CHƯƠNG 8
Độ hơn một giờ đi bộ trải qua những đoạn đường vừa lầy lội vừa gồ ghề, chúng tôi đến trạm.
Đây cũng là lần đầu tiên tôi được trông thấy cái mà người ta gọi là trạm.
Đó là mấy cái nhà lợp bằng những tấm ni-lông rách nát, vá víu, đứng co ro dưới tàng lá rậm rạp của rừng xanh. Ấy vậy mà chủ nhà c̣n sợ máy bay trông thấy nên họ bẻ nhánh cây xếp trên nóc. Cái điều đặc biệt thứ hai là nhà không có vách.
Hồi ở ngoài Hà Nội chúng tôi tưởng rằng trạm là những dăy nhà như chùa trăm gian ở Hà Đông, trong đó có những sạp nứa tuy ọp ẹp nhưng năm ngă lưng rất thần tiên.
Trong những cái trạm đó có những ḷ rất to nấu cơm cho hằng trăm người ăn một lúc. Khách đến trạm rồi chỉ cần bỏ ba-lô xuống sạp nứa, nằm nghỉ và chờ cơm dọn ra thôi.
Cái ǵ cũng tuần tự, khoa học, thân ái như hồi kháng chiến chống Pháp.
Nhưng khi tôi được biết cái trạm đầu tiên ở làng Ho th́ tư tưởng và t́nh cảm của tôi hoàn toàn tan biến.
Khe Hó (nay thuộc xă Vĩnh Hà, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị) - điểm khởi đầu để mở đường Trường Sơn-đường Hồ Chí Minh huyền thoại. Ảnh: Báo Quảng Trị
Trạm có nghĩa là không có nhà cửa bếp núc.
Trạm có nghĩa là một nơi nào đó để cho khách dừng lại nghỉ ngơi hoặc một giờ, hoặc một ngày hoặc một tháng, trong đó xảy ra vô số việc phức tạp kể cả sự ăn cắp và lừa gạt lẫn nhau.
Người ta bảo rằng Miền Nam đă giải phóng ba phần tư đất đai và bốn phần năm dân chúng.
Vậy mà đi hằng tháng trời, chúng tôi không gặp một cái nhà, không gặp một người dân.
Đúng ra, gặp rất nhiều dân chúng, khoảng vài mươi người nhưng những người này không phải dân Việt Nam và khi gặp mặt chúng tôi th́ họ đâm đầu chạy chứ không phải đến gần để biểu lộ t́nh “ cá nước ” !.
Cho nên chiều nay mà tôi gặp được một cái mái nhà của trạm thật là một hạnh phúc lớn cho tôi.
Tôi và Thu mắc vơng gần bên nhau, trên những chỗ cũ người ta vừa đi nên không phải sửa sang nhiều cho lắm.
Bên cạnh chúng tôi là một con suối chảy ngoằn ngoèo. V́ trời mưa to liền mấy hôm qua, cho nên con suối cũng to, nước lên lé đé mặt bờ.
Tôi định vào trạm hỏi xem y tá có ống tiêm không để nhờ họ tiêm dùm một mũi thuốc quinine 0,40 mà tôi đă mua và mang từ Hà Nội.
Nhưng khi tôi vào trạm để t́m y tá th́ tôi lại thất vọng v́ anh trạm trưởng cho hay rằng cái ống tiêm 5 phân khối hiệu Ideal của Hoa Kỳ vừa bể xong, cho nên bây giờ nhân viên trong trạm ốm cũng không có ống tiêm, phải đợi ít nhất 5, 6 tháng mới hy vọng có được.
Như vậy tôi đành cất ống thuốc vào ba-lô và nơm nớp chờ những cơn sốt. Mà quả thật như vậy, hôm sau tôi sốt. Tôi sốt 2 ngày th́ dứt cơn.
Đó là một điều đáng buồn vô cùng. V́ có lẽ là liều lượng kư-ninh mà tôi nuốt vào bụng không đủ sức để chế ngự những ổ vi trùng.
Tôi nằm trên vơng thấy rờn rợn th́ biết nguy to. Chập sau trán tôi hâm hấp, vành mắt nóng lên và mắt rơm rớm nước mắt, rồi tôi lại ngáp dài. Thôi! Đích thị hắn rồi ! Thằng sốt rét lại đến viếng tôi !
Tôi h́nh dung rơ từng đợt vi trùng. Chúng h́nh tṛn hay h́nh lưỡi lam theo lời bác sĩ giảng.
