
Ngày tháng ngậm ngùi, 1994)
Trong thành phố Sài G̣n, sau mấy năm bị đổi tên thành thành phố của người đă giết ḿnh, nay đă bắt đầu thoang thoảng những câu hát như “Ngày rời Paris, anh đă để quên con tim.” từ hải ngoại bay về. Đương khi trong những xứ sở mà người Việt đă lại bắt đầu để quên con tim lại cho người ḿnh thương một cách ỡm ờ dễ thương đến như vậy như những ngày Sài G̣n chưa bị bọn CS bóp họng, th́ ở trong các trại tù dưới cái mỹ từ đểu cáng “trại cải tạo” có nhiều sĩ quan, viên chức của VNCH vẫn bị cộng đồng quốc tế hờ hững bỏ mặc, nhưng những bà mẹ, những bà vợ không quên con, chồng họ. Họ là lực lượng đáng kính nể nhất, đáng ghi vào sử sách nhất của xă hội miền Nam. Họ bương chải, họ ngược xuôi, họ nuôi con và chăm sóc bố mẹ già, và họ thăm nuôi. Cơ cực không thể tả xiết. Lan là một người vợ cũng như họ, nhưng nàng chỉ thăm nuôi chồng ḿnh được mấy lần rồi đành dứt; nàng ray rứt khôn nguôi v́ nàng không c̣n tiền để thăm chứ đừng nói chuyện nuôi.
Cũng vào những tháng ngày này tôi từ Hàm Tân chạy vào Sài G̣n trốn vượt biên và ở trọ trong nhà của đứa em gái họ của tôi, mà chồng là một tay anh chị lại quen biết nhiều với công an khu phố ở Khánh Hội, quận Tư, nơi mà các công an khu phố người địa phương lẫn gốc Bắc Kỳ biết ngậm miệng ăn tiền hoặc an phận thủ thường, không dại ǵ mà sinh sự một cách không cần thiết trong một khu chuyện đâm chém xảy ra hằng ngày.
Tôi được ở trọ trong một nơi có thể nói là hang ổ tương đối an toàn, tôi lại có đủ tiền, tiền của cha mẹ gởi cho tôi, để trả tiền trọ, tiền ăn. Tôi ăn kham khổ để c̣n dư chút đỉnh mua ít cuốn sách ḿnh thích. Ngoài ra, tôi c̣n dành ra chút ít để học cho ḿnh một nghề: nghề may trong một trường dạy may của một ông người Bắc luống tuổi, đeo kiếng gọng vàng, mặt thớt nhưng ăn nói văn vẻ, tự xưng và cả viết trên biển treo trước “trường”: tốt nghiệp trường cắt may Paris, với chữ Pháp kèm theo: L’École de la Chambre Syndicale de la Couture Parisienne, trên bảng đỏ chữ vàng như bao nhiêu tấm bảng hừng hực khí thế cách mạng CS lúc ấy mà tôi quá chán, quá ghét, nhưng hàng chữ Pháp ấy vẫn đủ mê hoặc để cho tôi ghi danh (hay c̣n gọi là đăng kư, một chữ mới xâm lăng miền Nam) học v́ hàng chữ với màu vàng loe loét một cách đáng ghét ấy dẫu sao vẫn gợi lại cho tôi tất cả những ấn tượng tốt đẹp về văn hoá Pháp mà tôi biết qua sách giáo khoa, báo chí, điện ảnh: tháp Eiffel, sông Seine, Montmartre, những nàng Helène, những chàng Pierre, những nam thanh nữ tú trong trang phục đặc thù, sang trọng, thanh nhă Paris… Nhưng qua một tuần học trong một căn pḥng chật hẹp, nhốn nháo, tôi mới thấy đây là một lớp hỗn hợp, chỉ chú tâm lấy tiền, và dạy cho có cho những người đă có biết may căn bản rồi, c̣n những người mới bắt đầu như tôi, ông thầy bỏ mặc. Tôi không phải là người đủ bản lănh để chửi, để làm dữ với ông thầy Bắc kỳ ló ṃi đểu thấy rơ. Ông thầy đeo kiếng vàng, mặt to bè, lẻo mép bất cần, những người phụ ông hướng dẫn học viên cũng bất cần. Lan là một trong những người phụ đạo đó, nhưng không bất cần. Khi thấy tôi lớ ngớ, chép miệng chán ngán, mồ hôi nhễ nhăi trong căn pḥng nóng bức, bèn lợi dụng lúc tôi ra ngoài mua nước mía uống giải khát ở chợ chồm hổm trên hè đường, ngay trước lớp học may, nàng lén đi theo và kéo nhẹ ống tay áo tôi vào một góc rồi th́ thào với tôi:
“Anh ơi, lớp này dạy không ra chi đâu và cái lăo thầy chẳng có tốt nghiệp trường Paris ǵ ráo trọi. Ông ta không biết một chữ tiếng Pháp nào mà tốt nghiệp trường dạy may Paris sao được!”
Tôi ngạc nhiên một cách thích thú:
”Vậy là chị biết tiếng Pháp?”
