Trả súng đạn này
Tôi có thể ngồi đồng cả ngày trên mạng, nhảy tường lửa, đọc tài liệu, đọc báo nhăng nhít, nhưng chưa bao giờ xem/nghe trọn một chương tŕnh ca nhạc, dù là ở nhà hay trên những chuyến xe đ̣ đường dài. Xem không trọn chỉ v́ ngủ… gật, đúng hơn, tŕnh độ thưởng thức của tôi chỉ tới cỡ đó. Vậy mà chiều nay tôi đă xem trọn một chương tŕnh ca nhạc.
“….Trả súng đạn này, khi sạch nợ sông núi rồi
Anh trở về quê, trở về quê, t́m tuổi thơ mất nơi nao…”
(Một mai giă từ vũ khí – Trịnh Lâm Ngân)
Ở Việt Nam, các DVD ca nhạc hải ngoại Thuư Nga, Vân Sơn,… dễ kiếm, nhưng Asia th́ khó. Asia “phản động” lắm, lỡ bị phát hiện, sẽ bị tịch thu cả xe, hết đường sống, những người bán DVD dạo nói thế.
Nhưng bây giờ, chỉ cần 1 media hub, người ta có thể tải từ internet đủ loại chương tŕnh giải trí để xem qua TV. Ngủ gật cũng sướng như ăn vụng. Thỉnh thoảng tôi cũng click đại một liveshow nào đó để ru ḿnh ngủ…gật. Và chiều nay, tôi muốn ngủ gật với Asia, để xem “phản động” tới đâu. Tôi chọn chủ đề “55 năm nh́n lại” v́ đoán là nói miền Nam từ thời di cư 54.
Không chỉ là chương tŕnh ca nhạc, mà đan xen vào đó là những thước phim tài liệu, những h́nh ảnh năm xưa, khỏi cần thuyết minh, tôi cũng nhớ ra gần hết. Chuyện hôm nay mau quên, chứ chuyện ngày xưa th́ nhớ dai lắm. Con tàu há mồm “Passage to freedom”, Đệ I, đệ II Cộng hoà, kinh tế, giáo dục, văn hoá, mùa hè đỏ lửa, đại lộ kinh hoàng… Mọi thứ như mới đâu đây, tưởng như chạm tay vào được. Hai mươi năm trước, cha bỏ xứ ra đi. Hai mươi năm sau, con bỏ nước ra đi. Bỏ đi không đành, con ngu hơn cha, nên bây giờ mới ngồi lẩn thẩn.
Nhiều bản nhạc từ lâu lắm rồi, bây giờ mới nghe lại. Nghe lại mà có thể hát theo trong đầu được. Những ca khúc thanh b́nh thưở xưa đó, ngày trước nghe hờ hững, bây giờ lại thấy hay. Dĩ văng sao êm đềm quá! Chưa bao giờ tôi nghe “Một mai giă từ vũ khí” với một cảm xúc ngậm ngùi như thế, như nuốt từng lời ca tiếng nhạc vào tim óc.
Chương tŕnh này cũng khéo “dụ” được bà Dương Nguyệt Ánh làm MC. Cho dù là kịch bản đi nữa, th́ MC Dương Nguyệt Ánh giống như nhà toán học có khiếu làm thơ: ngôn ngữ chắc nịch và giọng nói biểu cảm.
Tôi cũng lần đầu nh́n lại nhiều khuôn mặt ca sĩ quen thuộc. Cận cảnh mới thấy thời gian nghiệt ngă. Son phấn không thể cứu văn, kỹ thuật âm thanh cũng phải bó tay. Khi giọng hát vút lên đuối hơi, những đường gân hiện trên cổ thấy rơ. Con tằm đang nhả những sợi tơ cuối cùng cho đời…
Tôi đọc đâu đó, có lần y sĩ ca sĩ Trung Chỉnh phải nhảy trực thăng xuống vùng chiến sự để cấp cứu. Ông nhảy thoát được, nhưng túi đồ nghề thuốc men bị bắn bể. Ông y sĩ đành lấy tiếng hát thay thuốc men để làm dịu cơn đau của thương binh. Chuyện thật bao nhiêu phần trăm không rơ, nhưng sao thấy thiệt đậm “chất người” giữa làn ranh sống chết.
Thời gian cứ thế trôi ngược theo h́nh ảnh và âm thanh…
Những ngày sau 75, nếu chết chưa chắc là hết, th́ sau khi chết, tôi sẽ không quên được cảnh tượng các em thiếu niên đi tịch thu sách vở “đồi truỵ phản động”, quẳng rầm rầm lên xe ba gác, như chuyển hết căm thù vào đó, vừa quăng vừa dạy đời người lớn.
Hai mươi năm sau, tôi sống lại cảm giác này khi đọc “Sống và chết ở Thượng Hải” của Trịnh Niệm. Người đàn bà cứng cỏi này, dù bị áp lực, ngược đăi tới đâu, cũng nhất định không nhận tội “phản động”, nhưng đă phải cuống quưt van nài bọn Hồng vệ binh, xin hăy tịch thu hết bộ sưu tập đồ cổ tranh quư của bà, nhưng đừng đập phá, dày xéo chúng. Cái cảm giác lạnh buốt chạy dọc theo sống lưng…
Vài năm trước, một đạo diễn trẻ, bà Lê Phong Lan làm bộ phim tài liệu để chứng minh thảm sát Mậu Thân ở Huế chỉ là xuyên tạc. Và mới đây, phó giáo sư tiến sĩ sử học Vũ Quang Hiển, trả lời phỏng vấn đài BBC: làm ǵ có chuyện ngược đăi tù đày những người thua cuộc sau 75, chỉ là tập trung học tập cải tạo cho thông đường lối chính sách, thế thôi.