Chúng xông vào cắt những túi hồng huyết cầu vỡ ra, hoặc quấn lấy những túi ấy và cũng làm cho nó vỡ ra, rồi xoắn lấy từng túi mà tiêu diệt.
Sau cuộc ác chiến, khi hồng huyết cầu chống trả lại có kết quả th́ con người cứ eng eng không lên cơn hẳn, c̣n khi lũ vi trùng lấn lướt hoàn toàn th́ bệnh nhân run lên ngay và xác hồng huyết cầu trôi bập bềnh trong máu.
V́ thế sau mỗi cơn sốt, hằng triệu hồng huyết cầu bị tiêu diệt và do đó mà bệnh nhân cứ xanh lướt ra.
Tôi rất b́nh tĩnh nhưng lại vô cùng ngao ngán, bởi v́ tôi biết bản thân ḿnh đang lao vào một cuộc chiến đấu mà tôi biết trước kẻ chiến bại sẽ là tôi.
Tôi mơ màng nghĩ :
Phen này chết thật đây. Sốt ǵ sốt vậy, vừa ngóc đầu dậy được hai hôm lại ngă sốt. Mà đúng hai hôm. Nghe người ta nó cách nhật hoặc sốt cái kiểm 2, 3 hôm sốt một cơn như thế khó chữa lắm. Người ta ở rừng kinh nghiệm thế chứ không có sự giải thích khoa học nào hết.
Tôi rầu rĩ vô cùng. Tuy sốt mà vẫn suy nghĩ lung tung, nào đường đi c̣n quá dài, nào quê hương, nào sự nghiệp, gia đ́nh…
Nếu mà nằm lại đây trên dăy Trường Sươgn này th́ hiu quạnh cho linh hồn và lạnh lùng cho nấm đất quá ! Nhưng bây giờ th́ biết làm sao bây giờ ?
Lỡ chân trót đă đi rồi. Đi rồi c̣n biết trở lại làm sao ? Trường Sơn, cái tên đó hùng vĩ thật, nghe th́ thích lắm, xem ảnh th́ ai cũng mê say cảnh lạ kỳ thú, nhưng than ôi !
Trường Sơn xanh bạt ngàn, xanh vô tận mà chẳng bới đâu ra được một lá rau
Nấm của Trường Sơn nhiều người thèm quá, ăn bừa, ăn xong lỗ chân lông ra máu, một hộc máu ra mà chết.
Nước Trường Sơn uống to bụng, phải nấu thật kỹ rồi mới dám nuốt vào. Mưa Trường Sơn th́ bất ngờ và dai dẳng thúi đất, thúi cả thịt da.
Trường Sơn đứng về mặt dinh dưỡng th́ không có ǵ đáng ca ngợi cả, ngoại trừ những bầy khỉ, voi và trâu rừng rất nhát, rất nguy hiểm.
Tôi biết rằng con đường về là con đường đầu thai một lần nữa.
Con đường về là con đường đói khát, con đường sấm sét, con đường đau khổ và gian khổ, con đường dốc, con đường dài, con đường đi không đến mà rồi vẫn phải đi .
Trên vai phải mang theo những sứ mạng bày đặt, không biết ai trao cho, một thứ vinh quang không có, một thứ t́nh cảm ái quốc giả tạo nốt, chỉ c̣n lại có t́nh cảm gia đ́nh là thực mà thôi !
Bây giờ tôi nằm đây cách Hà Nội hằng ngàn cây số, cách quê hương cũng hằng ngàn cây số, trở ra th́ không bao giờ, c̣n đi vô th́ xa quá.
Đột nhiên tôi nhớ tới Lâm. Một chiều nọ trên đường đi mưa lâm râm. Lâm đi sau lưng tôi,
Lâm nấc lên và nói mấy lời ngắn ngủi :
”Lần đầu tiên tao cảm thấy đi không tới nơi !” — và lần này th́ đến phiên tôi phải nói câu đau buồn đó.
Tôi nghe tiếng nói x́ xào phía vơng của Thu. Tôi nghiêng đầu nh́n sang. Một người đàn ông ngồi quay lưng lại phía tôi. Ồ lạ nhỉ ! Sao có thằng nào vừa xấn đến mà lại tṛ chuyện thân mật với Thu thế kia.
Kể ra nếu ở Hà Nội th́ tôi không lưu ư đến làm ǵ, nhưng ở đây th́ không phải thế. Tôi đang chỉ huy một người con gái, mà cô ta lại đẹp nữa, th́ đâu có phải là chuyện chơi.
