Những người đầu tư tiền ảo gần như mất trắng tài sản v́ những kẻ lừa đảo. Những kẻ lừa đảo đă lợi dụng điều ǵ để khiến người đầu tư tiền ảo mất trắng tài sản? Hàng tỷ đô có thể bốc hơi chỉ sau 1 đêm mà không ai biết.
Bitcoin - cái tên này hẳn là bạn đă nghe qua. Nó đại diện cho cơn sốt đầu tư tiền ảo diễn ra mạnh mẽ trong những năm gầy đây, giúp nhiều người kiếm được hàng triệu đô chỉ qua vài ngày. Dù giá trị của tiền ảo đă giảm mạnh hồi cuối năm 2017, nhưng một năm sau lại có dấu hiệu quay trở lại mạnh mẽ và thu hút nhiều nhà đầu tư hơn.
Tuy nhiên có được có mất. Đă có rất nhiều nhà đầu tư tiền ảo mất trắng tiền của họ chỉ sau một đêm, không phải v́ giá trị tiền quay đầu, mà v́ các h́nh thức lừa đảo. Theo thống kê, tổng giá trị các vụ lừa đảo trên thị trường tiền ảo Mỹ trong năm 2018 lên tới 1,7 tỉ USD. Đáng chú ư, con số này cao hơn 2,6 lần so với năm 2017 - thời điểm giá trị của bitcoin đạt đỉnh, chạm mốc 20.000 USD/coin.
Nhưng họ đă bị lừa bằng cách nào, khi nền tảng blockchain của tiền ảo cho phép việc hack rất khó xảy ra? Theo giáo sư Nir Kshetri từ ĐH Bắc Carolina (Hoa Kỳ) - người đă có nhiều năm nghiên cứu về blockchain, tiền ảo và tội phạm công nghệ - th́ việc lừa đảo tiền ảo thực chất rất đa dạng, không chỉ bằng h́nh thức mới mà c̣n qua những cách hết sức "kinh điển" trong giới kinh doanh.
Đánh vào ḷng tham
Theo Kshetri, một trong những cách lừa đảo phổ biến nhất là đánh vào ḷng tham của con người. Họ vẽ ra một viễn cảnh đầu tư đem lại lợi nhuận rất lớn, càng đầu tư nhiều th́ lăi thu được càng cao.
Ví dụ điển h́nh là lừa đảo theo mô h́nh Ponzi - nghĩa là lấy tiền vay để trả lăi cho người khác. Các nhà đầu tư được hứa một mức lăi suất "trên trời" - lên đến 1,2%/ngày, tương đương mỗi tháng lăi 30%, cộng thêm tiền thưởng nếu mời thêm được người tham gia. Tất cả những ǵ phải làm là chuyển số tiền ảo đang nắm giữ vào một chiếc ví điện tử được tên lừa đảo dẫn dụ.
Tất nhiên, mức lăi này sẽ không được trả ngay, mà cần phải đợi một khoảng thời gian (thường là 3 tháng). Trong thời gian ấy, nhà đầu tư sẽ mời thêm người, đồng thời nhận được một khoản tiền nhỏ để xoa dịu. Và khi thời điểm đến, những kẻ lừa đảo sẽ biến mất, và bạn th́ mất trắng.
Chẳng hạn như iCenter (không liên quan đến Apple) - một ứng dụng lừa đảo dạng bot (robot mạng) do một nhóm doanh nghiệp ẩn danh lập ra, với mục đích kêu gọi đầu tư bằng 2 đồng tiền ảo có thật là Bitcoin và Litecoin. Công ty ma này không công bố chi tiết mục đích gọi vốn, nhưng bằng cách nào đó vẫn đảm bảo nhà đầu tư nhận được 1,2% lợi nhuận mỗi ngày.
Con bot được chạy trên nền tảng Telegram, trong đó chúng sẽ liên tục dẫn dụ người mới bằng những tin nhắn hết sức hấp dẫn. Khi bạn quyết định đầu tư, ứng dụng sẽ tự động dẫn bạn đến địa chỉ của một ví điện tử cá nhân để gửi (deposit) tiền ảo vào.
