Trước vấn đề các mặt hàng xăng dầu liên tục tăng giá gây ảnh hưởng nặng nề đến người dân. Đặc biệt là những người có thu nhập thấp. Các chuyên gia cảnh báo nếu Việt Nam cứ tiếp tục tăng giá xăng dầu.
Tính từ ngày 1-1-2019 đến 2-5-2019, giá xăng đă trải qua 4 lần tăng với tổng mức tăng của xăng RON 95 là 4.591 đồng/lít và xăng E5 là 4.418 đồng/lít. Việc giá xăng dầu liên tục tăng đă và đang khiến hàng hóa, dịch vụ bị tác động tăng giá theo.
"Nhảy múa" theo giá xăng
Đại diện một số chợ đầu mối nông sản thực phẩm tại TP HCM cho biết giá xăng dầu tăng cao tất yếu dẫn đến chi phí vận chuyển rau củ quả từ các địa phương về TP HCM tăng theo. Thông thường, chỉ một lần tăng giá nhiên liệu ở mức cao cũng đủ cho hàng hóa tăng giá theo, trong khi đă 3 lần liên tiếp giá xăng được điều chỉnh tăng nên áp lực tới hoạt động buôn bán là khá lớn. Ông Nguyễn Thành Châu, Trưởng Ban Quản lư chợ Thái B́nh (quận 1, TP HCM), xác nhận chi phí điện, xăng dầu tăng đă khiến rau củ quả tăng từ một vài ngàn đồng/kg trong những ngày qua.
Nhiều tiểu thương ở chợ B́nh Tây (quận 6, TP HCM) phản ánh chi phí vận chuyển hàng hóa từ các tỉnh, thành vào chợ này đều bị đội giá lên khá cao, từ vài chục ngàn đến cả trăm ngàn đồng cho mỗi kiện hàng. Nguyên nhân được các nhà xe giải thích là do giá xăng dầu tăng nên phải tăng cước vận chuyển. Ngoài ra, chi phí vận chuyển hàng hóa từ chợ ra bến xe cũng tăng, buộc thương lái phải cân đối điều chỉnh giá hàng hóa lên.
Theo ông Bùi Văn Quản, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hàng hóa TP HCM, giới kinh doanh vận tải hàng hóa đang gặp nhiều khó khăn. Trong đó có việc vay vốn ngân hàng đầu tư mua sắm xe tải, áp lực trả lăi cũng như cạnh tranh bởi quá nhiều người đầu tư vào lĩnh vực này đă dẫn đến t́nh trạng phá giá, khiến nhiều doanh nghiệp (DN) vận tải rơi vào t́nh cảnh thua lỗ. Giá xăng dầu tăng liên tục gây thêm áp lực lớn, DN càng khó khăn chồng chất. "Trước áp lực giá xăng dầu tăng liên tục gần đây, DN vận tải buộc phải đàm phán, thương lượng với khách hàng để điều chỉnh lại giá cước vận chuyển" - ông Quản tâm tư.
Ông Đào Đức Toàn, Giám đốc Công ty CP Thương mại dịch vụ Đức Toàn, cho rằng việc vận chuyển mặt hàng xi-măng lâu nay không c̣n có lăi v́ đặc thù của ngành này là cố định giá vận chuyển. Do đó, khi giá xăng dầu tăng cũng đồng nghĩa DN bị lỗ và chỉ có hết lỗ khi giá xăng dầu xuống thấp.
Tại các cửa hàng kinh doanh sắt thép tại TP HCM, trước nay, người bán bao luôn chi phí vận chuyển cho khách hàng. Song, do giá xăng tăng, chi phí này bị đẩy sang phía người mua thông qua việc đẩy giá sản phẩm lên cao hơn, từ 200.000-250.000 đồng/tấn trước Tết, nay tăng lên 300.000-350.000 đồng/tấn.