Cho nên tôi phải biết sử dụng cái quyền hạn của tôi chứ. Nếu chàng nó là một trong toán giao liên th́ hay lắm, c̣n nếu là một kẻ nào khác mà ḿnh chẳng có xơ múi ǵ được th́ cho hắn lui ngay.
Nghĩ vậy tôi bèn gọi:
– Thu sang anh bảo, em !
Tôi cũng không nhớ là tôi bỏ tiếng “cô” mà dùng tiếng “em” đối với Thu từ bao giờ nữa. Tự nhiên hai bên xưng hô một cách thân mật. Mới nghe và nh́n hai người chúng tôi đi cặp với nhau, người ta có thể nghĩ đây là vợ chồng.
Ư nghĩ này mới ban đầu không lấy ǵ làm cho tôi thú vị ! Hơn nữa Phương mới rẻ xuống Khu 5 chưa đầy hai tuần- nhưng lần này sự xuất hiện của hai anh giao liên làm cho tim tôi thỉnh thoảng lại đập nhịp bất thường, cho nên khi trông thấy gă đàn ông kia thân mật với Thu thi chẳng trách ǵ tôi hơi bồn chồn.
Thu nghe tôi gọi th́ quay lại. Trông gương mặt tươi cười của Thu tôi càng không vừa ḷng chút nào hết. Tại sao tôi sốt nằm đây mà Thu lại vui được. Thu không chạy đến tôi như mọi lần. Thu chỉ nói vọng sang:
– Anh Việt đây này !
– Việt nào ?
– Đoàn ḿnh có mấy Việt ?
Nghe nói đến cái tên Việt tôi muốn sỡn da gà. Bây giờ lại nghe hắn c̣n ở lại trạm này và gặp Thu th́ thiệt là… Sự có mặt của chàng Việt ở đây c̣n hơn cả sốt rét.
Nếu ai muốn viết tiểu thuyết và xây dựng điển h́nh về một thằng ba que xỏ lá, dở trí thức, dở bần cố nông, dở Nam dở Bắc, quân sự ba rọi, văn chương lèm nhèm, tài ba vay mượn, đạo đức hạng bét th́ xin đến gặp anh này.
Chỉ trong vài câu chuyện, bạn sẽ nhận ra ngay những nét điển h́nh, khỏi phải mệt ḷng điều nghiên.
Nếu bạn là một cán bộ quân sự th́ hắn sẽ nói chuyện chiến trường Điện Biên Phủ cho bạn nghe. Trong chiến trận ấy theo hắn kể th́ hắn có tham gia tấn công hầm tướng Đờ-Cát-Tri và sau đó th́ hắn được thưởng một cây súng ngắn Liên Xô mà người trao tặng là Cụ Hồ !
Nếu bạn có chiến đấu ở Lào th́ tức khắc hắn sẽ kể cho bạn nghe về thổ phỉ Lào.
Nếu bạn là nhà văn th́ hắn sẽ hứa đưa cho bạn xấp bản thảo độ 500 trang hắn vừa viết xong và chưa đưa cho nhà xuất bản nào hết, hoặc khoe rằng Nguyễn Tuân vừa mời hắn tới nhà chơi hôm qua để khen hắn về một bài nào đó của hắn sắp sửa “ló ra” trên báo…
Hắn biết Thu đau chân đi sau nên hắn sụt lại ở trạm này để chờ.
Bây giờ th́ hắn đang nói chuyện với Thu. Thu nói chuyện một chốc rồi chạy sang tôi. Tôi hơi hờn, chả là ḿnh cũng có hơi khó chịu v́ sự thân ái đó mà! Tôi nhắm mắt lại và vờ nằm mê.
Nhưng Thu đă lắc vai tôi gọi rối rít :
– Anh… anh … ngủ à ? Anh vừa gọi em có việc ǵ thế? Anh cần ǵ không ?
Tôi mở mắt ra. Chập chờn trước mắt tôi là một người con gái, chỉ hương tóc thôi cũng đủ làm cho tôi tỉnh hẳn lên rồi. Thu nom sát mặt tôi và ch́a ra một vật ǵ ngon lành.
– Anh có đắng miệng th́ ngậm cái này.
Rồi Thu dúi vào tay tôi. Tôi không nh́n cũng biết ngay là một chiếc kẹo.
Trời đất ! Ở chốn này mà có một chiếc kẹo cầm trong tay. Đâu phải là chuyện đùa. Mà dám cho người khác một chiếc kẹo như vậy lại là một chuyện phi thường hơn nữa.