Đa số sau đó cũng quyết định đợi khoảng 99 - 120 ngày nhằm nhận được khoản lợi nhuận lớn. Trong khoảng thời gian này, nhà đầu tư có thể chia sẻ và mời gọi nhiều người khác tham gia để được thưởng thêm. Và rốt cục th́ số tiền ấy chẳng được đầu tư vào đâu cả, chỉ là lừa đảo mà thôi.
Một số tên lừa đảo chọn cách "đánh trực diện" vào các nhà đầu tư. Như những kẻ đứng sau OneCoin đă thu được 3,8 tỉ USD bằng cách thuyết phục các nhà đầu tư tin rằng đồng tiền ảo của chúng là có thật, chuẩn bị lên sàn đến nơi. Tất nhiên, chẳng có tiền ảo nào cả, chỉ có cú lừa là thật thôi.
Những cú lừa khó đoán
Kshetri đề cập đến một công ty lừa đảo khác là Global Trading. Công ty này cho biết họ kiếm lợi nhuận chỉ bằng việc mua đi bán lại: mua tiền ảo lúc rẻ và bán đi lúc tăng giá. Nghe hết sức logic, nhưng thực ra họ chỉ muốn lấy tiền của nhà đầu tư.
Dĩ nhiên, cách lừa đảo của Global Trading cũng không đơn giản như thế. Họ cũng sử dụng bot trên Telegram, cho phép nhà đầu tư truy xuất tài khoản của ḿnh mọi lúc mọi nơi chỉ bằng một câu lệnh. Tiếc là, những thông tin đó đều là... bịa, nên có lúc nhà đầu tư thấy giá trị tài khoản tăng thêm 1% chỉ sau 1h.
Với mức lăi (dù là ảo) như vậy, chẳng trách những phi vụ này nhanh chóng được lan tỏa - tất nhiên là trước khi bị phát hiện. Khi đă có người bị lừa, th́ cú lừa ấy sẽ tồn tại trong một khoảng thời gian và nhanh chóng lan tỏa qua mạng xă hội. Trong đó, những đối tượng đầu tiên được chia sẻ đến sẽ là bạn bè và người thân trong gia đ́nh.
Thậm chí, những công ty lừa đảo c̣n lôi kéo được cả người nổi tiếng. GainBitcoin đă chi tiền để một số ngôi sao Bollywood quảng cáo cho họ. 'The Rock" Dwayne Johnson đă từng xuất hiện với biểu tượng logo của iCenter trên tay, mà không hay biết đó là lừa đảo.
ICO (Initial Coin Offering) có thể hiểu một h́nh thức huy động vốn dành cho các startup mới thành lập. Họ sẽ bán một số lượng cổ phiếu cho các nhà đầu tư (trong trường hợp này là tiền ảo) để đổi lấy các đồng tiền mạnh như bitcoin và ethereum, nhằm tạo tiền đề cho công ty phát triển. Nếu thành công, số tiền ảo nhà đầu tư nắm giữ sẽ tăng giá trị sau đó.
Nhưng tiếc thay, ICO cũng trở thành công cụ để những kẻ lừa đảo lợi dụng. Nhiều công ty chẳng buồn đầu tư blockchain, chỉ cần thuê một văn pḥng đại diện giả, tạo ra giao diện chào bán hào nhoáng một tư, rồi tha hồ kêu gọi ICO.
Năm 2017, làn sóng tiền ảo đă kéo theo vô số các đợt ICO khác nhau xuất hiện. Đến năm 2018, 1000 đồng tiền từng ICO chính thức sập, gây tổn thất ít nhất 100 triệu USD cho các nhà đầu tư.
Nhiều dự án tiền ảo c̣n không có nổi ư tưởng chính chủ. Thống kê cho thấy 15% số này sao chép ư tưởng của các đồng tiền đă thành công, thậm chí đạo luôn văn bản kêu gọi đầu tư.
Tuy vậy, cũng cần phải hiểu rằng tiền ảo vẫn đang được đánh giá là công nghệ của tương lai. Các nhà đầu tư vẫn có thể trông đợi lợi nhuận vào các đồng tiền mới, nhưng trước tiên cần phải hiểu cặn kẽ về chúng. Bản thân tiền ảo cũng là một hệ thống phức tạp, ngay cả với những người đang đứng ra kinh doanh chúng. Nếu không cẩn thận, bạn sẽ trở thành một trong những con mồi bị sập bẫy, toàn bộ tài sản đầu tư mất trắng sau một đêm.