Trump mới đây cho biết ông không hứa rời Nhà Trắng trong ḥa b́nh nếu thất cử, làm dấy lên lo ngại Mỹ rơi vào khủng hoảng hậu bầu cử.
Khi ngày bầu cử tổng thống năm 2016 càng tới gần, các phát biểu của ứng viên Donald Trump khi đó ngày càng gây tranh căi. Ông tuyên bố chỉ có cuộc bỏ phiếu gian lận mới có thể khiến ông thất cử. Trong ṿng tranh luận trực tiếp thứ ba, Trump được hỏi liệu ông có chấp nhận kết quả của cuộc bỏ phiếu này nếu thua Hillary Clinton hay không.
"Tôi sẽ xem xét vào lúc đó. Tôi không thể nói bất cứ điều ǵ lúc này. Tôi sẽ xem xét nó vào thời điểm đó. Điều tôi đă thấy thật sự rất tệ", Trump nói.
Câu trả lời của Trump lúc đó khiến nhiều người lo ngại kịch bản ông có thể từ chối chấp nhận kết quả bầu cử nếu thua ứng viên Clinton, khi trước đó thường xuyên cáo buộc quá tŕnh bầu cử Mỹ có nhiều gian lận.
Tuy nhiên, Trump đă thắng cử và điều mà nhiều người lo ngại không xảy ra. Ngay sau khi có kết quả kiểm phiếu ở những bang chủ chốt, bà Clinton đă thừa nhận thua cuộc và gọi điện chúc mừng Trump.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (giữa) tại cuộc họp báo ở Nhà Trắng hôm 23/9. Ảnh: NYTimes.
Khi bầu cử tổng thống Mỹ 2020 chưa đầy 2 tháng nữa sẽ diễn ra, nhiều người lại một lần nữa nghĩ tới khả năng Trump từ chối chuyển giao quyền lực nếu thất cử. Trong cuộc họp báo ngày 23/9, Tổng thống Mỹ đă được yêu cầu giải đáp lo ngại này.
"Ngài Tổng thống, nếu ông thắng, ḥa hoặc thua trong cuộc bầu cử này, ông có cam kết chuyển giao quyền lực một cách ḥa b́nh sau khi có kết quả không?", một phóng viên đặt câu hỏi.
Trump không đưa ra lời cam kết, thay vào đó, ông nói rằng "chúng ta phải xem điều ǵ sẽ xảy ra". "Các bạn biết rằng tôi đă phàn nàn rất nhiều về các lá phiếu. Và các lá phiếu đó là một thảm họa", Tổng thống Mỹ nói, dường như đề cập tới h́nh thức bỏ phiếu qua thư, phương pháp mà ông luôn cáo buộc tiềm ẩn nhiều gian lận.
Trump cũng nói rằng Mỹ sẽ không chứng kiến một cuộc chuyển giao quyền lực mà chỉ có "sự tiếp nối quyền lực", như ngầm khẳng định ông sẽ không thua trong cuộc đua vào Nhà Trắng với ứng viên Joe Biden.
Câu trả lời của Trump khiến nhiều người không khỏi lo lắng tự hỏi điều ǵ sẽ xảy ra nếu ông từ chối rời Nhà Trắng. Thượng nghị sĩ Bernie Sanders trong bài phỏng vấn qua điện thoại trước đó cảnh báo Mỹ có thể đối mặt "kịch bản ác mộng" nếu Trump vẫn tuyên bố thắng cử và từ chối rời nhiệm sở ngay cả khi thua Joe Biden.
"Chúng ta đang sống trong thời khắc nguy hiểm chưa từng có, hay có thể nói là cực kỳ nguy hiểm, trong lịch sử Mỹ", Sanders nói. "Điều đó sẽ quyết định liệu nước Mỹ có thể tiếp tục là một nền dân chủ và một đất nước hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật hay không".
Thượng nghị sĩ Sanders cho biết ông sẽ dành thời gian c̣n lại trước ngày bầu cử để kêu gọi đất nước, cả phe Dân chủ và Cộng ḥa, "làm mọi thứ có thể để ngăn chặn điều này xảy ra".
Giới phân tích cho rằng nếu giành chiến thắng "không thể tranh căi" trong cuộc bầu cử, Biden hoàn toàn có thể yêu cầu Sở Mật vụ đưa Trump rời Pḥng Bầu dục nếu cần thiết. Nhưng do hệ thống bầu cử Mỹ rất phức tạp, một chính trị gia có rất nhiều con đường để từ chối rời nhiệm sở.
"Mối lo thực tế là Tổng thống Mỹ sẽ kết hợp nhiều chiến lược hùng biện và kiện tụng để ngăn cản kiểm phiếu hoặc công nhận kết quả bầu cử", Aziz Huq, giáo sư luật hiến pháp tại Đại học Chicago, nói. "Bởi Mỹ có hệ thống bầu cử phi tập trung, trong đó việc quản lư bầu cử do các bang phụ trách, nên tồn tại rất nhiều điểm yếu".
Quá tŕnh tổng hợp phiếu bầu được thực hiện thông qua các nhánh chính trị của chính quyền bang. Tại nhiều bang, nhiệm vụ điều hành bầu cử do chính trị gia dân cử phụ trách.