– Em vừa móc túi anh Bảy Việt đó.
Thu nói “anh Bảy Việt” với giọng chế diễu và khinh miệt. Th́ ra Thu đă thi hành cái chí sách của tôi rất kết quả. Tôi nghe cơn giận hơi nguôi nguôi và thấy ḿnh vô lư.
Thu vui vẻ nói:
– Em đoán anh ta c̣n nhiều thức ăn trong ba-lô lắm. Anh nằm đấy để em xem nhé. Thế nào em cũng moi cho bằng được.
Rồi Thu vội vă ra đi.
Tôi nh́n Thu đi mà ḷng buồn vô hạn. Thu là một người con gái rất đoan trang, tuy ở văn công nhưng không bị tai tiếng ǵ. Tính t́nh Thu rất phóng khoáng nhưng rất mực thước, người lạ mới biết Thu tưởng cô gái này bở xơi lắm.
Bây giờ, theo tôi đạo điễn, và có lẽ Thu thấy là có lư, Thu phải đưa những sự độc đáo của Thu ra để câu nhữ bọn đàn ông để lợi dụng chúng từng hạt muối, từng ngụm nước trở đi, để mà sống, để mà đi tới, không biết tới đâu nhưng phải đi tới, tới đâu th́ tới.
Kể ra th́ cũng hạ ḿnh quá nhưng nếu không như vậy th́ khó t́m được những thuận lợi “để phục vụ cách mạng”(!). Nghĩ như vậy mà tôi an tâm và cứ dùng Thu như một món hàng quư đem ra câu người mua cho họ nh́n ngắm, nghiên cứu nhưng không cho cho họ mó đến bao giờ.
Thu nói chuyện với anh Bảy Việt. C̣n tôi th́ nh́n chiếc kẹo trên tay tôi. Để nh́n cho rơ hơn, tôi đưa chiếc kẹo lên tận mắt mà nh́n. Chiếc kẹo cam to bằng cái đầu vặn trục đàn màu vàng ngậy. Tôi thấy thèm.
Tôi chưa bao giờ nghĩ đến chuyện kỳ cục là trong một hoàn cảnh nào đó chính ḿnh sẽ phải thèm một chiếc kẹo hạ cấp như thế kia !
Ồ cái lư tưởng cao đẹp quá, bây giờ tôi không c̣n nghĩ tới nữa, không có ǵ dựng tôi đậy bằng chiếc kẹo con này. Xin mọi người hăy tin đó là sự thật.
Tự nhiên tôi vuốt ve chiếc kẹo, một khối lượng đường ít ỏi chỉ đủ đánh tan chất đắng trong lưỡi tôi thôi. Nhưng tôi đâu ăn chiếc kẹo đó ngay. Tôi phải suy tính xem nên đưa cho nó vào mồm lúc nào, để có thể hưởng thụ cao nhất đứng về mặt tâm lư cũng như về mặt sinh lư.
Nghĩa là trong tôi thoảng qua ư định là sẽ nhai chiếc kẹo đó khi Việt sang thăm tôi. Chắc chắn y sẽ nhận ra đó là tài sản của y bị sang đoạt một cách êm ái và đau đớn.
Và tôi chờ lúc ăn được tí cháo có chất mặn tráng qua môi lưỡi rồi sẽ xơi cái kẹo, lúc đó th́ ḿnh mới tiếp thu được vị ngọt một cách đầy đủ nhất.
Cuối cùng tôi mở giấy kẹo đưa lên mắt nh́n. Tôi không hiểu sao bỗng nhiên tôi vứt chiếc kẹo ra rừng.
Tôi nằm lặng người ra, đau khổ, bức rức , nặng nề và thấy nhục. Không phải v́ ăn chiếc kẹo của Bảy Việt.
Tất cả những người t́m ra con đường xuyên qua hàng ngàn cây số rừng sâu núi thẳm để đưa quân về “giải phóng Miền Nam” thật là giỏi chớ chẳng phải chơi đâu.
Nhưng vạch đường là để cho người ta đi. Muốn cho người ta đi một con đường dài 100 ngày thẳng thét, liên tục như vậy và là :
- Con đường núi, đường đèo, đường lội, đường trèo
- Đường đi đêm không đốt đèn
- Đường đi hai ngày với một bi-đông nước và mấy vắt cơm thiu
- Con đường vác khổ sai mà không đủ muối gạo ăn
- Con đường qua sông không thuyền
- Con đường chưa ai đi và sẽ không ai đi nếu người ta biết trước và v.v….
