Tàu tên lửa tấn công nhanh đầu tiên của Hải quân Việt Nam đã có. Như vậy trước khi đưa vào biên chế các tàu tên lửa Osa hay Molniya hiện đại hơn th́ Komar chính là nắm đấm thép trên biển của Hải quân Việt Nam.
Lịch sử Hải quân Nhân dân Việt Nam đă ghi nhận, tháng 12/1972, Việt Nam được tiếp nhận 4 tàu chiến cỡ nhỏ Dự án 183R lớp Komar từ Liên Xô. Toàn bộ tàu được biên chế vào Tiểu đoàn 136, Trung đoàn 172 (sau này là Lữ đoàn 172).
Tàu tên lửa Dự án 183R - Komar do Liên Xô thiết kế từ đầu thập niên 1950, nhiệm vụ duy nhất của nó là tấn công tiêu diệt chiến hạm cỡ lớn bằng tên lửa hành tŕnh chống tàu. Đây chính là tàu tên lửa tấn công nhanh đầu tiên trên thế giới.
Kích thước của Komar thuộc hàng bé hạt tiêu với chiều dài 25,4 m; chiều rộng chỗ lớn nhất 6,24 m và mớn nước 1,24 m; lượng giăn nước đầy tải 66,5 tấn. Thủy thủ đoàn 17 người trong đó có 2 sĩ quan.
Nhờ 2 động cơ diesel M-50F công suất 4.800 mă lực mà tàu Komar có thể chạy với vận tốc tối đa 44 hải lư/h, tầm hoạt động 600 hải lư khi chạy với tốc độ kinh tế 32 hải lư/h.
Tàu tên lửa cỡ nhỏ Dự án 183R - Komar của Hải quân Việt Nam. Ảnh: Báo Hải quân Việt Nam.
Hỏa lực chính của tàu Komar gồm 2 đạn tên lửa hành tŕnh đối hạm P-15 Termit (NATO định danh SS-N-2A Styx) trong bệ phóng KT-67 và một tháp pháo 2 ṇng cỡ 25 mm 2M-3M (cơ số 1.000 viên đạn).
Trước khi phóng tên lửa, đài radar điều khiển hỏa lực MR-331 sẽ quét, khóa mục tiêu trước. Theo quy định của Liên Xô, khi phóng đạn P-15 th́ tàu Komar phải chạy tốc độ trên 15 hải lư/h và chỉ bắn được trong điều kiện sóng cấp 4.
Ở pha giữa, tên lửa hành tŕnh bay tự động (cách mặt biển 100 - 300m), pha cuối khi cách mục tiêu 11 km th́ đầu ḍ radar chủ động trên tên lửa sẽ được kích hoạt. Với đầu đạn bán xuyên giáp trọng lượng 500 kg, P-15 Termit có khả năng đánh ch́m tàu chiến cỡ lớn.
Trong tác chiến, tàu Komar có thể độc lập hoặc đi theo đội h́nh cùng tấn công mục tiêu lớn với sự yểm trợ không quân, không ở lại trên biển hơn một ngày để tránh thời tiết xấu.
Biên đội tàu tên lửa Dự án183R Komar của Hải quân Việt Nam trên vịnh Hạ Long. Ảnh: Quân đội nhân dân.
Lần thực chiến đầu tiên của tàu tên lửa Komar Việt Nam diễn ra năm 1972, khi đang hoạt động ngoài khơi vịnh Bắc Bộ, hệ thống tác chiến điện tử AN/WLR-1 trên tuần dương hạm USS Sterett (CG-31) của Mỹ phát hiện tín hiệu radar MR-331 trong chế độ khóa mục tiêu liên tục.
Sau khi hệ thống radar xác định rơ, các sĩ quan điều khiển USS Sterett cho rằng đó là một tàu Komar của Việt Nam và tên lửa P-15 Termit đang tiến đến.
Ngay lập tức, USS Sterett phóng 2 tên lửa đối không tầm trung RIM-2 Terreir đánh chặn. Ít giây sau, mục tiêu biến mất trên màn h́nh radar. Lịch sử hoạt động của USS Sterett ghi nhận, tàu này đánh chặn thành công tên lửa P-15.
Sau này do hạn chế về khả năng hoạt động, hỏa lực tương đối yếu cho nên các tàu Komar đă được cho nghỉ hưu sớm, thế chỗ chúng là lớp Osa cùng Molniya hiện đại hơn nhiều.