8/13/19
(Bloomberg) – Ngay cả trước cuộc chiến thương mại, kế hoạch biến Trung Quốc thành một trong những nền kinh tế tiên tiến nhất thế giới vào năm 2050 của Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận B́nh đă là một kế hoạch cực ḱ tham vọng.
Tầm nh́n lớn của Tập bây giờ trông có vẻ khao khát hơn Khi áp lực gia tăng từ Donald Trump làm tăng thêm hàng loạt thách thức cơ cấu đối với nền kinh tế 14 ngh́n tỷ đô la của Trung Quốc – bao gồm mức nợ kỷ lục, ô nhiễm tràn lan và dân số già – nguy cơ là nước này bị mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung b́nh trước khi có thể vươn tới tầm giàu có.
Các nhà kinh tế cho rằng chính phủ của Tập có thể tránh được số phận đó bằng cách thúc đẩy tiêu dùng trong nước, tự do hóa thị trường và tăng sức mạnh công nghệ của đất nước. Nhưng nó sẽ không dễ dàng. Chỉ có 5 quốc gia đang phát triển đă thực hiện quá tŕnh chuyển đổi sang vị thế quốc gia tiên tiến trong khi vẫn duy tŕ mức tăng trưởng cao kể từ năm 1960, theo Michael Spence, người đoạt giải Nobel, giáo sư tại Trường Kinh doanh Stern của Đại học New York.
“Trung Quốc đang cố gắng thực hiện mục tiêu của ḿnh trong khi vẫn đang chịu áp lực từ Mỹ, điều đó khiến thách thức đối với Bắc Kinh c̣n phức tạp hơn nữa,” ông Andrew Polk, đồng sáng lập cơ quan nghiên cứu Trivium ở Bắc Kinh, cho biết.
“Nhưng rơ ràng Mỹ đă đốt một ngọn lửa động lực cho Trung Quốc. Nếu sau này Trung Quốc thực sự thành công, chúng ta có thể học hỏi từ ngay khoảnh khắc hiện tại bởi động lực thực sự có thể thúc đẩy một quốc gia đạt được những thành tựu to lớn.”
Quỹ Tiền tệ Quốc tế nhấn mạnh thách thức của Chủ tịch Tập Cận B́nh vào thứ Sáu, cho biết trong báo cáo thường niên về kinh tế Trung Quốc rằng nếu không đạt được thỏa thuận thương mại toàn diện, nó sẽ làm hỏng triển vọng dài hạn của quốc gia. IMF cho biết khả năng tiếp cận thị trường và công nghệ nước ngoài của Trung Quốc giảm đáng kể.
Tuy nhiên, có rất ít khả năng Mỹ-Trung sẽ đạt được thỏa thuận trong tương lai gần. Sau khi Tổng thống Trump đưa ra một mối đe dọa bất ngờ để áp dụng mức thuế mới đối với 300 tỷ đô la hàng hóa Trung Quốc hai tuần trước, Bắc Kinh đă phản ứng bằng cách tạm dừng mua cây trồng của Mỹ và cho phép đồng nhân dân tệ giảm xuống mức yếu nhất kể từ năm 2008 vào ngày 5 tháng 8.
Chính quyền của Trump đă ngay lập tức trả đũa, chính thức gán cho Trung Quốc một công cụ thao túng tiền tệ. Ṭa Bạch Ốc cũng đang đưa ra quyết định miễn trừ cho các công ty Mỹ muốn hợp tác với Huawei Technologies Co., người khổng lồ công nghệ Trung Quốc mà Trump đưa vào danh sách đen hồi tháng Năm, những người quen thuộc với vấn đề này cho biết.
Bất kỳ sự nhượng bộ nào từ Trung Quốc đều khó xảy ra cho đến tháng 10 sớm nhất, Jeff Moon, cựu trợ lư đại diện thương mại Hoa Kỳ cho các vấn đề Trung Quốc, nói. Tập phải đối mặt với áp lực nội bộ ngày càng tăng để tăng cường sức mạnh khi các cuộc biểu t́nh chống chính phủ ở Hồng Kông tăng cường và Trung Quốc chuẩn bị kỷ niệm 70 năm ngày thành lập Cộng ḥa Nhân dân vào ngày 1/10.
“Bất ḱ biểu hiện yếu đuối nào cũng là không chấp nhận được đối với các nhà lănh đạo Trung Quốc,” ông Moon nói.
Trong một dấu hiệu cho thấy mối quan hệ Trung-Mỹ đă xấu đi nhanh chóng như thế nào, một số phương tiện truyền thông nhà nước ở Trung Quốc đă đưa ra triển vọng rằng Bắc Kinh có thể xem xét cắt đứt hoàn toàn thương mại. Các ấn phẩm do Đảng Cộng sản điều hành đă gây ra chủ nghĩa dân tộc trong những tuần gần đây trong khi thể hiện niềm tin vào hệ thống kinh tế của Trung Quốc và sự linh hoạt của nó để đối phó với các thách thức bên ngoài.
