Được coi là trung tâm văn hóa và ngôn ngữ Trung Quốc, nhưng các Học viện Khổng Tử do chính quyền Trung Quốc tài trợ đă vấp phải nhiều chỉ trích tại Mỹ và một số quốc gia khác về mặt trái hoạt động tại đây. Nguyên nhân xuất phát từ sự ḱm hăm quyền tự do ngôn luận, cũng như gia tăng tuyên truyền của Trung Quốc đến các tổ chức học tập.
Ngày càng nhiều Học viện Khổng Tử tại các trường Đại học (ĐH) trên khắp nước Mỹ bị đóng cửa. (Ảnh qua Pinterest)
Trong bối cảnh xuất hiện những quan ngại đe dọa đến quyền tự do học thuật, ngày càng nhiều Học viện Khổng Tử tại các trường Đại học (ĐH) trên khắp nước Mỹ bị đóng cửa.
Kể từ năm 2004, đă có hơn 100 Học viện Khổng Tử được xây dựng tại các trường ĐH trên khắp nước Mỹ. Con số này đă giảm đi trong vài năm gần đây, nhiều trường ĐH đóng cửa Học viện Khổng Tử v́ tai tiếng. Nhưng cũng có nhiều trường ĐH đóng cửa Học viện Khổng Tử v́ một điều khoản trong Đạo luật Ủy quyền Quốc pḥng Quốc gia vào năm 2018. Đạo luật chỉ rơ tất cả những trường ĐH có Học viện Khổng Tử sẽ không được nhận tài trợ từ Lầu Năm Góc.
Theo Hiệp hội học giả quốc gia (NAS), tính đến tháng 5, có 38 trường ĐH ngừng hoạt động hoặc đang trong quá tŕnh ngừng hoạt động Học viện Khổng Tử. Dự đoán đến cuối mùa hè năm nay, sẽ chỉ c̣n 80 Học viện Khổng Tử trên toàn nước Mỹ.
Rachelle Peterson – Giám đốc Hiệp hội học giả quốc gia chia sẻ với Epoch Times qua email: “Các Học viện Khổng Tử mang đến những hạn chế và kiểm soát cho bậc giáo dục đại học tại Mỹ. Những Học viện này vốn mâu thuẫn với quyền tự do trí tuệ mà các bậc cao đẳng và đại học đề ra”.
Những hạn chế và kiểm soát
Bà Peterson cho hay những Học viện Khổng Tử giống như “những bộ dụng cụ học tập” từ chính quyền nhà nước Trung Quốc, cung cấp cho các trường ĐH những giảng viên và lương bổng, tài liệu giảng dạy cũng như các khoản tài trợ để điều hành trung tâm.
Báo cáo của NAS năm 2017 do bà Peterson biên tập đă đề xuất đóng cửa tất cả các Học viện Khổng Tử ở Hoa Kỳ, nhấn mạnh các trung tâm này đang cố tuyên truyền một h́nh ảnh thiện chí của chế độ nhà nước cộng sản.
Cuộc biểu t́nh chống Viện Khổng Tử. (Ảnh qua Viettimes)
“Họ né tránh lịch sử chính trị của Trung Quốc và các vấn đề vi phạm nhân quyền, coi Đài Loan và Tây Tạng là các vùng lănh thổ không thể bàn căi của Trung Quốc, cũng như chỉ giáo dục cho thế hệ sinh viên Mỹ về lịch sử của nhà nước chính quyền”, báo cáo nhấn mạnh.
Các Học viện Khổng Tử được tài trợ và vận hành bởi Trụ sở Hanban, hay c̣n được gọi là Văn pḥng Hội đồng Ngôn ngữ Quốc tế. Đây là một văn pḥng thuộc Bộ giáo dục Trung Quốc.
Năm 2019, tiểu ban Thượng viện Hoa Kỳ báo cáo, kể từ năm 2006 Hanban đă rót hơn 158 triệu đô la Mỹ cho khoảng 100 trường ĐH Mỹ, để các trường này xây dựng Học viện Khổng Tử trong khuôn viên trường. Giai đoạn từ 2008 đến 2016, Hanban tiếp tục chi hơn 2 tỷ đô cho việc xây dựng các Học viện Khổng Tử trong khuôn viên của các trường ĐH trên khắp thế giới.
