Theo như hiện chưa có quy định nào bắt buộc người dân phải tiêm vaccine Covid-19. Nếu người dân không có niềm tin đối với loại vacince nào đó, họ có thể từ chối không tiêm. Sau khi mới đây, giới chức TP Hồ Chí Minh lên tiếng trên truyền thông trong nước rằng dân 'tự nguyện, đồng ư'' th́ mới tiêm vaccine.
Người dân tiêm AstraGeneca ngày 2/8/2021 tại Hà Nội
Động thái này được đưa ra sau khi một luồng dư luận phẫn nộ trước thông tin thành phố nhận 1 triệu liều vaccine Sinopharm, Trung Quốc để tiêm cho dân.
Giới chức thành phố cũng trấn an dân rằng lô vaccine Sinopharm hiện đang được thẩm định. Nếu đủ điều kiện sẽ triển khai 'tiêm theo nguyện vọng'.
BBC có cuộc trao đổi với luật sư Phùng Thanh Sơn, Giám đốc công ty Luật Thế Giới Luật Pháp tại TP Hồ Chí Minh, để làm rơ hơn về quyền tiêm vaccine của người dân theo pháp luật hiện hành.
BBC: Theo pháp luật Việt Nam, người dân có được quyền từ chối không tiêm vaccine Covid-19, hay lựa chọn loại vaccine ḿnh muốn hay không?
Luật sư Phùng Thanh Sơn: Hiện không có quy định nào bắt buộc người dân phải tiêm vaccine Covid-19. Nếu người dân không có niềm tin đối với loại vacince nào đó, họ có thể từ chối không tiêm.
Nhưng sau khi từ chối xong, họ có quyền lựa chọn loại vaccine ḿnh muốn hay không là câu hỏi khó trả lời. Đó là do hiện chính quyền đang áp dụng tiêm theo danh sách, theo đợt, theo khu vực địa lư hành chính, và theo đối tượng. Nếu từ chối tiêm đợt này th́ không biết bao giờ mới được tiêm đợt khác. Ngoài ra c̣n do t́nh h́nh thiếu vaccine.
Nếu việc tiêm vaccine đă trở nên dễ dàng rồi, vaccine đă có đủ rồi, th́ lúc đó người dân có thể từ chối tiêm ở điểm này để đến điểm khác tiêm, hoặc không tiêm ngày này th́ dời sang ngày khác, tiêm loại vaccine khác.
Theo Luật Pḥng Chống Bệnh Truyền nhiễm, "Người có nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm tại vùng có dịch và đến vùng có dịch bắt buộc phải sử dụng vaccine, sinh phẩm y tế đối với các bệnh có vaccine, sinh phẩm y tế pḥng bệnh."
Hiện nay, muốn bắt buộc người dân tại vùng dịch Covid-19 phải tiêm vaccine th́ Bộ Y tế phải bổ sung bệnh viêm phổi do virus Corona vào danh mục bệnh truyền nhiễm buộc phải tiêm vaccine. Danh mục này hiện mới chỉ có 10 loại bệnh, trong đó không có Covid-19.
Toàn bộ các vaccine Covid hiện nay chỉ mới được phê duyệt cho t́nh huống khẩn cấp nên một số nguyên tắc, công đoạn nghiên cứu, thử nghiệm thông thường có thể bị bỏ qua. Do đó, theo tôi, rất khó để Bộ Y tế Việt Nam đưa bệnh viêm phổi do virus corona vào danh mục nói trên.
Kể cả khi bệnh Covid-19 được đưa danh mục tiêm vaccine bắt buộc, th́ hiện cũng không có chế tài nào để xử phạt người từ chối tiêm vaccine Covid-19.
Vừa rồi, báo chí và truyền thông Việt Nam vận dụng Điểm a khoản 2 Điều 9 Nghị định 117/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế để tuyên truyền là người không tiêm vaccine sẽ bị phạt từ 1 đến 3 triệu đồng là sai.
Điều 9 này điều chỉnh hành vi của cán bộ y tế chứ không áp dụng cho người dân. Ví dụ như đang lúc dịch bệnh, có vacine nhưng cán bộ y tế không tiêm cho người dân mà t́m cách cản trở việc tiêm th́ cán bộ sẽ bị xử phạt. Không thể lập luận rằng đối tượng điều chỉnh của nghị định này bao gồm cả người dân nên bất kỳ điều nào trong nghị định cũng áp dụng cho người dân được.