Các công ty của Trung Quốc đang tăng tốc điều chỉnh, tạo ra thị trường xuất khẩu mới, ông Hu Hu Xijin, tổng biên tập tờ Global Times của nhà nước Trung Quốc, đă tweetvào hôm thứ Năm, sau khi dữ liệu cho thấy xuất khẩu ra nước ngoài vượt mức kỳ vọng vào tháng Bảy.
Trong ngắn hạn, chính phủ Trung Quốc có nguồn lực dồi dào để ngăn chặn tăng trưởng kinh tế giảm xuống dưới mức giới hạn dưới 6% của phạm vi mục tiêu hàng năm. Bloomberg dự đoán ngân hàng trung ương sẽ cắt giảm lăi suất trong năm nay, trong khi Standard Chartered Plc dự kiến kích thích tài khóa sẽ thúc đẩy sự phục hồi vừa phải trong nửa cuối năm 2019.
Trung Quốc cũng đă rót hàng tỷ đô la vào việc phát triển một ngành công nghiệp công nghệ cao tại nhà, đối đầu với phương Tây trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo và xe điện. Trong bài phát biểu tháng 10 năm 2017 Tập đưa ra tầm nh́n dài hạn cho nền kinh tế Trung Quốc, quyết tâm đưa quốc gia này trở thành một trong những nước phát triển nhất trong năm 2035 trước khi trở thành một siêu cường quốc vào năm 2050.
Tuy nhiên thương chiến đă đặt ra những cản trở lớn cho mục tiêu của ông Tập. Ví dụ điển h́nh nhất là việc Mỹ đă đưa Huawei vào danh sách đen, gián tiếp đe dọa sự phát triển của ông nghệ Trung Quốc bởi những chip điện tử do nước này sản xuất vẫn chưa đủ mạnh để thay thế sản phẩm của Mỹ.
Đối với Trung Quốc, sẽ khó khăn hơn để tiếp cận với công nghệ tiên tiến nhất, ông Patrick Hofman, giám đốc Viện Đông Á tại Đại học Quốc gia Singapore cho biết. Điều này sẽ khiến Trung Quốc khó bắt kịp hơn, nhưng đồng thời nó sẽ đặt ra những khuyến khích mạnh mẽ hơn để phát triển hệ sinh thái công nghệ của riêng họ. Quyết định của Trung Quốc sẽ ảnh hưởng tới kết quả phát triển trong tương lai.
Nợ và nhân khẩu học là hai thách thức lớn khác. Theo báo cáo của Viện Tài chính Quốc tế, gánh nặng nợ của Trung Quốc đă tiếp tục gia tăng bất chấp chiến dịch hủy bỏ, tăng lên khoảng 303% GDP trong quư đầu tiên, một trong những tỷ lệ cao nhất trong số các quốc gia đang phát triển. Dân số trong độ tuổi lao động của đất nước được dự báo sẽ giảm hơn 20% xuống c̣n 718 triệu vào năm 2050, theo dữ liệu do Liên Hiệp Quốc tổng hợp.
Mặc dù GDP b́nh quân đầu người của Trung Quốc đă tăng gấp 10 lần kể từ năm 2000 lên tới 10.000 USD trong năm nay, con số này vẫn thấp hơn nhiều so với mức 65.000 USD/người ở Mỹ và Singapore.
Hiện tại nền kinh tế của Trung Quốc vẫn đang tăng trưởng nhanh hơn “ḱ phùng địch thủ” Mỹ, nhưng lợi thế của Trung Quốc cũng đang giảm dần.
Tăng trưởng giảm xuống chỉ c̣n 6,2% trong quư 2 – mức thấp nhất trong 27 năm trở lại đây. Theo dự báo, nếu ông Trump thực sự áp cấm vận vào tháng 9 tới, th́ tăng trưởng của Trung Quốc sẽ giảm thêm 0,3% nữa.
Ông Tập đă cố gắng đa dạng hóa các đối tác nước ngoài thông qua Sáng kiến Vành đai – Con đường và các hiệp định thương mại khác, nhưng Mỹ vẫn chiếm khoảng 20% xuất khẩu của Trung Quốc.
Căng thẳng thương mại Mỹ-Trung chắc chắn làm cho quá tŕnh chuyển đổi trở nên khó khăn hơn, ông Michelle Lam, nhà kinh tế học lớn hơn của Trung Quốc tại Hiệp hội Thế giới SA ở Hồng Kông nói. Trung Quốc sẽ mất một phần thị phần xuất khẩu và sự chuyển giao công nghệ từ Mỹ sang Trung Quốc sẽ chậm lại. Nhưng những căng thẳng hiện tại cũng tạo cơ hội cho các nhà hoạch định chính sách chú trọng hơn vào cải cách.
Nguyệt Yên