Bất hợp lư xăng E5
Giá xăng tăng diễn ra trong bối cảnh quỹ b́nh ổn giá xăng dầu (BOG) ngày một cạn kiệt, thậm chí âm. Đáng nói là mức chi quỹ cho mặt hàng xăng E5 cao gấp nhiều lần các mặt hàng khác, khiến DN càng bán nhiều mặt hàng này càng âm quỹ và họ muốn giảm bán.
Có nhiều lư do dẫn đến mặt hàng nhiên liệu thân thiện với môi trường là xăng E5 không chỉ bị người tiêu dùng mà cả DN quay lưng. Với người tiêu dùng, mức chênh lệch giá xăng sinh học thấp hơn xăng khoáng chỉ khoảng hơn 1.000 đồng/lít là chưa đủ hấp dẫn để thử nghiệm và gắn bó lâu dài. C̣n với DN, chi quỹ BOG cho xăng sinh học ở mức cao gấp 2-3 lần so với xăng RON 95 khiến nguồn quỹ thâm hụt nhanh chóng.
Theo quy định, đầu mối xăng dầu phải mở tài khoản riêng cho quỹ BOG ở ngân hàng, báo cáo số tài khoản cho Bộ Tài chính. Phía ngân hàng chịu trách nhiệm hằng quư báo về Bộ Tài chính số tiền trích lập và chi quỹ theo quyết định của liên bộ Tài chính - Công Thương. Quỹ này khi gửi tại ngân hàng sẽ tính theo lăi suất không kỳ hạn, lăi cộng gộp vào số dư gốc của quỹ. Nếu thực hiện đúng quy định, trong trường hợp quỹ dương th́ DN không được hưởng lợi, c̣n khi quỹ âm th́ DN tự bỏ tiền ra tạm ứng hoặc vay ngân hàng để bù vào. Như thế, càng xả quỹ, nhất là xả quỹ với mặt hàng xăng sinh học quá cao, DN càng bị thiệt.
Vướng mắc cần giải quyết là nếu không xả mạnh quỹ BOG để ḱm giá xăng E5 xuống thấp hơn RON 95 th́ xăng sinh học sẽ hoàn toàn mất lợi thế cạnh tranh. Song, theo các DN xăng dầu, quỹ BOG không phải công cụ duy nhất giúp hạ giá và dù có xả quỹ lớn th́ lượng tiêu thụ mặt hàng này vẫn nhỏ. Trong khi đó, một công cụ bị bỏ quên là giảm thuế bảo vệ môi trường (BVMT) đối với mặt hàng có ư nghĩa bảo vệ môi trường như xăng sinh học.
Đại diện Công ty TNHH MTV Dầu khí TP HCM (Saigon Petro) cho biết mức tiêu thụ xăng E5 của DN này giảm dần qua 3 tháng đầu năm nay. Nếu như tháng 1-2019, tiêu thụ xăng sinh học bằng 20% tổng lượng tiêu thụ th́ đến tháng 2 chỉ c̣n 18%-19% và tháng 3-2019 là 17%. "Sản xuất và đưa xăng sinh học ra thị trường là chủ trương lớn của nhà nước nhưng chúng tôi bán ế quá. Giải pháp tốt nhất mà DN đă kiến nghị rất nhiều lần là giảm thuế BVMT xăng E5 từ 500-1.000 đồng/lít; không tính thuế BVMT mặt hàng này theo tỉ lệ ethanol ít ỏi như hiện nay, nhằm tạo chênh lệch giá với RON 95 khoảng 2.000-2.500 đồng/lít, thay v́ khoảng 1.500 đồng/lít" - lănh đạo Saigon Petro chỉ rơ.
Đây cũng là lư do mà các chuyên gia cho rằng việc giảm thuế BVMT, phí, chi phí là yêu cầu cấp thiết đối với tất cả mặt hàng xăng dầu, không riêng xăng E5. Nếu không, nền kinh tế, người tiêu dùng đều bị "ngấm đ̣n", ảnh hưởng nặng nề trước áp lực tăng giá nhiên liệu.