KIỀU CHINH : TỪ HÀNH TR̀NH NGOÀI ĐỜI ĐẾN HÀNH TR̀NH TRONG ĐIỆN ẢNH
Nói chuyện với Kiều Chinh thật thú vị. Thú vị đến từ giọng nói mạch lạc rơ ràng cộng với một nét sang cả.
Thú vị cũng đến từ trí nhớ bén nhậy của người nữ diễn viên điện ảnh đă dành trọn cuộc đời ḿnh cho Nghệ Thuật Thứ Bẩy, mặc dù năm nay chị đă buớc vào tuổi 68 (bài này TK viết vào năm 2005).
Cũng giọng nói đó tôi đă được nghe khi gặp chị lần đầu vào năm 1967 khi đi cùng một nhóm nghệ sĩ ra Nha Trang tŕnh diễn.
Vẫn mạch lạc và sang cả, nhưng chững chạc hơn. Cũng nét mặt và vóc dáng đó, tuy có thay đổi với thời gian, nhưng vẫn là những ǵ rất… Kiều Chinh, người diễn viên điện ảnh Việt Nam duy nhất vẫn tiếp tục sự nghiệp của ḿnh tại hải ngoại trong cuộc hành tŕnh trong lănh vực điện ảnh với một tầm vóc quốc tế.
Kiều Chinh mang họ Nguyễn, sinh năm 1937 là con út trong một gia đ́nh có 3 người con.
Mẹ chị mất sớm trong một trận oanh tạc bom của quân đội Đồng Minh xuống quân Nhật chiếm đóng Việt Nam vào năm 1945.
Chị ở với bố và người anh cả trong khi người chị gái đă lập gia đ́nh trước năm 1954 và theo chồng sang Pháp.
Trước ngày di cư vào Nam, người anh Kiều Chinh bỏ nhà theo kháng chiến nên chỉ c̣n lại chị ở một ḿnh với bố.
Đến ngày ra phi trường di cư vào Sài G̣n, sau khi chờ đợi cả ngày mới đến lượt lên máy bay th́ thân phụ chị quyết định ở lại t́m người anh rồi sẽ vào Nam sau.
Do đó ông đă đẩy người con gái út vào ḷng phi cơ trong khi chị muốn nhào ra ở lại cùng người bố thân yêu. Nhưng trước làn sóng người xô đẩy, chị đă lọt vào trong.
Đó cũng là lần cuối cùng chị nh́n thấy bố. Và đó cũng là một sự đưa đẩy Kiều Chinh, một cô nữ sinh Saint Paul ở Hà Nội, một thân một ḿnh bước vào cuộc hành tŕnh của cuộc đời khi mới chỉ là cô thiếu nữ 16, 17.
Cảm thông cho t́nh trạng bơ vơ của Kiều Chinh, một gia đ́nh quen thân phụ chị có mặt trên chuyến phi cơ định mệnh đă đưa chị về sống chung để chờ ngày đoàn tụ với bố và anh.
Nhưng thời hạn 300 ngày qui định cho những người di cư từ cảng Hải Pḥng đă qua mà không nhận được một tin tức ǵ về những người thân, nên chị đă ở lại luôn trong gia đ́nh này.
Và cũng do định mệnh đẩy đưa, Kiều Chinh trở thành con dâu trong nhà sau khi chính thức lập gia đ́nh với người con trai thứ trong gia đ́nh là Nguyễn Năng Tế vào năm 1956.
Tại Sài G̣n trong thời gian này Kiều Chinh học trường Nguyễn Huệ phần lớn về sinh ngữ. Nhưng sau đó đă phải bỏ học dở dang v́ có con.
Kiều Chinh và Nguyễn Năng Tế có với nhau 3 người con, 1 gái, 2 trai mà Tuấn Cường là con trai út và cũng là một người say mê nghệ thuật như ca nhạc và điện ảnh như mẹ. Cuộc hôn nhân giữa Kiều Chinh và Nguyễn Năng Tế đi đến đổ vỡ 25 năm sau.
Vào năm 1957, Kiều Chinh trong bước đầu đến với điện ảnh đă không được suông sẻ khi đạo diễn Joseph Mankiewics đến Sài G̣n thực hiện phim “The Quiet American”.
