Đồng hồ hư, quạt máy hư, tủ lạnh, ti vi, cát sét hư, bàn ủi điện, máy giặt hư, tăng phô hư, b́nh điện hư... bán hôn ?
Buổi trưa miệt vườn lặng im dưới nắng, con kiến vàng c̣n kiếm chỗ trốn ḿnh dưới tán mận hồng đào, con nhện cũng phải buồn không thèm nhả tơ mà nằm ép bụng vào lưng lá cây mít. Ngơ vào thôn nào có xa xôi ǵ, tiếng c̣i xe thở dài c̣n nghe được. Văng vẳng có tiếng rao giọng kim :
-Ai ăn bánh ít hôn... ?
Gió se qua tán mận chờ đợi, tiếng rao gần hơn :
-Ai ăn bánh ít, bánh tét nhưn đậu, nhưn mỡ, nhưn chuối, nhưn dừa... hôn ?
Nó, đứa con gái nào đó vừa chớm tuổi dậy th́, có lẽ nhà nó cũng nghèo, chí ít cũng vào loại vừa đủ ăn, chứ giàu có th́ ai mà đi bán bưng, bán đội ?!
Thảng dưới chân thời gian, kéo dài về những tháng mười, khi mùa nước nổi tràn bờ, có người ngẫu hứng làm thơ :
"Tháng mười nước nổi sân đằng trước
Em bước sang nhà lấm gót chân..."
Ở đâu đó trong kẹt lá, giọt sương c̣n chưa buông, đă nghe tiếng rao tràn qua buổi sáng :
-Cá linh hôn... ?
Tiếng rao ngọt ngào mà lấp lánh màu vẩy cá linh già mùa bông so đũa.
Và buổi trưa cũng già, cơn mưa chiều cũng sắp kéo đến, lại một giọng rao tự nhiên như cuộc đời vậy :
-Ve chai... lông vịt... thau nhôm... mủ bể... bán hôn ?
Thời nay th́ người đi mua ve chai đôi khi lại gánh gồng một ít đồ dùng như thau nhựa, chảo gang, xoong nhôm, dép nhựa... Và tiếng rao khác đi chút ít, rao rằng :
-Ve chai... lông vịt... Đồ cũ đổi đồ mới hôn ?
Năm nào cũng vậy, cái mùa nước rong tháng mười rồi cũng ṛng ra biển, nắng ráo đường bờ. Người ta lại thấy một người đạp xe đạp, gác đôi thùng nhôm lên chiếc đ̣n được cột dính ở yên sau. Bằng chất giọng đàn ông đục màu phù sa, người ấy cất tiếng rao làm con trao trảo giật ḿnh bay trốn vào tán cây trứng cá :
-Cá tra, cá tai tượng, cá trê phi... nuôi hôn?
Ngấn ngấn ban trưa, từ máy phát thanh của nhà ai đó, một giọng ca ngọt ngào đang xướng giọng bài hát "T́nh anh bán chiếu" của nghệ sĩ Viễn Châu. Và người ta nghe cái t́nh của bài hát cũng buồn nào kém tiếng rao trưa :
-Chiếu hôn... ?
Vậy rồi những quán"thịt cầy bảy món" mọc lên như nấm, tỷ lệ thuận với mật độ dân cư, th́ người bán chiếu năm xưa nay cũng đổi tiếng rao, mà theo "tánh linh" của con chó cho hay là "có chuyện chẳng lành". Lũ chó rủ nhau tru tréo phía sau tiếng rao làm cho không khí rộn ràng khắp ngơ. Họ rao như vầy :
-Chiếu đổi chó hôn... ?
Có nghĩa là vừa bán chiếu, vừa mang chiếu đổi chó, rồi mới đem chó bán cho quán thịt cầy. Người ta nói những ai đi đổi chó phải mang trong người một sợi râu cọp, một móng cọp hay một miếng da cọp... để khi thộp cổ chó, con chó mới phát run và không dám cắn. Xoong, nồi... cũng được chở theo xe đạp đi đổi chó, và tiếng rao cứ thế biến thiên.
Thường th́ nhà ai cũng có những món đồ hư, đồ bể, đồ cũ... Xuất phát từ phố chợ, nghề mua bán đồ cũ h́nh thành. Và tiếng rao du nhập vào các ngơ đường quê, tiếng rao dài những mười ṿng xích líp xe đạp :
-Đồng hồ hư, quạt máy hư, tủ lạnh, ti vi, cát sét hư, bàn ủi điện, máy giặt hư, tăng phô hư, b́nh điện hư... bán hôn ?
Không có cái ǵ bằng kim loại đă bị hư hỏng hoặc cũ mà họ không mua. Mua tất, có lẽ cái mẻ kho Thạch Sùng chắt lưỡi cũng có thể được mua hoặc nhặt về để thổi vàng, nấu bạc. Đó là tiếng rao thượng vàng hạ cám thời nay. Tiếng rao như xoi mói lên tàn cây nhản, như chọt chĩa vào những thế kỷ cô sơ.Họ rao :
-Đồng tiền xưa, bạc cắc xưa, đồng hồ đeo tay cũ, đồng hồ xưa, lục b́nh cũ, lư đồng, lư thau, kẽm gai, sắt vụn, phim phổi cũ... bán hôn?