Nàng mỉm cười:
”Th́ ít nhất cũng biết hơn ông ta, kẻ không biết lấy một chữ. Thôi, tôi phải vào ngay, kẻo lăo ta lại nghi tôi trốn đi đâu.” Nàng nói nhanh và đi như chạy trở lại lớp may.
”Chán quá,” tôi than. Cái niềm vui được nói chuyện với một người nữ có học và phải nói là đẹp và chân thật biến mất, nhường chỗ cho một sự tức tối v́ bị lừa một số tiền khá bộn mà chẳng thể đ̣i lại được. Tôi sinh ra và lớn lên trong một gia đ́nh nghèo khổ, cha mẹ phải chắt chiu từng đồng để khi xưa nuôi tôi ăn học cũng như bây giờ khi tôi gặp hoạn nạn, nên khi bị lừa mất số tiền ấy, tôi rất xót ruột. Rồi tôi bỏ đi, không vào lớp may nữa.
Ban ngày chẳng có ǵ làm và chẳng thể đọc sách trong pḥng trọ mái tôn, chật chội, nóng mướt mồ hôi, tôi lại đạp xe ḷng ḍng đến những khu c̣n có cây cỏ xanh c̣n sót lại, ít những tấm bảng, những biểu ngữ hừng hực lửa thù, lửa ngạo mạn đă ứ đầy trong thành phố. Khu phố gần lớp dạy may là một khu như thế. Có bữa tôi đạp xe qua th́ thấy xa xa bóng một người đàn bà mặc áo bà ba lụa vàng đứng dưới bóng cây xanh, cỏ dưới chân nàng cũng xanh, hàng dậu sau lưng nàng cũng xanh. Đạp sát lại hơn nữa, th́ thấy có một cuốn sách dựng cạnh chân nàng, dưới gốc cây. Tôi nhận ra đấy là Lan, người đàn bà phụ đạo tiệm may. Có lẽ nàng nhận ra tôi trước v́ đằng xa đă thấy nàng cười. Tôi thắng xe lại:
”Chào chị.”
”A, lại là anh. Anh đang thất nghiệp lang thang?”
”C̣n chị? Sao không phụ dạy may nữa?”
Nàng trả lời:
”Không phụ được nữa.” Rồi nửa nhẫn nhục, nửa cương quyết: ”Không cách chi phụ được nữa.”
Tôi chỉ xuống cuốn sách và hỏi, hỏi cho có hỏi:
”Chị bán sách à?”
”Vâng.”
Cuốn sách có cái tựa đề Thép đă tôi thế đấy với cái tên tác giả tiếng Nga dài ngoằng tôi không thể nhớ nỗi, măi măi không thể nhớ, hay nói đúng hơn, không muốn nhớ những cái tên đă gián tiếp giết dân Việt, giết hơn ba triệu người, Trời ạ!
”Chị chỉ bán cuốn này?”
”Không đâu anh, tôi c̣n cả xắc sách trong bụi đằng kia.” Và nàng đưa tay chỉ về một hàng dậu đan bằng cây bụi, khá xa nơi nàng đứng, nhưng vẫn nằm trong tầm theo dơi của nàng. Cườm tay trắng muốt liền với bàn tay ngà hiển linh dưới nắng trong trong trời trong làm tôi choáng, ngộp.
”Anh sao vậy?” Nàng hỏi.
Tôi lấy lại cái vẻ trượng phu, hỏi về cuốn sách mà bấy nay tôi rất thích, gần như bị nó ám ảnh, và tới nay vẫn chưa được đọc:
”Chị có cuốn Đường vào hiện sinh của Krishnamurti, Trúc Thiên dịch?”
”Thưa tôi có, nói đúng ra chồng tôi có, có cả bản tiếng Anh.”
”Commentaries on living?”
”Vâng.”
Tôi chợt cảm thấy ḿnh giàu hẳn lên, túi bỗng đầy tiền.
”Thế th́ ngày mai chị đưa sách đến đây nhé.”
Nàng nói có vẻ gấp gáp:
”Anh có thể có cuốn sách ngày hôm nay. Ai biết chuyện ǵ sẽ xảy ra cho ngày mai.”
”Là sao…?”
”Anh có thể chở tôi đến đó lấy ngay.”
”Ở nhà chị?”
”Vâng. Được không anh?”
”Được ǵ?”
”Chở tôi.”
Rồi nàng ngồi xốc lên sau yên xe cho tôi chở.
Đạp một quăng, nàng hỏi:
”Anh đạp có thấy nặng không? Cũng gần đây thôi.”
Tôi nói ẩu, lời vọt ra từ cửa miệng trơn tru, tự nhiên như bất cứ người nam nào được sa vào cảnh tiên này:
”Nặng cũng hoá nhẹ. Xa cũng hoá gần.”
Tôi không nghe nàng nói ǵ trong một giây, rồi: ”Chồng tôi tuy là dân nhà binh, nhưng rất yêu sách.” và như có tiếng thở dài rất nhẹ mà rất nghẹn.
Quăng đường xa hay gần trong thực tế, lúc này tôi không c̣n biết nữa, chỉ biết là một thoáng đă có tiếng nàng thốt sau lưng:
”Anh ngừng ngay cái nhà có cội hoàng lan lá xanh non đó.”