Một hôm từ Nhà Thờ Đức Bà đi ra, khi đi ngang qua nhà hàng Givral, có một người Mỹ ngồi với một nhóm bạn trong nhà hàng của khách sạn Continental bên kia đường Tự Do chạy ra vỗ vai chị hỏi có biết nói tiếng Anh không.
Kiều Chinh hơi sững sờ và tỏ ra ngại ngùng sợ bị hiểu lầm nên không trả lời. Người Mỹ đó hiểu ư nên tự giới thiệu là người trong một đoàn làm phim, nhận thấy chị có dáng vóc rất thích hợp với một vai tṛ trong cuốn phim sắp quay nên muốn mời giữ một vai quan trọng. Đó là vai Phượng, trong phim “The Quiet American”.
Khi ngỏ ư xin phép được nhận lời đóng phim, nhất là đóng phim với người Mỹ, Kiều Chinh đă gây không ít ngỡ ngàng cho toàn thể gia đ́nh để rồi bị ngăn cản. Vai Phượng sau đó được giao cho nữ tài tử Ư Georgia Moll.
Đúng vào thời gian này, phim “Hồi Chuông Thiên Mụ” đang được ông Bùi Diễm và đạo diễn Lê Dân sửa soạn thực hiện. Hai người đă đến tận nhà Kiều Chinh xin phép bố mẹ chồng chị để chị được đóng vai chính trong cuốn phim này.
Kiều Chinh trong phim Hồi chuông Thiên Mụ.
Sau khi được biết người con dâu trong gia đ́nh sẽ thủ vai một ni cô nên gia đ́nh chị – một gia đ́nh theo Phật Giáo – đă đồng ư một cách dễ dàng, hơn là để chị nhận lời cộng tác với nhóm phim người Mỹ vào thời kỳ sự liên hệ giữa phụ nữ Việt Nam với người Mỹ dễ đưa đến nhiều ngộ nhận.
Cuộc hành tŕnh vào lănh vực điện ảnh của Kiều Chinh chính thức bắt đầu từ đây…
Thật sự cuộc hành tŕnh vào điện ảnh của Kiều Chinh đă manh nha từ thời niên thiếu khi thường được bố thường xuyên đi xem chiếu bóng ở những rạp mà ông là một khán giả thường trực, đặc biệt là một rạp trên đường Cầu Gỗ.
Sự say mê điện ảnh đến với chị khi được bố giảng nghĩa về những cuốn phim Pháp thịnh hành vào thời kỳ này. Tuy nhiên chị chưa hề mong ước sau này sẽ thành tài tử v́ nền điện ảnh Việt Nam c̣n trong thời kỳ phôi thai, chưa được quần chúng biết tới.
Tuy nhiên chắc chắn trong tiềm thức người nữ tài tử tương lai đă ghi lại những h́nh ảnh lôi cuốn qua nghệ thuật diễn xuất của những diễn viên trong những cuốn phim đă xem qua. Nhưng Kiều Chinh lại tỏ ra say mê âm nhạc nên được bố cho theo học piano trong nhiều năm để nuôi niềm mơ ước trở thành một danh cầm.
Nhưng t́nh trạng đất nước chia đôi đă khiến chị phải dở dang việc học nhạc sau khi đặt chân vào miền Nam. Cho đến nay âm nhạc vẫn là một thú tiêu khiển thích thú nhất của người diễn viên điện ảnh này.
Sau “Hồi Chuông Thiên Mụ”, Kiều Chinh cộng tác với Alpha Films của đạo diễn Thái Thúc Nha trong phim “Mưa Rừng”, đồng diễn với Kim Cương, Xuân Phát và Ngọc Phu.
Qua đến phim thứ ba là “Ngàn Năm Mây Bay”, phỏng theo tiểu thuyết của Văn Quang, chị đóng với Thanh Nga và Lê Quỳnh.