Nhiều người hải ngoại phản ứng gay gắt. Tôi th́ quen rồi. Những điều “vẫn thế” như bao điều “vẫn thế” ở đất nước này. Trước họ c̣n những G. Porter (Mỹ) chứng minh (bằng cách “chặt chém” số liệu của người khác) rằng, thảm sát Mậu Thân chỉ là chuyện bôi nhọ. Lùi lại hơn chục năm, vị giáo sư này cũng cho rằng, xử chết “quá tay” trong cải cách ruộng đất ở miền Bắc cũng là chuyện bôi nhọ luôn. Nhà báo W.Burchett (Úc) đă từng “đi dạo” ở Củ Chi thập niên 60 để viết b́nh luận, cũng lại là người hết lời ca tụng “Bước đại nhảy vọt” và “Đại cách mạng văn hoá” của Mao Trạch Đông. Thế đấy!
Tôi phục họ. Bước ra khỏi ranh giới của nhân cách đâu phải ai cũng dám làm.
Lịch sử có thể được nh́n dưới nhiều góc cạnh khác nhau, nhưng sự thật lịch sử th́ chỉ có một. Nhân chứng c̣n đó, và lịch sử vẫn c̣n đó.
Bây giờ, những ngày cuối tháng tư này, nơi đây đốt pháo hoa ăn mừng. Bên kia cúi đầu tưởng niệm. Triệu người vui, triệu người buồn. Vui nhiều kiểu, mà buồn chỉ một kiểu. Vui v́ tự hào là người chiến thắng. Buồn th́ chưa chắc đă v́ chiến bại, mà hậu quả chiến bại th́ đúng hơn. Bốn mươi năm rồi chứ đâu ngắn ngủi. Về kinh tế, chỉ cần nh́n qua các nước lân cận cũng đủ thở dài rồi. Giáo dục thúc đẩy bản năng nhiều hơn, cướp giựt chợ hoa, leo rào bơi miễn phí,… Mỗi năm khoảng 5.000 phụ nữ Việt bị đưa qua Malasia và Singapore bán dâm. Đó là con số chính thức, thực tế nhiều hơn. Và đó cũng chỉ mới nói đến 2 thị trường, c̣n Campuchia, Thái Lan, và nhất là Trung Quốc c̣n khủng nữa.
Nhưng cũng có những niềm vui vô tư v́ “ngày giải phóng” là ngày nghỉ dài, đi chơi thoả thích. Rồi cũng có những nỗi buồn lẩm cẩm với quá khứ, nằm nhà nghe nhạc. Vui buồn, hiểu theo nghĩa tuyệt đối, th́ mỗi năm sẽ thêm triệu triệu người vui. C̣n buồn, th́ vài ngàn, vài trăm, rồi vài chục, chỉ c̣n tí tẹo. Đất nước có chỉ số hạnh phúc cao là thế. Ngẫm lại mới thấy hội chứng Stockholm sao thiệt éo le !
*
Vậy mà 40 năm trôi qua rồi. Chiều nay t́nh cờ xem “55 năm nh́n lại”, đôi khi phải bám chặt tay vào thành ghế… Biết bao tâm tư chất chứa, cũng muốn một lần trải ḷng, nhưng rồi lại thấy, bà Dương Nguyệt Ánh đă “giành” nói hết cả rồi, nói từ 5 -6 năm trước, nói ngắn, gọn và đủ, nói cả những điều nhỏ nhặt mà lịch sử đă quên, đang quên và có lẽ cũng sẽ quên luôn: “Người lính ra trận với vũ khí kém cơi. Lỡ thua th́ bị chê bai, nhưng nếu thắng th́ chỉ những người bạn lớn được nói đến”. Tủi quá! Xin cám ơn bà.
Đă “sạch nợ sông núi rồi”. Mệnh Trời bắt thế, chỉ là lực bất ṭng tâm thôi. Đâu cần phải đấm ngực mea culpa…mea culpa. Cái đó nên dành cho những chính khách salon, những trí thức ba rọi. Sự thật là sự thật. Người lính bên nào lại chẳng đau, mỗi bên đau mỗi kiểu. Cuộc chiến tàn rồi. Ván cờ thế bày ra, không có cửa cho những tay chơi cờ thí chốt.
Tháng tư nào trời chẳng mưa. Quá khứ đâu dễ ǵ quên được. Hai mươi năm đau thương của chiến cuộc, cũng may mắn có được những năm tháng b́nh yên. Rồi thêm bốn mươi năm nữa, học được biết bao chuyện tṛ đời,… Nhưng vẫn c̣n sót lại đâu đó chút t́nh người, phải thế không?
Xin kết thúc bài viết bằng lời nhạc: “… Xin cám ơn, xin cám ơn… người nằm xuống…”
Vũ Thế Thành