Báo cáo chỉ ra ngoài bậc giáo dục đại học, c̣n có 512 lớp học Khổng tử hiện đang hoạt động ở các trường từ bậc mầm non đến trung học phổ thông tại Mỹ.
Bản thân các quan chức Trung Quốc đă nhấn mạnh rằng, các Viện Khổng Tử là một ván bài quan trọng thuộc chiến dịch của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) nhằm mở rộng tầm ảnh hưởng toàn cầu.
Năm 2009, cựu lănh đạo cấp cao của ĐCSTQ – Lư Trường Xuân cho biết, các Học viện Khổng Tử là “một phần quan trọng trong chiến dịch xây dựng tuyên truyền nước ngoài của Trung Quốc”.
Trong một lần phát biểu năm 2011, ông đă hết lời khen ngợi những Học viện này là “một thương hiệu đặc trưng để mang nền văn hóa nước nhà ra thế giới”.
“Nó đă góp phần quan trọng trong việc cải thiện quyền lực của chúng tôi. Thương hiệu ‘Khổng Tử’ có một sức hút tự nhiên. Bằng cách tận dụng việc giảng dạy ngôn ngữ Trung Quốc, mọi thứ đều trở nên hợp lư và có logic”, ông phát biểu tại thời điểm đó.
Những điều khoản ràng buộc
Báo cáo của tiểu ban Thượng viện cho thấy, một số hợp đồng giữa Hanban và các trường ĐH tại Mỹ bao gồm các điều khoản được áp dụng thuộc hệ thống luật pháp của cả Trung Quốc và Hoa Kỳ.
Các giảng viên người Trung Quốc bắt buộc phải kư hợp đồng với Hanban, trong đó có điều khoản cho hay hợp đồng sẽ chấm dứt nếu những giảng viên này “vi phạm luật pháp Trung Quốc” và “tham gia vào các hoạt động gây tổn hại lợi ích quốc gia”, hoặc “tham gia vào các tổ chức không hợp pháp”. Các điều khoản cũng yêu cầu những giảng viên phải “bảo vệ lợi ích quốc gia một cách tận tâm” và báo cáo cho Đại sứ Trung Quốc trong ṿng 1 tháng đầu sau khi đặt chân đến Mỹ.
Sonia Zhao, cựu giáo viên người Trung thuộc Học viện Khổng Tử, cô đă trốn sang Canada vào năm 2011. Thời điểm đó Epoch Times đưa tin, trước khi đến Canada, cô Zhao đă phải kư cam kết không được phép tập luyện Pháp Luân Công, một môn thực hành tâm linh bị chính quyền Trung Quốc ngăn cấm và đàn áp. Bản thân cô Zhao cũng là một học viên Pháp Luân Công, nên cô đă kư thỏa thuận v́ sợ rằng nếu từ chối, họ sẽ biết cô là học viên mà bị bắt giữ.
Năm 2013, đại học McMaster trở thành trường đại học đầu tiên ở Bắc Mỹ đóng cửa Học viện Khổng Tử, sau khi Sonia Zhao nộp đơn khiếu nại lên Toà án Nhân quyền Ontario về việc tuyển dụng phân biệt đối xử. Phát ngôn viên của trường đại học sau đó cho biết, quyết định này được đưa ra bởi “các lựa chọn tuyển dụng ở Trung Quốc không được thực hiện theo cách chúng tôi mong muốn”.
Cô Zhao tiết lộ thời điểm trong quá tŕnh đào tạo tại Bắc Kinh, cô và các giảng viên khác được yêu cầu tránh đề cập đến các chủ đề nhạy cảm như vụ thảm sát Thiên An Môn, Tây Tạng, Đài Loan và Pháp Luân Công trong giờ học. Tuy nhiên, nếu một sinh viên cứ xoáy măi vào những vấn đề kể trên, th́ các giảng viên phải trích dẫn câu nói của ĐCSTQ về vấn đề, chẳng hạn như: “Đài Loan là một phần của Trung Quốc, và Tây Tạng đă được chính quyền giải phóng”.