BBC: Theo ông, chính phủ Việt Nam cần làm ǵ để việc tiêm vaccine cho dân trở nên công bằng hơn?
LS Phùng Thanh Sơn: Trong bối cảnh khan hiếm vaccine, nguồn lực có hạn và thị trường có nhiều loại vaccine chất lượng chênh lệch nhau rất nhiều th́ đ̣i hỏi công bằng theo tôi là không khả thi.
Một phụ nữ tiêm AstraZeneca tại trường THCS Trưng Vương, Hà Nội vào ngày 30/7/2021
Vấn đề cần đặt ra hiện nay là sử dụng vaccine sao cho hiệu quả. Theo tôi, cần dồn nguồn lực cho TP.HCM để sớm đạt miễn dịch cộng đồng như lời kêu gọi của Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam. Các địa phương nhường vaccine cho TP.HCM cũng là cứu địa phương ḿnh.
TP. Hồ Chí Minh c̣n phong tỏa th́ hàng hoá của các địa phương khác không có nơi tiêu thụ. TP. HCM đóng góp gần 30% ngân sách quốc gia nên một khi kinh tế ở đây khủng hoảng th́ ngân sách nhà nước trung ương giảm, không thể phân bổ về các địa phương.
TP Hồ Chí Minh là trung tâm kinh tế, giải quyết hàng triệu việc làm cho các địa phương nên việc phong tỏa ở đây khiến gia tăng thất nghiệp ở các địa phương khác, dẫn đến các hệ lụy xă hội khác.
TP Hồ Chí Minh là trung tâm giao thương, thị trường lao động lớn nhất cả nước, nên bùng dịch ở đây th́ nguy cơ lây lan cho các địa phương khác rất cao. Nếu các địa phương khác bùng dịch th́ việc dập dịch tại địa phương đơn giản hơn, ít trả giá hơn v́ mật độ dân cư thấp, không phải là các trọng điểm kinh tế.
BBC: Theo luật sư, chính quyền nên có giải pháp ǵ để tháo gỡ t́nh trạng thiếu vaccine hiện nay?
LS Phùng Thanh Sơn: Tôi cho rằng cần xă hội hoá việc tiêm vaccine và điều trị Covid. Nên cho phép các đơn vị y tế tư nhân được nhập khẩu, tổ chức tiêm có thu phí đối với vacine Covid.
Người dân địa phương chờ nhận AstraZeneca tại trường THCS Trưng Vương, Hà Nội vào ngày 30/7/2021
Để đạt hiệu quả chung trong việc pḥng chống Covid trong bối cảnh khan hiếm vacine như hiện nay th́ việc xă hội hoá việc tổ chức tiêm vacine chỉ nên mở cho các đơn vị y tế ở những địa phương nằm trong chiến lược tiêm chủng của chính phủ.
Các đơn vị này phải ưu tiên tiêm cho những cá nhân sinh sống trong khu vực nằm trong chiến lược tiêm chủng của chính phủ. Việc tiêm này có thu phí nhưng không được vượt quá khung giá mà bộ y tế đưa ra.
Tương tự như vậy, cho phép các đơn vị y tế tư nhân được phép tiếp nhận và điều trị có thu phí các ca nhiễm Covid. Có như vậy mới giảm tải cho các đơn vị y tế công. Từ đó, người bệnh, bác sĩ tại các cơ sở y tế công lập và ngân sách nhà nước sẽ được hưởng lợi từ việc giảm tải này. Và người dân cũng đỡ lo lắng hơn.
BBC: Bản thân ông có muốn tiêm vaccine Trung Quốc không? V́ sao?
LS Phùng Thanh Sơn: Tôi nghĩ không riêng ǵ Việt Nam mà người dân nhiều nước trên thế giới đều không muốn tiêm vaccine Trung Quốc. Tôi không ngoại lệ.
Một lư do rất rơ ràng và ai cũng thấy đó là vấn đề chất lượng vaccine của Trung Quốc hiện nay là quá thấp. Riêng cá nhân tôi không muốn tiêm vaccine Trung Quốc là v́ hiện tại nhiều nước không thừa nhận vaccine Trung Quốc. Do đó, khi các nước áp dụng Hộ chiếu vaccine th́ người mang "Hộ chiếu vacine Trung Quốc" sẽ gặp bất lợi khi đi nước ngoài.