Và cái nghề thu mua đồ cũ, nghiễm nhiên ở một vị trí quan trọng trong "tiếng rao để mua".
Trở lại với tiếng rao để bán, c̣n phải kể đến những người bán chổi lông gà, chổi để quét nóc nhà (chổi sào), chổi làm bằng dây nilông, chổi chà làm bằng cọng dừa-tàu cau-lá ráng... và họ c̣n đèo trên xe đạp những cái lồng trúc...thoạt trông họ đèo, họ mang đă là vất vả rồi, đừng nói ǵ đến đoạn đường dài trong ngày phải đạp và rao :
-Chổi hôn... ?
Tương tự như họ, lại c̣n có một số người đi bán rao không có chữ "hôn". Họ rao :
-Bơm ga, sửa quẹt...
Đi bán vé số cũng là một kế sinh nhai của những ai cam phần thôi nghề, thất nghiệp. Có người đi bộ, có người đạp xe. Và tiếng rao cũng rải dài theo nhũng đoạn đường quê nắng, mưa thắc thỏm đồng vốn, đồng lời :
-Vé số đây...
Không ai rao "vé số hôn". và mỗi ngày rải niềm hy vọng cho mọi người để mong kiếm đủ no cơm ngày đó.
Có một chút tuổi thơ tôi c̣n sót rớt đâu đó trên nhũng lá mận hồng đào kiến đụt, cái thuở ṃng mành gió sớm sương khuya, văng vẳng từ con đường lớn vọng đến tai tôi đang c̣n ngái ngủ, là những tiếng rao xa xa mà âm ấm chân răng ḿnh :
-Bánh ḿ đây, bánh ḿ nóng gịn, bánh ḿ đây.
Cái thời tôi lên bảy, lên mười, những chiếc xe đạp chở thùng cà rem phía sau và cái chuông rơ to phía trước tay lái, thỉnh thoảng có giọng rao mời :
-Cà rem đậu xanh, nước cốt dừa đây...
C̣n sau này th́ họ đạp xe thùng xập x́nh tiếng nhạc hoặc ṛ rè đệp khúc của Walls thay cho những tiếng rao khản giọng, khàn hơi. Cái bài nhạc ấy c̣n được trẻ con cải biên thành :
-Không có tiền, không có tiền... không có tiền th́ không có kem...
Có lẽ một vài người già bị phá giấc trưa mà đâm ra bực bội những tiếng nhạc rao mời đôi khi khiếm nhă ấy.
Và cũng đôi khi mắc cười với những giọng rao nhao nhăo giữa trưa đôi khi nghe không rơ tiếng :
-Ai ngủ hôn ?
Không phải đâu ! Đó là tiếng rao của chị bán tàu hủ, nước đường lá dứa. Lại gần nghe kỹ mới biết là chị rao : "Ai ăn tàu hủ hôn".
Lại có một giọng đàn ông người miền Bắc th́ rao rằng :
-Chưn đạp gai tét gị đây !
Hăy hiểu giùm tiếng rao ấy là : "Bánh chưng, bánh đập, bánh gai, bánh tét, bánh gị..."
Tôi lại lầm lũi đi về trong cái tiếng "hôn" thật xa mà nghe ngọt ngào như nhăn chín quê ḿnh. tiếng rao của chị bán chè như câu ḥ bên bờ sông Tiền :
-Ai ăn chè đậu đen, nước dừa, đường cát hôn ?
Và tôi biết ở miệt vườn quê tôi nay đă mọc thêm nhiều hơn những mái nhà mới, tiếng rao có lúc lẫn khuất trong ngày xưa tuổi nhỏ, mà cũng có khi rờn rợn cơi ḷng giữa buổi trưa nay ! Thế mà cũng có người đi bán hàng rong miệt vườn không cất tiếng rao. Đó là những anh, những chị đi bán bong bóng, bán đồ chơi trẻ em... Lỉnh kỉnh trên chiếc xe đạp thôi th́ lủ khủ những món đồ nhựa cùng với mấy gói kẹo me, kẹo bọc đường... Rồi bong bóng bày, giắt suốt từ đàng trước ra sau, che lấp cả chủ hàng.
Tất cả là để có miếng cơm, manh áo, tất cả là để mưu cầu cuộc sống gia đ́nh không nhiều th́ ít cũng được phần tươm tất. Họ chính là những người tự trọng và khiêm tốn trước cuộc đời. Tiếng rao và bước chân họ đă làm xôn xao sự yên tĩnh của miệt vườn, góp phần làm đẹp cuộc sống. Tôi quư trọng họ, quư trọng tiếng rao mời dù rằng không có tiền mua và cũng chẳng có ǵ để bán cho họ. Tôi chỉ cất giữ trong tôi niềm vui ấy trong yên tĩnh miệt vườn. Như tôi đă từng cất giữ tiếng chim rúc rích trên chót đọt cây mận già.