Sau đó chị liên tiếp được mời đóng những phim như “Năm Dần” (“Year Of The Tiger”), do một công ty Mỹ sản xuất với nam tài tử Marshall Thompson cùng một số tài tử Phi Luật Tân và Việt Nam như Hoàng Vĩnh Lộc, Nguyễn Long, Năm Châu, Kiều Hạnh, vv…
Thêm vào đó là một cuốn phim Mỹ được thực hiện tại Việt Nam nữa là “Operation CIA” với nam tài tử Burt Reynolds.
Đó là chưa kể đến nhiều phim ngoại quốc khác được thực hiện tại vùng Á Đông như “Destination Vietnam” với tài tử lừng danh Phi Luật Tân Leopoldo Salcedo và hai tài tử Việt Nam Nguyễn Long và Đoàn Châu Mậu.
Phim này do công ty Paramount sản xuất vào năm 1968 và được ra mắt tại thủ đô Manila của Phi với những nghi thức trang trọng dành cho Kiều Chinh, là người cắt băng khánh thành tại rạp The New Frontier Cinema, lớn nhất thành phố.
Vào năm 1971, Kiều Chinh c̣n được mời thủ diễn một vai quan trọng bên cạnh ngôi sao màn bạc Ấn Độ là nam tài tử Dev Avnam trong phim “Devil Within” do hăng 20th Century Fox sản xuất.
Với những phim hoàn toàn do người Việt Nam thực hiện, Kiều Chinh đă xuất hiện trong nhiều cuốn phim khác như “Từ Sài G̣n Đến Điện Biên Phủ” của hăng phim Mỹ Vân với Thẩm Thúy Hằng, Đoàn Châu Mậu và Lê Quỳnh.
Với phim này chị đă đoạt giải thưởng của Tổng Thống về “Nữ Diễn Viên Xuất Sắc Nhất” năm 69.
Phim “Chờ Sáng” với Lê Quỳnh và Tâm Phan, “Hồng Yến” với Trần Quang và Tâm Phan, “Băo T́nh” với Ôn Văn Tài, “Chiếc Bóng Bên Đường” với Kim Cương và Thành Được.
Ngoài vai tṛ diễn viên, Kiều Chinh c̣n đứng ra thành ;lập hănh phim “Giao Chỉ” vào năm 1972 sau khi cùng với đạo diễn Hoàng Vĩnh Lộc thực hiện một số truyện phim nhưng không được sự hưởng ứng của những nhà sản xuất, chỉ chủ trương làm phim với giá vốn thấp và có nội dung b́nh dân trong t́nh trạng khó khăn vào thời kỳ chiến tranh.
Vả lại những phim vào thời đó không được phổ biến rộng răi tại các tỉnh xa ngoài những thành phố lớn.
Do đó hai người muốn tự đứng ra thành lập riêng một công ty điện ảnh để sản xuất theo ư muốn với sự chấp nhận một số sở phí cao cho các phim thực hiện, điển h́nh như “Người T́nh Không Chân Dung”, thực hiện vào năm 1972 với các tài tử Kiều Chinh, Vũ Xuân Thông và Minh Trường Sơn.
Cuốn phim đầu tay của Giao Chỉ Phi, đă đoạt giải Phim Chiến Tranh Hay Nhất và Nữ Diễn Viên Chính Xuất Sắc Nhất tại Đại Hội Điện Anh Á Châu vào năm 1973.
Cũng trong năm 73, Kiều Chinh c̣n đoạt Giải Thưởng “Nữ Diễn Viên Chính Xuất Sắc” về bi kịch tại Điện Ảnh Á Châu tại Đài Loan với “Outstanding War Story”. Và cũng trong năm đó, chị thủ vai chính trong phim “Hè Muộn” với Như Loan , Nguyễn Tất Đạt, Bội Toàn và Nguyễn Năng Tế, được coi là cuốn phim cuối cùng chị đóng tại Việt Nam.
Đó là không kể c̣n cộng tác với 2 cuốn phim khác được quay tại Thái Lan và 2 thực hiện tại Singapore mà “Full House” là phim cuối cùng quay tại Singapore trước khi chị trở lại quê hương vào ngày 15 tháng 4 trong lúc Sài G̣n đang trong t́nh trạng hấp hối.