"Kiện tụng, tranh chấp và nỗ lực tŕ hoăn quá tŕnh kiểm phiếu công bằng và đầy đủ là những điều tôi nghĩ sẽ xảy ra", Huq nói. "Tổng thống không có quyền ra sắc lệnh. Nó phức tạp hơn nhiều".
Tuy nhiên, giáo sư Huq cho rằng để tuyên bố ḿnh thắng cử dù kết quả kiểm phiếu trái ngược, Trump cần có sự hợp tác của giới chức các bang và cả các thành viên đảng Cộng ḥa. Nhưng nhiều thành viên chủ chốt của đảng Cộng ḥa đă thẳng thừng bác bỏ kịch bản này.
"Chuyển giao quyền lực trong ḥa b́nh là điều cơ bản của nền dân chủ", thượng nghị sĩ đảng Cộng ḥa Mitt Romney nói sau b́nh luận của Trump. "Bất kỳ ư tưởng nào cho rằng một tổng thống có thể không cần tôn trọng việc duy tŕ Hiến pháp đều là điều không tưởng và không thể chấp nhận".
Lănh đạo phe Cộng ḥa tại Thượng viện Mitch McConnell cũng khẳng định quá tŕnh chuyển giao quyền lực sẽ được thực hiện một cách trật tự như những ǵ đă diễn ra 4 năm một lần kể từ năm 1792 và "người chiến thắng trong cuộc bầu cử ngày 3/11 sẽ nhậm chức vào ngày 20/1".
Tuy vậy, lo ngại về các rủi ro có thể xảy ra hậu bầu cử, nhóm chuyển giao quyền lực của ứng viên Dân chủ Joe Biden đang gấp rút chuẩn bị mọi kịch bản.
"Chúng tôi đang chuẩn bị cho quá tŕnh chuyển giao quyền lực trong bối cảnh khủng hoảng y tế toàn cầu và nền kinh tế suy thoái", Ted Kaufman, cựu thượng nghị sĩ Delaware và là đồng chủ tịch nhóm chuyển giao của Biden, nói. "Đây là một quá tŕnh khác hẳn mọi lần và đội ngũ được thành lập sẽ giúp ông Biden ứng phó với các thách thức khẩn cấp mà đất nước chúng tôi phải đối mặt trong ngày đầu tiên".
Một trong những nguy cơ được nhóm chuyển giao quyền lực của Biden quan tâm nhất là sự thiếu chắc chắn về kết quả bầu cử và nếu trong trường hợp Trump thua, liệu ông có chấp nhận bàn giao lại Nhà Trắng, hay sẽ để đất nước rơi vào khủng hoảng v́ từ chối rời đi.
Lịch sử Mỹ từng chứng kiến những lần chuyển giao quyền lực trong căng thẳng, trong đó có lần George W. Bush tiếp quản Nhà Trắng sau tổng thống Bill Clinton. Nhân viên của tổng thống Bush khi đó phát hiện tất cả chữ W trên bàn phím máy tính ở Nhà Trắng đều biến mất.
Tuyên bố của Trump về việc không cam kết rời Nhà Trắng trong ḥa b́nh càng khiến nhóm chuyển giao quyền lực của Biden thêm lo lắng. "Tôi nghĩ tất cả mọi người đều hy vọng rằng tinh thần của những lần chuyển giao quyền lực trước đây sẽ được duy tŕ", Mike Leavitt, cựu thống đốc Utah và từng là người đứng đầu nhóm chuyển giao quyền lực của Mitt Romney, ứng viên đảng Cộng ḥa năm 2012, nói.
Để chuẩn bị tốt nhất cho các kịch bản, nhóm chuyển giao của Biden đă đặt mục tiêu gây quỹ khoảng 7-10 triệu USD, ngân sách nhiều hơn hẳn các nhóm chuyển giao quyền lực trong quá khứ, theo Politico. Nhóm cũng dự kiến xây dựng đội ngũ nhân viên lên tới 350 người cho tới thời điểm diễn ra lễ tuyên thệ nhậm chức nếu Biden thắng cử.
Nhóm đă tập hợp nhiều chính trị gia, của cả Dân chủ và Cộng ḥa, cũng như những người từng góp mặt trong các nhóm chuyển giao trước đây, nhằm tăng cường sự đa dạng về tư tưởng và khả năng lănh đạo.
Trong cuộc phỏng vấn hồi tháng 6, Biden cũng từng bày tỏ lo ngại về khả năng Trump "đánh cắp" cuộc bầu cử bằng cách gian lận. Để ngăn nguy cơ này, ông cho biết đảng Dân chủ sẽ bố trí người giám sát tại địa điểm bỏ phiếu của các bang. Ngoài ra, Biden cũng lạc quan cho rằng quân đội Mỹ sẽ can thiệp nếu Trump từ chối kết quả bầu cử.
"Tôi hoàn toàn tin tưởng rằng họ sẽ áp giải ông ấy khỏi Nhà Trắng với sự nhanh gọn tuyệt vời", Biden nói.