Muốn cho hằng vạn quân sĩ hành quân trên một con đường nguy hiểm như vậy ít ra phải cho nó ăn nó uống, phải có thuốc có men, có bóng cây, có nhà có trạm nghỉ ngơi th́ mới ḥng mong nó đi tới nơi được.
Đằng này th́ không có ǵ cả, ngoài con đường trơ ra đó với những người dẫn đường bất măn hà khắc, đôi khi ác nghiệt và lúc nào cũng muốn rời bỏ chức nghiệp của ḿnh.
Một con đường đầy những người bệnh liệt vơng bên đường (không phải liệt giường v́ ở đây không có giường) với bom đạn máy bay không ngớt
với những toán đào ngũ trở lui do cả cán bộ tiểu đoàn “lănh đạo” với những tên bất măn tự gây thương tích để khỏi đi tới nơi v.v…
Một con đường như vậy bảo sao người ta vui vẻ hy sinh mà đi cho được ?
Máy bay AC-130 bắn phá ngăn chặn các đoàn xe rất hiệu quả bằng vũ khí Laze cảm nhiệt
Trước khi đánh nhau, có lẽ người ta nên nghĩ đến hai chuyện :
- Phương tiện và tinh thần.
Phương tiện ảnh hưởng rất lớn đối với tinh thần, nhưng tinh thần không thể thay phương tiện.
Chỉ nội cái sốt rét thôi cũng đủ đánh tan một nửa lực lượng vô Nam rồi.
Vượt Trường Sơn vai đeo ít nhất 30kilô súng đạn mà trong lưng chỉ có mỗi kilô muối và mươi viên quinine. Tôi nghĩ lại mà rùng ḿnh.
Và kia nữa một cái h́nh tượng làm cho tôi nghĩ ngợi và bị cuốn hút theo :
- H́nh ảnh một chiếc xe đạp.
Ở giữa rừng núi đồi dốc đi một bước đă khó khăn mà lại có chiếc xe đạp th́ chẳng khác nào như người ta đem lót bộ ván gơ lót giữa chuồng gà. Sang th́ cũng có sang thật nhưng một sự sang trọng vô ích không cần thiết cho ai ráo trọi.
Ai đă đem chiếc xe đạp đến đây vậy ḱa ?
Nó có muốn đi không ? Núi rừng này có phải là nơi hoạt động của nó không ?
Có lẽ người ta bảo với nó rằng đi đến đây, nhiệm vụ của nó vinh quang và thiêng liêng hơn.
Nó không c̣n là chiếc xe đạp cọc cạch ngày hai buổi chở người chủ đến sở làm nữa, mà nó đă trở thành một con chim đại bàng, một loại linh điểu có sức mạnh xớt cả nàng công chúa bay đi vượt cả đại duơng với đôi cánh lướt trên đầu người.
Cho nên bây giờ trông thấy chiếc xe đạp nằm gục bên bờ suối, tôi chạnh ḷng. Nó đă đưa rước hằng trăm chuyến trên đường này, đă từng lướt qua mặt đồng đội một cách kiêu hănh, nhưng bây giờ nó đă trở thành mớ sắt vô dụng không xê dịch được và cam tâm nằm đây như một thứ tṛ hề không mất tiền cho người qua lại.
Người ta đă dùng chiếc xe sắt.. như dùng chiếc xe người.
Thật trông thấy mà thảm thương !
Chiếc xe rả bèng ra. Tất cả bộ phận không c̣n dính vào nhau bằng bất cứ thứ keo nào.
Đời thằng cán bộ, có khác ǵ chiếc xe đạp kia ?
Nghĩ cho cùng tất cả những kẻ sống và những kẻ không c̣n sống trên Trường Sơn kỳ cục này,
tất cả những kẻ chết rồi và những kẻ sắp chết trên con đường này đều là những nạn nhân của một người, một vị, một ông, một đấng, một ngày hay một thằng mà thôi.
Ngài ấy, đấng ấy, thằng ấy có tên mà có không tên như mọi người, có mặt mũi nhưng không ai nhận diện ra được nó. Nó khi tên Tây, khi tên Tàu, khi mũi lơ, khi mũi tẹt, khi nó ngă sang bên này, lúc nó ngă sang bên kia, nó, nó, nó! Nó giết người lên đến số triệu, xương hàng triệu người kết ghế cho nó ngồi.
C̣n tiếp ,