Ải Chi Lăng.
Ai cũng biết đây là nơi Liễu Thăng bị chém đầu, dấu ấn quyết định cho chiến thắng Lam Sơn.
Câu hỏi: ai là người chém Liễu Thăng?
Hỏi 100 học sinh th́ 99 em trả lời là Lê Lợi.
Đặc thù dạy lịch sử Việt Nam cái ǵ cũng để công lao vào cho một người. Đó không chỉ sai về khoa học lịch sử, mà c̣n sai về kiến thức, cũng khiến bao người đă khuất chạnh ḷng về những ǵ làm được rồi trôi xuôi theo ḍng thời gian.
Câu trả lời: người chém Liễu Thăng trong trận này chính là Lê Sát. Ông là người tổ chức phục kích, là người truy đuổi, là người xông pha chém tướng. Lê Quư Đôn khi đánh giá trận này gọi "công ông đứng đầu các tướng."
//
Chuyện vui chưa hết !
Ḥa b́nh lập lại, Lê Lợi lên ngôi. Ngài phong tước cho những người đă ở bên ḿnh từ những ngày đầu, những người lập công lớn. Lê Sát là người thuộc nhóm đầu trong những khai quốc công thần ấy.
Lê Lợi có hai người con. Hoàng tử trưởng tên là Lê Tư Tề, thứ đến là Lê Nguyên Long. Lê Tư Tề ở bên cha từ khởi nghĩa Lam Sơn, được phong quân vương và sớm nối ngôi.
Nhưng, một vụ tranh đoạt trong hậu cung đă xảy ra ngay sau đó. Đẩy Lê Tư Tề vào thế bị phế, đưa Lê Nguyên Long lên làm thái tử.
Lê Nguyên Long chính là vua Lê Thái Tông - người chết trong vụ án Lê Chi Viên.
C̣n vị đại thần đóng vai tṛ quyết định trong việc đưa bàn cờ ngả về phía Nguyên Long chính là người đă chém Liễu Thăng năm nào ở Ải Chi Lăng: đại tư đồ Lê Sát. Khi Lê Thái Tông lật được anh ḿnh và lên vị trí cửu ngũ chí tôn, quyền lực Lê Sát lên đến tột đỉnh.
//
"Ai công hầu, ai khanh tướng, ṿng trần ai, ai dễ biết ai."
Lê Sát trở thành cố mệnh phụ chính đời vua Lê Thái Tông, giữ chức thủ tướng (viết tắt của "thủ tịch tể tướng" - chỉ người có chức vị cao nhất trong các tể tướng), nắm quyền cao nhất trong triều. Nhưng trong triều lúc này lại như một nồi lẩu thập cẩm bởi cuộc tranh giành quyền lực giữa lớp "Sĩ phu quư tộc" và lớp "Cựu thần Lũng Nhai". Nguyên nhân là v́ khi Lê Lợi để giành được thiên hạ, ông đă dung ḥa giữa lớp "Cựu thần Lũng Nhai" là những anh em huynh đệ vơ tướng đă ở bên ḿnh từ những ngày đầu đó là Lê Sát, Lê Ngân (sắp bị giết)... với lớp "Sĩ phu quư tộc" là những Nguyễn Trăi (sắp bị giết) hay Trần Nguyên Hăn (đă bị giết).
Khi ḥa b́nh lập lại, người ta cần tri thức có tŕnh độ để quản lư đất nước, chứ không cần người giỏi vơ nhưng vô mưu. Lớp "Lũng Nhai" từng vào sinh ra tử lại bi phẫn bởi công lao của ḿnh đang không được vua mới xem trọng. Cuối cùng mâu thuẫn với lớp "sĩ phu" hay chữ.
Lê Sát khi lên vị trí cao, nói dễ nghe th́ là tính cương liệt c̣n nói khó nghe th́ nông cạn. Dưới giết công thần, trên át vua nhỏ. Nhưng Lê Thái Tông đâu phải củ khoai, củ sắn. Người ta là giống rồng chứ đâu phải là thứ b́nh phàm mà đi điều khiển. Năm 1437, bằng các bước đi thông minh sau khi thu quyền lực về cho bản thân và lợi dụng phe "sĩ tộc", vua ép được Lê Sát thắt cổ tự tử.
1427-1437: Lê Sát chết, đúng 10 năm ngày ông chém Liễu Thăng trên Ải Chi Lăng.
"Thế Chiến Quốc, thế Xuân Thu, gặp thời thế, thế thời phải thế"
//
Chưa hết: 5 năm sau, Lê Thái Tông vi hành, ghé ngang Lệ Chi Viên. Phần c̣n lại, như chúng ta hay nói: thuộc về lịch sử.
Vụ án thảm khốc bắt đầu từ đó với cái chết của Nguyễn Trăi. Nhưng tất cả đă được đơm mùi từ trước đó rất lâu rồi...
Kể đến đây xin tạm dừng, kể hết th́ chiều nay tôi biết nói ǵ ở @Sử Talk. Chỉ là muốn nói với các bạn rằng:Sử Việt ta hay lắm. Chỉ do chúng ta không biết đào cái hay mà thôi.