Doris Liu – đạo diễn một bộ phim tài liệu Canada năm 2017 mang tên: “Những điều tạo nên thành công của Khổng Tử”, đă tái hiện lại câu chuyện của giảng viên Sonia Zhao, Doris chia sẻ với Epoch Times rằng, ḍng tiền từ chính quyền Trung Quốc tới các trường ĐH phương Tây có kèm theo “những điều khoản ràng buộc”.
Nữ đạo diễn nhớ lại, bà từng gặp ba đại diện của Viện Khổng Tử tại Đức vào năm 2019. Những người này bảo với bà rằng, một điều khoản bất thành văn để vận hành các Học viện chính là không được thảo luận các vấn đề được ĐCSTQ coi là nhạy cảm trong giờ học.
Yin Xiuli, Giám đốc Học viện Khổng Tử tại Đại học Thành phố New Jersey, đă nói với bà vào năm 2016 rằng, “chúng tôi không được đề cập đến” các vấn đề xoay quanh Đài Loan, Tây Tạng và Pháp Luân Công.
Sự can thiệp của chính quyền Trung Quốc
C̣n có nhiều ví dụ điển h́nh cho thấy các Học viện Khổng Tử can thiệp vào những hoạt động ngoại khóa không thuộc chương tŕnh giảng dạy.
Năm 2004, một vụ bê bối học thuật đă xảy ra, sau khi các cán bộ thuộc Học viện Khổng Tử đánh cắp, và xé nát các trang sách thuộc giáo án chương tŕnh hội thảo nghiên cứu Trung Quốc tại Bồ Đào Nha. Những cán bộ này thực hiện theo chỉ thị của Giám đốc điều hành Học viện Xu Lin, lư do của vụ việc trên là chương tŕnh có tài liệu từ một nhà tài trợ hội thảo khác, là một tổ chức đến từ Đài Loan.
Nhà tổ chức hội nghị đă tuyên bố đây là động thái “can thiệp” đến một cơ quan học thuật độc lập, điều này “hoàn toàn không thể chấp nhận được”.
Năm 2018, buổi công chiếu bộ phim tài liệu của đạo diễn Doris Liu tại ĐH Victoria ở Úc đă bị hủy bỏ, sau khi ban giám hiệu Học viện Khổng Tử của trường báo cáo với nhân viên hành chính rằng, việc công chiếu phim “sẽ gây ra vấn đề cho chúng tôi”, và vấn đề đó liên quan tới quyền lợi của lănh sự quán Trung Quốc.
Giám đốc Cục điều tra liên bang Mỹ – Christopher Wray, đă chỉ ra quan ngại về những hoạt động gây ảnh hưởng của các Học viện Khổng Tử tại Mỹ. Tại một phiên điều trần ở Thượng viện năm 2018, ông đă xác nhận rằng Cục điều tra đang thực hiện theo dơi các Học viện “một cách chặt chẽ và đă tiến hành các bước điều tra phù hợp trong một số trường hợp nhất định”.
Động thái từ chính phủ
Kể từ tháng 7/2019, Bộ Giáo dục Hoa Kỳ đă thực hiện một loạt các cuộc điều tra quỹ tài trợ nước ngoài tại các trường đại học. Động thái này thuộc một phần của kế hoạch mở rộng điều tra những tác động bên ngoài đối với các trường đại học.
Theo luật liên bang, các trường đại học được yêu cầu báo cáo những khoản tài trợ và hợp đồng kư kết lớn hơn 250,000 đô la với bất kỳ cơ sở nước ngoài nào trong một năm vừa qua. Tuy nhiên, báo cáo của tiểu ban Thượng viện cho thấy gần 70% các trường đại học không báo cáo chính xác các khoản tài trợ mà họ nhận được từ các Học viện Khổng Tử.
Động thái của Bộ Giáo dục đă phơi bày ra khoản tiền tài trợ, chưa từng được tiết lộ trước đây lên đến khoảng 6.5 tỷ đô đến từ nhiều quốc gia, trong đó bao gồm Trung Quốc, Qatar và Nga.
