Người có đạo đức cao thượng không bao giờ kể công. Điều này là khẳng định. Từ xưa đến nay, từ cổ chí kim điều này là chân lư.
Đối với những bậc quân tử đạo đức cao thượng thời xưa, khiêm tốn không kể công là một mỹ đức mà họ tôn sùng, cũng là điều mà họ luôn hướng đến trong suốt cuộc đời. Họ không v́ theo đuổi công danh lợi lộc mà mua danh chuộc tiếng, không công nhận lộc, làm điều trái với lương tri.
Cho dù là xă hội xưa hay xă hội nay, một người có thể buông tư tâm mà thành tựu đại nghĩa, thành tựu người khác, tận trách nhiệm mà không kể công th́ đều là những người đáng kính. Nhưng trong xă hội ngày nay, có lẽ những người như vậy đă không c̣n nhiều nữa. Thậm chí, nếu một người có công mà khiêm tốn không nhận c̣n bị người khác cho là ngốc nghếch, bị châm biếm chế giễu. Điều này thực sự là trái ngược hẳn với những người có đức hạnh cao thượng thời xưa, họ luôn kiên tŕ giữ vững đạo lư: “Tận trách nhiệm mà không kể công”. Trong sử sách ghi chép lại không ít người như vậy.
Trong sách “Hán Thư. Bính Cát” có ghi chép: Bính Cát là người nước Lỗ thời Tây Hán. Ông là người phúc hậu, hiểu biết đại nghĩa, có công nhưng không phô trương.
Lúc Hán Vũ Đế Lưu Triệt tuổi già, trong cung xảy ra vụ án oan vu khống hăm hại Thái tử Lưu Cứ, thê thiếp và con cái của Thái tử đều bị liên lụy. Cháu nội của Thái tử vừa mới chào đời được mấy tháng cũng bị giam vào trong ngục.
Bính Cát tham gia thẩm tra xử lư vụ án này, trong ḷng biết Thái tử bị oan, v́ thế mấy lần tấu tŕnh lên Hoàng thượng rằng vụ án này chứng cớ không đủ, đều bị Vũ đế mắng nhiếc. Ông thương xót cháu chắt của Hoàng tộc không có ai chăm sóc, bèn đặc biệt tuyển chọn và phái một cô gái trung hậu cẩn thận vào bảo hộ và dưỡng dục. Ông cũng hàng ngày luôn vào ngục thăm nom nhà Thái tử.
Bạn bè của Bính Cát sợ ông v́ thế mà chuốc tai họa nên nhiều lần khuyên ông rằng: “Vụ án Thái tử chính do Hoàng thượng khâm định, tránh đi c̣n không kịp, ông việc ǵ phải biện bạch, việc ǵ phải quan tâm đến thế? Ông không nghĩ tới việc bị nghi ngờ là thông đồng với Thái tử sao?”
Bính Cát lại kiên định nói: “Làm người không thể không giảng nhân đức, vốn là án oan, huống hồ chắt của Hoàng thượng vẫn c̣n là một đứa bé sơ sinh. Nó có tội t́nh ǵ? Tôi không đành ḷng mới làm như vậy, làm người không thể đánh mất lương tâm của ḿnh”.
Sau này Hán Vũ Đế lâm bệnh, lại nghe lời đồn đại nói rằng trong nhà ngục ở Trường An có khí Thiên tử bốc lên. Hán Vũ Đế vừa sợ vừa giận liền hạ chiếu đem toàn bộ phạm nhân tội lớn tội nhỏ ở Trường An đồng loạt xử tử. Sứ thần suốt mấy đêm liền đến nhà ngục nơi giam cầm chắt của Hoàng đế, Bính Cát đều không để sứ thần vào. Bính Cát tức giận nói: “Người vô tội không đáng phải chết, hơn nữa lại là một đứa bé như thế này. Ta sẽ không để cho các người làm như vậy”.
Sứ thần thấy thế nói: “Đây là chỉ ư của Hoàng thượng, ngươi dám kháng chỉ không tuân mệnh? Ngươi thật là kẻ ngu xuẩn!”
Bính Cát thề sống chết kháng cự sứ thần. Ông kiên quyết nói: “Ta không phải là kẻ bất trí, làm như vậy chỉ v́ bảo toàn danh tiếng và tính mạng đứa chắt của Hoàng thượng và những người vô tội. Việc cấp bách như thế này, ta nếu có chút tư tâm, sai lầm to lớn sẽ không cách nào văn hồi được nữa”.
Sứ thần không thể vào được, chỉ c̣n cách trở về báo lên Hán Vũ Đế. Hán Vũ Đế nghe xong cũng vừa hay tỉnh ngộ, không truy cứu tội kháng chỉ của Bính Cát, mà c̣n đại xá cho thiên hạ. Những phạm nhân do Bính Cát quản lư nhờ có ông đều được may mắn sống sót.
Sau khi Hán Vũ Đế qua đời, con trai thứ 6 của ông lên kế vị, trị v́ 13 năm th́ băng hà. Cháu lên kế vị được mấy năm th́ bị phế. Sau đó th́ đứa bé mà Bính Cát bảo vệ năm xưa lên ngôi, đây chính là Hán Tuyên Đế. Nhưng Bính Cát chẳng hề đề cập đến ân đức ngày trước của ḿnh đối với vua.
Sau này người khác kể công nuôi dưỡng Hán Tuyên Đế, Bính Cát cũng nhân đó thành thực tấu lên việc làm của họ, nhưng giấu đi việc tốt ḿnh làm. Hán Tuyên Đế thông qua một vị quan mà biết được ân đức của Bính Cát, hết sức cảm động, kính trọng phong Bính Cát làm Bác Dương Hầu.
Lúc ấy chính là khi Bính Cát đang trong cơn bệnh nặng nên Hán Tuyên Đế vô cùng lo lắng. Đại thần Hạ Hầu Thắng tinh thông những việc cát hung thiện ác và âm dương ngũ hành, bèn tâu: “Thần nghe nói những người có đức âm thầm làm việc tốt, chắc chắn sẽ được hưởng phúc lạc cùng với con cháu, hôm nay Bính Cát được hưởng thiện báo, bệnh tật sẽ chóng qua khỏi, xin bệ hạ yên tâm“. Không lâu sau quả nhiên Bính Cát khỏi hẳn, thụ phong Bác Dương Hầu, làm Thừa tướng, người đời xưng ông là Hiền tướng.
Câu chuyện Bính Cát nhân hậu, tận trách nhiệm, không tính công không kể thưởng được lưu danh sử sách không chỉ phản ánh đạo đức cao thượng của người xưa mà c̣n là tấm gương đáng để người thời nay học tập noi theo.
VietBF@ sưu tầm.