Nhờ có được nhiều liên hệ với những viên chức trong ngành ngoại giao, Kiều Chinh được cho biết trước những trường hợp không hay sẽ xẩy ra cho Sài G̣n, nên đă quyết định ra đi một ḿnh với thông hành ngoại giao.
Thông hành này đă được Bộ Ngoại Giao Việt Nam Công Hoà cấp đặc biệt cho chị sau khi chị nhận tước hiệu “Good Will Ambassador” trong lần tham dự Đại Hội Điện Ảnh New Delhi tại Ấn Độ vào năm 1972.
Kiều Chinh quay trở lại Singapore khoảng 10 ngày sau đó với ư định sẽ t́m cách cư ở một quốc gia khác – đặc biệt là Hoa Kỳ – và sẽ bảo lănh chồng sang sau, trong khi cả 3 người con chị đă sang Canada du học từ trước.
Tuy nhiên sở di trú Singapore cho biết giấy thông hành của chị đă hết hiệu lực nên Kiều Chinh đă bị giam giữ vài ngày, trước khi được trả tự do vời điều kiện phải rời khỏi quốc gia này trong ṿng 48 tiếng.
Cuộc hành tŕnh ngoài đời sống tưởng như đi đến chỗ bế tắc sau khi Kiều Chinh bị toà đại sứ của nhiều quốc gia từ chối cấp chiếu khán do sự mất hiệu lực của giấy thông hành.
Một số viên chức ngoại giao quen biết đă cho chị ư kiến nên mua một vé máy bay đi nhiều nơi trên thế giới.
Theo những viên chức này, hành khách nào ở trên một chuyến bay có thể đến bất cứ nơi nào ḿnh muốn trong khi t́nh trạng quốc gia gốc của đương sự đang gặp biến loạn mà sự trở về có thể nguy hiểm sẽ đương nhiên được hưởng quyền tỵ nạn.
Từ Singapore Kiều Chinh lại bắt đầu một cuộc hành tŕnh tưởng như bất tận. Chị một ḿnh đă bay sang Bangkok, rồi Hồng Kông, tới Đài Loan, Đại Hàn, Nhật.
Rồi từ Nhật sang Pháp, qua Luân Đôn. Lại từ LuânĐôn sang New York. Và cuối cùng Kiều Chinh đặt chân xuống Toronto đúng vào đêm 30 tháng 4 năm 75!
Tại đây chị được nữ tài tử Tippi Hedren (tài tử chính trong phim The Birds của Alfred Hitcock) bảo lănh sang Mỹ vào tháng 6 năm 75.
Lư do quen biết với Hedren đước Kiều Chinh cho biết vào giữa thập niên 60, đài truyền h́nh Mỹ ở Sài G̣n mời chị điều khiển chương tŕnh cho một show gồm những tài tử điện ảnh nổi tiếng đến từ Hollywood, trong số có Tiffy Hedren, Danny Kaye, Glenn Ford, vv…
V́ chỉ gặp gỡ một lần qua show đó vào năm 1965 nên chị không nghĩ rằng 10 năm sau Tippi Hedren c̣n nhớ đến ḿnh. Nhưng v́ quá thất vọng trong việc t́m người bảo trợ sang Mỹ, mà nơi chị nhắm là Hollywood, nên đă gọi điện thoại đề nghị với nữ tài tử quốc tế này.
Trước đó chị đă không liên lạc được với những người đầu tiên là tài tử Burt Reynolds, Glenn Ford và William Holden.
Chị đă không ngờ khi vừa nghe nhắc đến tên ḿnh qua điện thoại, Tippi Hedren đă ̣a khóc và cho biết khi Sài G̣n thất thủ, bà có nghĩ nhiều đến t́nh trạng của chị nên rất mừng khi nhận được điện thoại. Chỉ hai ngày sau người nữ tài tử giầu t́nh cảm này đă gửi vé máy bay cho Kiều Chinh sang Mỹ.
Trong vai tṛ phó chủ tịch một cơ quan từ thiện tên “Food For The Hungry” đảm trách bảo lănh cho 500 gia đ́nh tỵ nạn Việt Nam ở Sacramento, Tippi Hedrfen đă gửi điện tín mời chị sang cắt băng khánh thành trại tiếp nhận người tỵ nạn và chị đă dùng điện tín này để chứng minh với sở di trú Hoa Kỳ trong khi chị không thuộc diện tỵ nạn như những trường hợp khác.