Trong báo cáo gửi đến tiểu ban Thượng viện tháng 11/2019, Bộ Giáo dục cho hay, các khoản tài trợ từ nước ngoài được thực hiện nhằm trù hoạch quyền lực mềm, đánh cắp các nghiên cứu nhạy cảm và thực hiện tuyên truyền tại các trường học Mỹ.
Theo báo cáo, các cuộc điều tra cũng tiết lộ rằng một trường đại học có nhiều hợp đồng thỏa thuận với Ủy ban trung ương ĐCSTQ, một trường đại học khác nhận được những khoản tài trợ từ một tổ chức, bị t́nh nghi là đóng vai tṛ hàng đầu cho việc gây ảnh hưởng của nhà nước Trung Quốc, và một trường đại học khác đă nhận tài trợ nghiên cứu từ một công ty đa quốc gia của Trung Quốc, nhằm phát triển công nghệ giám sát.
Trong khi đó, một nhóm các nhà lập pháp Đảng Cộng ḥa, gần đây đă gây sức ép để Bộ trưởng Giáo dục Betsy DeVos, cung cấp thông tin các khoản đầu tư của chính quyền Bắc Kinh vào các trường đại học Mỹ nhằm tiếp tục mục tiêu chiến lược và tuyên truyền của họ. Lá thư từ các nhà lập pháp nhấn mạnh rằng, các Học viện Khổng Tử hoạt động như một phương tiện thúc đẩy tuyên truyền của chính quyền Bắc Kinh tới các sinh viên Mỹ, bên cạnh đó c̣n là “một nơi tập trung các cơ quan t́nh báo Trung Quốc”.
Các nỗ lực ban đầu
Cùng với động thái từ chính phủ, là một phong trào phát triển nhanh chóng do giới sinh viên lănh đạo lên tiếng, phản đối sự xâm nhập của ĐCSTQ vào hệ thống giáo dục đại học Mỹ.
Tuần trước, hàng chục lănh đạo đại diện cho các trường đại học tại hơn 45 tiểu bang, cùng với các tổ chức nhân quyền đại diện cho các cộng đồng người dân Tây Tạng, Hồng Kông và Đài Loan, đă kư một bức thư kêu gọi đóng cửa vĩnh viễn tất cả các Học viện Khổng Tử nằm trong khuôn viên đại học Mỹ.
Lá thư viết: “Các động thái từ ĐCSTQ tạo ra một mối đe dọa to lớn đối với quyền tự do học thuật và nhân phẩm. Chúng ta phải nhận thức rơ ràng được sự khác biệt giữa chế độ nhà nước toàn trị này với người dân Trung Quốc, những người mà chúng ta phải kiên quyết bảo vệ, để họ không phải hứng chịu những hành vi thiếu đạo đức như sự bài ngoại, phân biệt chủng tộc và ḷng thù hận”.
Bức thư được viết nên bởi tổ chức phi lợi nhuận mới thành lập – Athenai Institute. Giám đốc kiêm nhà đồng sáng lập tổ chức Rory O’Connor đă chia sẻ với Epoch Times rằng, tổ chức này được thành lập sau khi một nhóm sinh viên đại học muốn đứng lên chống lại “sự xâm phạm chưa từng xảy ra trước đây”, đến từ ĐCSTQ đối với quyền lợi của sinh viên và quyền tự do học thuật.
Ông O’Connor cho hay tổ chức đă thu hút được sự chú ư từ công chúng kể từ khi công bố lá thư, và đă lên kế hoạch ra mắt 25 chương trong thời gian tới.
“Thế hệ chúng tôi đă được chứng kiến những nhà cầm quyền thực hiện các hành vi sai trái, thông qua vi phạm nguyên tắc hay bằng bất kỳ h́nh thức nào, và chúng tôi sẽ không làm làm ngơ trước những người đang phải chịu đựng và bị đàn áp bởi ĐCSTQ tài phiệt, phát xít”, ông O’Connor chia sẻ.
VietBF@sưu tập