Gibbs

Đàn ông Nhật gặp khủng hoảng danh tính
- Cù Tuấn biên dịch phóng sự của The Economist.
Tóm tắt: Ở Nhật Bản, phụ nữ được tạo điều kiện để trở nên mạnh mẽ hơn. Đàn ông Nhật không biết bản thân sẽ ra sao.
Fukushima Michihito muốn cưới bạn gái của mình. Nhưng mười năm trước, anh lâm bệnh, phải nghỉ làm và chia tay cô. “Tôi nghĩ: nếu không nuôi nổi gia đình thì tôi không nên kết hôn,” anh nhớ lại. Sau đó, anh nhận ra rằng nhiều đàn ông Nhật Bản cũng bị đè nặng bởi áp lực phải đảm nhận vai trò nam giới truyền thống. Hiện anh đang điều hành một “đường dây nóng dành cho nam giới” ở thành phố Osaka, nơi khuyến khích nam giới thảo luận về những lo lắng của họ.
Tại Nhật Bản, mối quan hệ giữa nam và nữ đang thay đổi khi tỷ lệ kết hôn giảm đi và ngày càng nhiều phụ nữ tham gia lực lượng lao động. Nhưng ý tưởng cho rằng đàn ông là trụ cột gia đình vẫn còn ăn sâu. Vào năm 2022, chỉ có 17% nam giới đủ điều kiện được nghỉ phép chăm con, so với 80% phụ nữ. Phụ nữ Nhật Bản dành thời gian làm việc nhà lâu hơn nam giới gấp 5 lần. Một cuộc khảo sát vào năm 2022 của Lean In Tokyo, một nhóm hoạt động, cho thấy hơn 60% đàn ông Nhật Bản cảm thấy lúng túng tại nơi làm việc vì áp lực phải cư xử một cách nam tính. Tại Nhật Bản, quốc gia có tỷ lệ tự tử cao nhất trong G7, tỷ lệ nam giới tự tử cao gấp đôi so với phụ nữ.
Đường dây nóng mà Fukushima giúp điều hành được thành lập vào năm 1995. Đường dây này được thành lập chủ yếu với nỗ lực giảm thiểu bạo lực gia đình bằng cách tạo cơ hội cho những người đàn ông hay lo lắng bày tỏ nỗi bất bình của mình với một người lạ một cách kín đáo. Kể từ đó, đường dây nóng đã nhận được nhiều cuộc gọi về nhiều mối quan tâm khác nhau, bao gồm các mối quan hệ, tình dục và công việc. Fukushima nói: “Ngày càng có nhiều đàn ông cảm thấy mệt mỏi với việc cư xử theo phong cách nam tính và muốn được tự do”. Chính phủ Nhật cũng đã quan tâm đến vấn đề này. Năm 2010, chính phủ đã đưa mục tiêu thúc đẩy “tư vấn cho nam giới” vào kế hoạch bình đẳng giới. Hiện nay có hơn 80 trung tâm tư vấn cung cấp dịch vụ này.
Vai trò giới tính nguyên mẫu của Nhật Bản – người chồng đi làm công ăn lương và người mẹ nội trợ ở nhà – đã được củng cố trong thời kỳ bùng nổ kéo dài sau chiến tranh của đất nước này. Sau cuộc khủng hoảng dầu mỏ đầu những năm 1970, những vai trò cứng nhắc đó bắt đầu bị phá bỏ ở nhiều nước phương Tây, khi ngày càng có nhiều phụ nữ tham gia làm việc để ứng phó với tình trạng kinh tế trì trệ và thiếu hụt lao động. Ngược lại, Nhật Bản cố gắng vượt qua cuộc khủng hoảng bằng cách kéo dài thời gian làm việc của nam giới – sau đó bằng cách thổi phồng “nền kinh tế bong bóng” vĩ đại của những năm 1980. Tanaka Toshiyuki, nhà xã hội học cho biết, trong khi các nước phương Tây trải qua “điểm chuyển tiếp” trong quan hệ giới tính thì “Nhật Bản đã bỏ lỡ cơ hội để thay đổi”.
Kể từ những năm 1990, khi lo ngại về tỷ lệ sinh sụt giảm gia tăng và ngày càng nhiều phụ nữ Nhật Bản tham gia lực lượng lao động, lời kêu gọi nam giới tham gia công việc nội trợ ngày càng tăng. Vào năm 2010, chính phủ đã cố gắng thúc đẩy khái niệm ikumen—kết hợp ikuji (nuôi dạy con cái) và ikemen (người đàn ông tuyệt vời). Nhưng văn hóa ở nhiều công ty chậm thay đổi, một phần là do sự quản lý nam giới theo kiểu cổ điển.
Mức độ lớn mà đàn ông Nhật Bản được khuyến khích cam kết làm việc cũng là một rào cản khác đối với sự thay đổi. Những người đàn ông tham công tiếc việc đã nghỉ hưu được miêu tả là nureochibazoku, hay “chiếc lá ướt”, bởi vì do quá thiếu sở thích hoặc bạn bè, họ đi theo vợ mình như chiếc lá ướt dính vào giày. Một bài báo trên tạp chí nổi tiếng đưa ra lời khuyên cho những người vợ đang mắc phải “Hội chứng chồng về hưu” nghiêm trọng. Đối với đàn ông, nỗi đau bị người bạn đời coi là mối phiền toái có thể là vô cùng lớn. Fukushima than thở rằng “rất nhiều người đàn ông hy sinh bản thân vì công việc để chu cấp cho gia đình – để rồi sau này nhận ra rằng họ không thuộc về gia đình”.
Fukushima, người mô tả xu hướng khẳng định sự thống trị của nam giới là “áo giáp của nam tính”, hy vọng sẽ có nhiều đàn ông cảm thấy có thể bộc lộ sự yếu đuối. Điều này vẫn không hề dễ dàng. Ông cho biết một số người đàn ông gọi tới đường dây nóng nhanh chóng trở nên hung hãn, có lẽ để che giấu cảm giác bị sỉ nhục. Về phần Fukushima, khi được hỏi ông sẽ làm gì nếu được lựa chọn cầu hôn hay chia tay bạn gái một lần nữa, ông nói rằng có lẽ ông vẫn sẽ chọn phương án thứ hai. “Ngay cả khi tôi đồng ý với ý tưởng [trở thành một người chồng không có quyền lực], thì câu hỏi đặt ra là: cô ấy sẽ nghĩ gì? Những người xung quanh chúng ta sẽ nghĩ gì?” ông Fukushima nói.

__________________