Thế là Kiều Chinh lại thực hiện một chuyến hành tŕnh sang Sacramento, California, khởi đầu cho con đường dẫn tới kinh đô điện ảnh sau này.
Tại Sacramenro chị phụ giúp bà Tippi trong việc giúp đỡ những đồng bào tỵ nạn “Hope Village” một thời gian ngắn và sau đó được mời về ở chung với người con gái của nữ tài tử này.
Sự có mặt của chị trên đất Mỹ đă được các cơ quan truyền thông quốc tế như đài phát thanh, truyền h́nh ABC, NBC, CBS, KTTV, vv… và báo chí như Los Angeles Time, People Magazine, New York Time, vv… chú ư để thực hiện nhiều cuộc phỏng vấn.
V́ đối với họ chị đă là một khuôn mặt quen thuộc từng xuất hiện bên cạnh những ngôi sao màn ảnh nổi tiếng Hoa Kỳ trước khi đặt chân đến xứ sở này.
Qua những lần phỏng vấn đó, Kiều Chinh cho biết đang muốn t́m một công việc làm, ư muốn nói được tiếp tục đóng phim. Nhưng Giám Mục Chủ Tịch cơ quan Từ Thiện Công Giáo USCC đă gửi lời nhắn đến một đài truyền h́nh đă phỏng vấn chị, cho biết ngài sẵn sàng nhận chị làm thông dịch viên.
Lúc đó cơ quan này cũng đang đảm trách công tác bảo trợ cho hàng ngàn người tỵ nạn Việt Nam.
Kiều Chinh nhận lời và đến nhận việc, lúc đó tại đây đă có mặt những nghệ sĩ như Jo Marcel, Nam Lộc, vv… và kế đó c̣n có nam tài tử từng đồng diễn với chị trong nhiều phim ở Việt Nam là Lê Quỳnh.
Chỉ một thời gian ngắn sau Kiều Chinh gặp được nhiều cơ hội để tiếp tục cuộc hành tŕnh trong lănh vực điện ảnh, khởi đầu với những bộ phim truyền h́nh của Mỹ.
Đặc biệt chị đă được mời thủ vai chính trong loạt phim M*A*S*H nổi tiếng vào năm 1977 bên cạnh nam tài tử Alan Alda, kế đó là những phim truyện thực hiện riêng cho truyền h́nh (“mini series”) khác như :
- Bureau (1980), Lou Grant (1982), Call To Glory (1984 – 1985), vv… kế đó có Vietnam War Stories (1989), Message From Nam (1993), Cybill (1996), vv…
Gần đây hơn cả là :
- Touched By An Angel (1999 – 2000), Chicago Hope (2000), vv…
Đó là chưa kể những cuốn phim TV khác như :
The Chikldren Of Anlac (1980), Fly Away Home (1980), và gần đây nhất là :
- “Temptation”, thực hiện vào năm 2003.
Riêng trong lănh vực thuần túy điện ảnh, Kiều Chinh đă có mặt trong những cuốn phim quốc tế, khởi đầu với một vai trong Hamburger Hill vào năm 1987.
Kế đó cuộc hành tŕnh trên con đường điện ảnh đối với chị có phần tốt đẹp hơn với Gleaming The Cube (1988), Vietnam-Texas (1989), Welcome Home (1989).
Sau khi cuốn phim The Joy Luck Club được tŕnh chiếu tại khắp nơi trên thế giới th́ cuộc hành tŕnh đó càng thêm phần khởi sắc qua khả năng diễn xuất của chị trong vai một người mẹ người Trung Hoa.
Kiều Chinh tỏ ra rất hài ḷng với cuốn phim này. Sau đó chị c̣n tiếp tục xuất hiện trong những cuốn phim khác là Catfish
Và gần đây nhất chị đă thủ vai một lăo bà tỵ nạn trong phim “Journey From The Fall” với Diễm Liên và một nam tài tử trẻ tên Nguyễn Long, đề cập về cuộc hành tŕnh của người tỵ nạn sau ngày Sài G̣n sụp đổ vào tháng 4 năm 75.
Phim do Trần Hàm đạo diễn, sẽ được tŕnh chiếu vào tháng 4 năm nay để đánh dấu 30 năm xa rời quê hương.
Ngoài việc diễn xuất trong trên 70 cuốn phim các loại, Kiều Chinh c̣n giữ vai tṛ cố vấn cho những phim hay chương tŕnh truyền h́nh có đề tài liên quan đến Việt Nam.
Hoạt động của Kiều Chinh không ngừng ở đó để chị c̣n có nhiều hoạt động khác. Đặc biệt từ năm 1994 đến nay chị c̣n giữ vai tṛ thuyết tŕnh viên của tổ chức GTN (Greater Talent New Rork) trụ sở đặt tại New York, cho nhiều cơ quan và tổ chức khắp nơi tại những hội nghị cũng như những buổi hội thảo.
Nhưng hoạt động có tính cách xă hội có nhiều ư nghĩa nhất của Kiều Chinh là đă giữ vai tṛ đồng chủ tịch sáng lập tổ chức từ thiện bất vụ lợi The Vietnam Children’s Fund với kư giả Terry Anderson.
Tổ chức này đă thiết lập được một loạt 61 trường tiểu học tại Việt Nam.
Vào năm 1995, Kiều Chinh trở lại quê hương để cắt băng khánh thành ngôi trường đầu tiên tại Quảng Trị. Và đây cũng là lần đầu chị trở về Hà Nội sau 41 năm xa cách để gặp lại người anh duy nhất, trong khi thân phụ chị đă qua đời.
Cuộc hành tŕnh trở về quê hương của Kiều Chinh đă được thực hiện thành phim bởi đài truyền h́nh KTTV thuộc hệ thống Fox Television dưới tên “Kieu Chinh:
A Journey Home”, đă chiếm giải Emmy Awards dành cho phim tài liệu vào năm 1996.
Kiều Chinh chụp cùng cha khi c̣n ở Hà Nội.
Nếu liệt kê đầy đủ những giải thưởng chị đă đoạt được cùng với hoạt động xă hội chị đă dấn thân thực hiện th́ phạm vi một bài viết không cho phép v́ giới hạn của nó.
Nhất là những điều đó đă từng được nhắc nhở nhiều lần bởi các cơ quan truyền thông cũng như trong cuốn sách “Kiều Chinh-Hà Nội-Sài G̣n-Hollywood” của Nhă Ca, thực hiện năm 1992 tại Hoa Kỳ với bài viết của 29 tác giả Việt-Mỹ.
Chỉ cần biết rằng Kiều Chinh đă thành công trong cả hai cuộc hành tŕnh: đời sống và điện ảnh.
Mặc dù cuộc hành tŕnh nào chị cũng đă phải trả một cái giá tương xứng. Có lúc gục ngă, nhưng Kiều Chinh đă vươn lên. Có lúc lên tới đỉnh cao, nhưng Kiều Chinh vẫn luôn khiêm nhượng do bản chất khả ái và lối cư xử nhẹ nhàng của ḿnh.
Hiện nay chị sống ở Garden Grove, hàng ngày tập thiền để giữ cho tinh thần được luôn thanh thản. Để rồi từ đó Kiều Chinh vẫn sẽ tiếp tục những cuộc hành tŕnh khác.
Cuộc hành tŕnh sắp tới của chị sẽ diễn ra tại thành phố Montreal, Canada vào ngày Chúa Nhật 20 tháng 3 năm 2005 tới đây trong chương tŕnh “Kiều Chinh:
Con Người Và Điện Ảnh” do Trung Tâm Văn Hoá Giáo Dục Hồng Đức tổ chức.
Trong khi đó những thân hữu của Kiều Chinh đă bắt đầu xúc tiến thực hiện một chương tŕnh thật trang trọng dành cho chị vào năm 2007 để đánh dấu 50 năm điện ảnh của người nữ minh tinh sống trọn đời ḿnh cho nghệ thuật thứ bảy.
https://tvtsonline.com.au/van-nghe/n...rong-dien-anh/